Sunnanfari - 01.12.1902, Blaðsíða 4

92
og þeim er eðlilegnst að vera, svo yndislega ein-
læg og blátt áfram. Von og traust skín úr
augum þeirrn. Þau eru eins og blómin,
er teygja sig eftir ljósinu og órar ekki hót fyrir
hélunótt eða haustnæðingi. Þau eru í stuttu
máli eins og þau séu ekki í álögum.
En gangið þér svo um fátæklinga hverfi þessa bæj-
ar [Khafnar] og takið eftir þeim, sem framhjá ganga.
Takið eftir því, hvað er skrifað stendur í
augnaráði og andliti þessara manna margra hverra.
Eg veit ekki hvað yður sýnist vera þar skráð,
eða hvernig þér lesið það. En eg þykist oft
mæta mönnum í álögum, mönnum, sem bera
þess merki, að þeir hafa ekki fengið að vera á
sinni réttu hillu, eða komist þangað. Þeir hafa
orðið að taka á sig ann-
arlegan ham, annan er
þeir höfðu að upphafi,
hvort sem þvi veldur
stjúpa þeirra eða aðrir.
Mér er sem eg sjái
þessa menn meðan þeir
voru börn, hve ólíkt var
augnaráðið. Þá var það
vonglattogfjörlegt. Nú er
það dauft og flóttalegt.
Þá voru þeir eins og
beinvaxið ungviði í skógi;
nú eru þeir sem krækl-
óttar, hálfíeysknar hríslur,
er önnur tré þróttmeiri
hafa skygt á og rænt
þau lofti. Þeir eru í á-
lögum, hafa ekki fengið
að verða það sem þeim var ætlað að upphafi.
Vera má, að mér missýnist; en nú getur hver
litið sínum augurn í kríngum sig.
Um hitt getum vér eflaust orðið öll sammála,
að ófullkomið uppeldi, illur félagsskapur, fátækt,
hleypidómar og hvers konar örðugleikar þess
kyns- leggja oft og tíðum höft á menn, sem
þeim tekst ef til vill aldrei að slíta, svo að þeir
deyja loks í þessum álögum.
IV.
Ef vér lítum á land vort og þjóð, munum vér
ekki reka oss þá á álög? Munum vér ekki
finna í sögu vorri menn, sem voru í rauninni
kongssynir í álögum ?
Vissulega hefir Island átt marga menn með
andlegri atgervi afreksmannsins, menn, sem born-
ir voru til afreksverka; en marga hefir fátæktin
klætt í tötra á fæðingardegi þeirra og lagt á þá,
að í þessum ham skyldu þeir ganga, unz þjóðin
gæfi þeim ást sína.
En samterðamennirnir sáu ekki gegnum tötr-
ana, því að »svo er hver kvaddur sem hann er
klæddur«, og konungssonurinn dó í álögum.
Eg skal nefna fyrsta dæmið, sem mér dettur í
hug: Bólu-Hjálmar.
Vitum vér annarsstaðar í íslenzkum skáldskap
öllu stórhreinlegri tilþrif en Ifiá þessum bláfátæka
alþýðumanni, sem sult-
urinn sverfur að?
Dómgreind hans er
hárbeitt eins og rakhníf-
ur, ímyndunaraflið þrótt-
auðugt eins og norðan-
brimgarður, og tillínn-
ingalitið eins og islenzka
náttúran sjálf: »undarlegt
sambland af frosti og
funa«.
Og þessi maður deyr
allslaus í eyðikoti; dótt-
ir hans ein vakir yfir
hotium.
Mun ekki mega segja
um hann, að hann hafl
dáið í álögutn?
Einhver mun ef til vill
hugsa á þá leið, að ef æfikjör hans hefðu verið
betri, ef h.ann hefði fengið aðra mentun, þá
nuindu líka kvæði hans hafa orðið öðruvisi, en
að óvist sé, hvort þau hefða orðið betri.
Urn það skal eg ekkert segja. En undarlegt
er það, ef sulturinn laðar fegurst hljóð úr hörpu-
strengjum skáldsins, og ekki er það mín trú. (Nl.)