Sunnanfari - 01.10.1914, Blaðsíða 4

mitt upp úr henni kemur axen, og sé hún
útsprungin fyrir Jónsniessu, þá verður gotl
meltak, undir og fyrir Michaelismessu; en
springi hún út síðar, þá verður mellakið lak-
ara, og mélið minna. En fyrr en undir
Michaelismessu verður hann ei fulikominn;
og sé hann ei fullkominn, þá er hætt við, að
ofmikið hitni í byngnum, sem kerfin eru í
lögð uppleyst, nær heim koma, en er þó betra,
að nokkuð mátulega hitni í, því annars verð-
ur erliðið of mikið að troða hann. Síðan er
alt kornið eða axen barin af við skökustakk-
inn, sem er bálkur, en hezt röð á horði, sem
er skorðað niður til þess; er það meðalmanns
veik hart að skaka 10 liesta á dag. Ivornið
fellur þá alt upp fyrir borðið (í) hornið á
húsinu, og liggur þar svo leingi sem vilh
IJaðan er liann tekinn og látinn upp á sofninn•
I’essi sofn er þann veg tilbúinn: í endanum
á mjóu lnisi, (so) sem faðm-breiðu, er eldsló
opin á gólfinn 3V2 al. (á) hæð; upp yfir eld-
slónni þversum eru út í veggina mjó þvertré2;
kallast sofnmari. Þvert yfir þau aptur leggjast
7 til 8 mjó smátré. Þau nefnast sofnspölur.
Þar ofan á leggjast heilar melsteingur, svo
að vel þétt verði. Þetta kallast fláttur. Ofan
á þelta er kornið lagt, og kynt undir, en
korninu snúið og velt ofan á með hendinni.
lil þess nóg bakað eður liart þykir. Einu
gildir, þótt kornið liggi leingi, já, árið um
kring, fyrri en það er bakað, eður lagt á
sofninn. Af sofninum er kornið tekið og lagt
í treðslubijttuna1') I3að er eins og ker eður
tunna, sem grafin er í jörð botnlaus, i hvers
slað lögð eru borð neðan undir. og nokkrir
brúka þar til hellu eður vel ílalan steim
Síðan er kornið troðið og snúið, mest með
berum fólurn, eður og lílið með hörðum leð-
urskóm, sem þá ei halda meir en 2 sofna, —
það er svo mikið, sem lagt er í sofninn til
baksturs í einu, og svarar hér um til 9 kerfa.
Framan á sofninn eru lagðar samanvafðar
steingur, svo ei fari fram af. IJað lieitir
griðka F*essi troðsla er hið stærsta erfiði,
og leggst að jöfnu við að reka járn í smiðju.
1) Svo.
Undir einn sofn til eldingar þarf einn hrís-
bagga; líka og brúkast melstaungin þar til,
það afgangs verður húsaþakinu. Upp úr
troðslubyllunni1) er kornið lálið í trog, og
það driptað milli handa sinna, soleiðis, að
alt sáðið, — það er hismið, sem er ulan yfir
kjarnanum sjálfum, sem hér kallast þini2),—
fer og liristist fram úr troginu, en þininn
verður eptir. Aldrei verður svo troðið í
troðslubyttunni1) í fyrsla sinni, að ei þurfi
að leggja í liana aptur, og troða af nýju
tvisvar, þrisvar og fjórum sinnum, áður þin-
inn verði vel lireinn.
Undir sofninum kyndist með mestu að-
gætni, svo nett og vítt sem verður um all
gólfið, að jafnleggi upp hitann. Skeður það
lílt, að logann leggur upp í sofninn, sem þá
er ómögulegt að stilla, heldur brennur þá
sofnhúsið, og þess vegna er það ælíð langt
frá öðrum húsum. Korninu á sofninum er
opt snúið 4 á 5 sinnum, og optar, með hend-
inni, þangað til nóg bakað þykir. Fj'rr en
búið er að skaka, hitnar ei réttilega í korn-
inu, hvar á góðar gætur þarf hafa, að hvorki
sé of né van.
Nær þininn er nú hreinn orðinn, malast
hann á handkvörn, liöggna úr hraunsleini,
í hverri efri er vel tveggja handfanga langur
liæll, (er) heilir möndull, um hvern 2 menn
lialda sinn á hverja hlið til að snúa kvörn-
inni. Járnið1) í neðri kvörninni, sem er gert
af tré1), heitir grotli, og pinninn upp úr stand-
ur. Járnið1) í efri kvörninni er af tré1),
kallast segl, með járnhólk innan, hvar stand-
urinn í leikur. Undir kvörninni eru tvö tað-
hrip. I3ar ofan á breiddur hársekkur til
sluðnings, en næsl undir ncðri kvörninni eru
ldippingar eða skinn þur, út á hver mélið
fellur á allar síður frá kvörninni, og er svo
fínt sem gróft hveitimél, eða vel sigtað rúg-
ntél, gulleitt að lit og arlast bæði í graut og
brauð, bæði soðið og bakað. Margir borða
1) Svo.
2) Nú er það kallað lini (ckki: þini), og svo
mun liaí'a verið um langan aldur, og svo ncfnir
síra Sæmundur Ilolm það 1782 í Lærdómslista-
félagsritum.