Öldin - 01.04.1895, Qupperneq 8

56
ÖLDIN.
á livernig nú er verið að beizla og söðla
Niagara-foss, til ]:ess hann geti unnið ó-
mælcl þrekvirki fyrir verkanir rafmagns-
ins og gerir ráð fyrir, að ekki einn einasti
af forfeðrum nútímamánna, sem þektu
þann mikla foss, mundi hafa álitið trúlegt,
að hann yrði notaður til vinnu. Þvert á
máti mundu þeir hafa sagt hvern þann
mann brjálaðann, sem upp á slíku hefði
stungið.
Fróðleiksmolar.
Ahbif rafmagnsljóss á taugarnar.
A þetta atriði mintist prófcssor Stric-
K3R, hinn alkunni sjúkdómafræðingur í
Vínarhorg, í fyrirlestrum sínum rétt fyrir
skömmu. Er það álit hans, að ekkert ijós
sé eins þægilegt eins og raímagnsljósið fyr-
ir unga og hrausta menn. Það er, segir
hann, hrein og hein hressing fvi'ir þá, að
koma inn í rafmagnlýstan danssal eftir að
haía fengist við andlega sýslan allan dag-
inn. Hinir skæru geislar rafmagnsljóssins
hafa örfandi og fjörgandi áhrif á taugakerfi
þeirra svo þeir verða með öllu aflúnir, og
jaínvel heilinn, sem þreyttur var orðinn
eftir erfiði dagsins, og að öðrum kosti hefði
þurft svefn til að afiýjast, getur nú unnið
með fullu fjöri. Öðru máli er að gegna,
segir Stricker, með taugaveiklaða menn
eða gamalmenni —■ taugakerfið er meira
cða minna veilt í aldurhnignum mönnum.
Við það að sitja lengi í rafmagnslýstu her-
bergi, fá þeir ónotatilfinningar og líður illa
og öldruðum manni að minsta kosti verður
með öllu ómögulegt að fást við andlega
sýslan í slíku herbergi, þvl rafmagnsljósið
æsir svo og örfar taugakerfið, að honum er
ckki mögulegt að festa hugann við eitt ein-
stakt efni eða atriði. [L. A.]
Iívernig varð steinolían til ?
Um þetta atriði hefir mikill skoðana-
munur átt sér stað og margar getgátur ver-
ið að leiddar. Einlcum liafa tvær skoðanir
þótt sennilegar. Hin fyrri var sú, að
steinolían (petroleum) væri fram komin við
megn hitaáhrif á steinkolalög í jörðu niðri;
en til þess að svo gæti vcrið, hefðu steiii-
kol, eða cokes, átt að finnast í jörðu, þar
sem steinolíulindir eru. Þessu cr nú ekki
svo háttað, enda misti þessi skoðun brátt á-
hangendur sína. Hin skoðunin er sú, að
steinolían ætti rót sína að rekja til dýra-
leifa fyrri alda, og hefir hún liaft flesta
meðmælendur.
Það sem sérstaklega styrkti menn í
ti'únni á þcssari skoðun var það, að ávalt
finnast steingerfar dýraleifar, einkum
fiska, í jörðu þar sem sceinolían er, enda
hefir nú þýzkum vísindamanni, prófessor
Engler, tekist að sanna það með tilraunum,
að svo sé rétt getið til, að hún sé af dýra-
toga spunnin. Fyrst reyndi hann að fram-
leiða steinolíu á þann hátt, að hann stapp-
aði lýsismikla fiska niður í loftheld ílát,
sem liann svo hitaði rækilcga, og á ílátun-
um hafði hann geysimikið farg (10 and-
rúmsloft-þrýstingar*) til þess að hin ytri
skilyrði væru sem líkust því, er á sér stað
í jörðu niðri. Honum tókst þó ekki að
framleiða stcinolíu á þcnnan hátt. En dr.
Engler gafst ekki upp að heldur. Ilann
rannsakaði cnn þá betur eðli og ásigkomu-
lag steinolíqjiéraðanna, enda réði hann þá
og gátuna. Hann fann sem sé í steingerf-
um dýrabeinum fituleifar, sein eingöngu
eru kolavatnsefiýs-sambönd—einmitt þetta
sama efni verður eftii' þegar lík eru rotn-
uð inn að beini, og sem gagnmettar svo oft
jarðveginn í kýrkjugörðunum, þar sem
þétt er grafið, að lík rotna þar allsekki, og
*) Andrúmslofts-þrýsting er sá þungi,
sem loftið leggst með á yfirhorð jarðar; er
hann talinn 2000 pund á ferhyrndum blotti,
sem er 1 fet á hvern veg: 10 andrúmsloft-
þrýstingar eru því sama sem 20,000 pund.