Dagskrá - 30.08.1897, Page 1

Vcrð árgangs .yrir cldri tcanp
cndnr innanla ids.
4 krónur.
Kemur ut hvcrn vírkan clag.
Verð ársfjórðungs (niinnst
75 arkir) kr. 1,50. í
R.vík mánaðarl. kr. 0,50.
— Arsfjórð. erlendis 2,50.
11,50-51.
Reykjavík, mánudaginn 30. ágúst.
1897.
ísafold og stjórnarskrármálið.
(Framh.)
Eptir að vjer höfum stuttlega skýrt frá seinasta
viðviki ísafoldar, með hennar eigin orðum — frá ein-
dregnum andmælum móti Valtýskunni til ótvíræðra með-
mæla með hinni sömu pólitík, skulum vier nú líta á
skoðanir ísafoldar fyrr og síðar á nokkrum aðalatrið-
um stjórnarskrármálsins.
Þingseta ráðgjafans hefur eins og menn vita ver-
ið ein hin helsta rjettarbót sem Váltýskan hrósar sjer
af. — Auðvitað hefur bæði Dagskrá og fleiri sýnt með
órækum rökum fram á það að þessari svokölluðu endur-
bót á stjórnarfarinu mætti koma á með »praxis« ef stjórn
°g þingi þætti svo mikið til hennar koma sem Valtýs-
sinnar láta. Þannig þyrfti alls enga stjórnarskrárbreyt-
ing til þess að koma á þeirri af tillögum Valtýs-
frumvarpsins. — En þótt allir menn hljóti að skynja
svo glögglega sem verða má, að það er aðeins fyrir-
sláttur að telja slíkt með nauðsynlegum stjórnarskrár-
breytingum, sem beitt er til þess að láta frumvarpið sýn-
ast allt annað og meira heldur en það er, verða menn
samt sem áður að líta á það hverja þýðingu þingseta
ráðherrans mundi hafa fyrir pólitiskt frelsi og starfsemi
alþingis.
Menn hafa fengið ríkulega endurtekna, hvað eptir
annað, aðalröksemd ísafoldar og annara Valtýsfylgenda
um nytsemd ráðgjafans á alþingi, sem sje, að þá vissi
þingið fyrirfram hvað ná mundi samþykki stjórnarinn-
ar. — Það er eins og menn hafi viljað forðast að nefna
það, að slík vissa um hvað stjórnin mundi leggja til
hlyti að bæla niður alla framsókn þingsins í þeim
málum er ríða í bága við hagsmuni Dana, svo framar-
iega sem menn á annað borð tækju það til greina
sem ráðgjafinn segði.
Þingseta ráðgjafans hefur í sjálfa sjer afarlitla stjórn-
skipulega þýðingu, — og hefur jafnvel verið álitin
hættuleg fyrir ungar, lítt þroskaðar, löggjafarsamkomur.
Þannig litu til að mynda Norðmenn á það mál fyrst er
þeir sömdu grundvallarlög sín með þingbundinni kon-
ungsstjórn. Hjá þeim höfðu ráðgjafarnir enga heimild
til að sitja á þingsamkomunum, embættisstöðu sinnar
vegna, enda skyldu þeir heldur ekki mega kjósast tij
þingsins, nje neinir þjónar þeirra eða hirðarinnar.
Ráðgjafinn á heldur ekki að geta bægt þinginu frá
að samþykkja nein lög, sem það sjáift vill hafa fram.
Löggjafarþing með frjálsa stjórnarskipun á ekki að
þurfa að haga sjer eptir því hvort raðaneytið cr mót-
fallið eða meðmælt einhverju nýmæli, heldur á það
ráðaneyti að víkja, sem er ekki á sömu skoðun og meiri
hluti þingsins. — En það þing sem gjörir sjer að reglu
að beygja sig fyrirfram fyrir andmælum ráðaneytisins
er ekki frjálst löggjafarþing lengur — og þó hafa
menn heyrst telja það hina öflugustu rjettarbót Val-
týskunnar, að þingið þyrfti þá ekki lengur að eyða
tíma í að semja lög, sem ekki ættu að ná staðfesting,
efstu yfirlýsingum ráðgjafans.
Um þetta segir ísafold vel og rjettilega
1 886 XII. 39.
— Óskiljaniegt, að nokkrum manni geti vcrið alvara að
ímynda sjer, að vjer mundum hóti bættari, þótt vjer fengjtim
útlendan ráðgjafa tii að skjótast hingað í selið eða reka inn
nefið snöggvast annaðhvort ár á meðan á pingi stæði. -
En það er komið annað hljóð í hana unt þetta
sama atriði
1897 XXIV, 46.
Hvað vinnum vjer svo við að taka boðinu?
— Vjer vinnum fyrst og fremst það að samvinna keinst
á milli þings og stjórnar, þessi samvinna sem oss hefur vant-
að svo afartilfinnanlega. — —
— Vjer höfum aldrei átt kost á neinu slíku fyr, og ef
þetta er einskisvert þá hefur líka alltir þorrinn af aðfinning-
unum við stjórn vora og kvörtununum út af stjórnarfyrirkomu-
iagi verið á engu byggðar, verið marklaust hjal eða sandur
og ryk i augu almennings — —
__________________ (Framh.).
Nokkurs konar áskorun
til stjórnarinnar um að leysa upp alþingi og utrt leið
ávarp til íslendinga um að standa stöðugir með- Val-
týskunni, hafa 16 þingmenn birt í Isafold síðast — og
er gleðilegt að sjá einn þar í hópnurn, sem menn þótt-
ust ekki vita vel áður, til hvors fiokksins skyldi telja,
nfl. Þórhall Bjarnarson.
í þessari áskorun, hefur því verið komið á fram-
færi, sem meiri hluti efri deildar tók út úr biskupsá-
varpinu.