Lögberg-Heimskringla - 04.03.1960, Blaðsíða 7

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 4. MARZ 1960
7
Ræða fluil á Frónsmóii
Frá bls. 4.
áherzla á einkaframtaki, en á
Islandi er meira ríkisframtak.
Þetta hefir bæði kosti og
galla. K o s t i r stjórnarfyrir-
komulagsins heima eru: al-
mennar tryggingar, menntun
kostuð af ríkinu, stuðningur
ríkisins við félags- og menn-
ingarmál í mun ríkara mæli
en hér. Þettá eru helztu kost-
irnir, sem ég sé. Sjúkratrygg-
ing heima, hluti meðalakostn-
aðar og læknishjálp innifalin,
er ódýrari á íslandi heldur en
sjúkrahústryggingin ein hér.
Alla mína menntun hefir ís-
lenzka ríkið borgað, það er
allan beinan kostnað. íslenzka
ríkið greiðir mikinn hluta
kostnaðar við byggingu sam-
komuhúsa og kirkna úti um
byggðir Islands og stuðlar að
því, að valdir leikflokkar og
aðrir listamenn, bæði innlend-
ir og útlendir, fari út um sveit-
ir og gefi sem flestum lands-
mönnum tækifæri til að
menntast. En allt þetta hefir
einn stóran galla. Þetta drep-
ur einstaklingsframtak, og
sljóvgar þjóðina fyrir gildi
verðmæta. Ef einhverju
byggðarlagi dettur í hug að
reisa samkomuhús, þá er
hringt til Reykjavíkur og rík-
ið beðið um peninga. Fólkið
hættir að sjá, að það verður
að vinna sjálft fyrir því, sem
það eyðir. Ríkið er kýrin, sem
allir, mjólka, en enginn vill
fæða. Ríkisvaldið á þá aðeins
um tvennt að velja, annað
hvort að verða gjaldþrota eða
taka fram fyrir hendurnar á
þegnunum. Og einmitt nú
stendur sem hæst glíman milli
þegnanna og ríkisins.
Að mínum dómi hefir hér-
lent stjórnarfar einn aðalkost.
Það hvetur til einstaklings-
framtaks. Mér finnst menn
hér meta meira gildi peninga
og sjá betur, að ekkert fæst
fyrir ekki neitt. Gallinn hér
er aftur á móti sá, að sá, sem
er minni máttar, verður und-
ir. Það er sannarlega vandi að
stjórna svo allt fari vel.
Niðurstaðan verður sú, að
á íslandi lifa menn við jafn-
ari kjör heldur en hér. Heima
reynir ríkið að jafna kjör
manna. Tekið er af þeim ríku
og hlaðið undir þá, sem minna
mega sín. Hér aftur á móti er
meiri munur á kjörum manna,
hér eru meiri auðæfi og meiri
fátækt. Á Islandi eru til Hæm-
is margir prófessorar, sem
ekki veita sér að eiga bíla,
sumir geta það hreint ekki, en
múrarar eiga margir bíl og
verkamenn. Munur á kaupi
verkamanna og prófessora á
Islandi er ekki mikill. Þegar
ég - lauk prófi í guðfræði
heima, hefði ég getað unnið
mér meira inn í byggingar-
vinnu heldur en ég hefði
fengið í byrjunarlaun sem
prestur.
Hér eru betri möguleikar
fyrir þá, sem eru miðlungs-
menn, eða meira að gáfum og
menntun, en heima eru betri
möguleikar fyrir þá, senr eru
undir meðallagi, meðal annars
af því, að atvinnuleysi þekkist
varla.
Nú er bezt að ég snúi mér
að menningarmálum. Þekking
mín á menningarmálum Kan-
ada er mjög takmörkuð og
eins og ég hefi þegar lagt
áherzlu á, þá tala ég sem leik-
maður um þessi efni og sem
gestur með takmarkaða þekk-
ingu.
Mér kemur menning Kan-
ada þannig fyrir sjónir, að hér
standi verkleg menning á til-
tölulega hærra stigi heldur en
andleg menning. Raunvísindi
(Science) standa greinilega á
hærra stigi heldur en hugvís-
indi eins og til dæmis guð-
fræði og lögfræði. Ég lít svo
til, að verklegar framkvæmd-
ir séu niiklar og myndarlegar
hér í Kanada og vegir eru
góðir. Hins vegar finnst mér
minni gaumur gefinn listum
og bókmenntum. Nú sem áður
er heimalandið mælikvarðinn.
Við íslendingar erum miklir
bókaormar og við erum nýj-
ungagjarnir og framfarasinn-
aðir. En á hinn bóginn hættir
okkur til að gleypa við nýj-
ungum án þess að melta þær.
Vegna skorts á fjármagni, þá
hafa vísindi ekki verðug verk-
efni að glíma við á íslandi.
Við eigum færa menn t. d. í
læknisfræði, en þeir verða að
fara til annarra landa til að
stunda rannsóknir vegna fá-
mennisins heima. Þetta er
vandamál allrar æðri mennt-
unar á íslandi. Mér virðist, að
í barna- og unglingaskólum
hér í Kanáda séu gerðar minni
kröfur til kunnáttu heldur en
á samsvarandi skólum heima
á íslandi. En æðri skólar og
allir sérskólar virðast betri
hér. Sérstaklega eru þeir á-
berandi betur búnir öllum
kennslustækj um.
Vegir á íslandi eru slæmir
og margt í verklegum fram-
kvæmdum fer miður og er
fjárskortur þó oftar ástæða
heldur en kunnáttuleysi. Ég
þiekki gott dæmi: Sumarið
1958 vann ég við byggingu 14
hæða sambýlishúss í Reykja-
vík. Húsið var reist á um það
bil 16 dögum, en ég efast um
að enn sé farið að flytja í það.
Fjárskortur veldur svo mikl-
um töfum á framkvæmdum.
— Tónlist, leiklist, bókmennt-
ir og aðrar listir eru greinilega
í meiri metum hafðar á Is-
landi en hér. Mér leikur grun-
ur á, að sjónvarpið hér eigi
nokkurn þátt í þessu. Ég get
varla sagt, að ég hafi horft á
sjónvarp hér, svo að ég er ekki
dómbær um gildi þess, en
grun hefi ég um, að það geri
mikinn skaða, þótt það hafi
auðvitað kosti líka.
Bílar eru að mínum dómi
nauðsynlegir í nútíma þjóð-
félagi. Á íslandi eru þeir enn
á skrá með munaðarvarningi,
og er því miður farið. Bílar
eru óheyrilega dýrir á íslandi.
Einn kostur þessa lands er, að
unnt er að fá bíla við hóflegu
verði.
Ekki get ég stillt mig um
að nefna húsakost hér. Eftir
að hafa verið hér, í Banda-
ríkjunum og á Englandi, þá
efast ég um, að nokkur þjóð
í veröldinni búi almennt 'í
eins góðum húsum og Islend-
ingar. Ég sagði almennt. Hér
í þessu landi eru margar opin-
berar byggingar mun reisu-
legri og betri en á Islandi, en
hér er hið sama uppi á ten-
ingnum og áður, að hér er
meiri munur en heima. Hér
eru margar fagrar og vandað-
ar byggingar, mun fallegri og
fjölbreyttari í sniðum heldur
en í Reykjavík, en munurinn
á betri hverfum Winnipeg-
borgar og mörgum sveitabæj-
um og húsum í smærri bæjum
er gífurlegur. Ástæður eru
fyrir þessu, ef að er gáð, en
svona kemur mér þetta fyrir
sjónir.
Næst á dagskrá eru kirkju-
málin. Um kirkjumál á íslandi
vil ég sem minnst tala, því að
það umræðuefni hitar mér og
ég tala þá líklega fljótt af mér.
1 stuttu máli, saga íslenzku
þjóðkirkjunnar síðastliðin 50
ár er sorgar saga. Kirkjan hef-
ir misst af samtíðinni, heil
héruð mega heita heiðin eða
verr en það, prestar ... Nei,
nú segi ég ekki meira. Ég vildi
að sumt það, sem ég hefi séð
og heyrt í íslenzku kirkjunni,
væri mér gleymt. Bezt er að
gleyma því, sem að baki er
og horfa fram á við. Þrátt
fyrir mikla niðurlægingu er
Kristur enn að verki í hinni
kristnu kirkju á Islandi. Þótt
margir úlfar séu í hjörðinni,
þá á íslenzka kirkjan marga
trúa syni. Ég trúi, að kristni
á íslandi muni vaxa styrkur
á næstu árum. — Af framan-
sögðu má ráða, að hérlendis
er kirkjulíf ólíkt líflegra. Ég
hefi lært mikið hér einkum á
sviði framkvæmda innan
kirkjunnar.
Vera mín hér hefir kennt
mér að þekkja betur heima-
land mitt og íslenzku þjóð-
ina. Hér hefi ég líka lært
„margt og fólk hér hefir verið
framúrskarandi gestrisið og
vingjarnlegt við okkur. Ég er
hreykinn af því, hve góðir
borgarar íslenzkir menn hafa
reynzt hér og hve vel þið hald-
ið við íslenzkri tungu. Ég er
sannfærður um, að menning-
arsamskipti Islendinga annars
vegar og íbúa Norður-Amer-
íku hins vegar eru báðum til
góðs. Ég hygg því, að unnið
sé gott verk, með því að við-
halda íslenzkum erfðum og
stuðla að jákvæðum samskipt-
um milli þessara þjóða.
Að lokum vil ég þakka gott
hljóð og enn á ný þakka fyrir
þann heiður, sem mér var
veittur, að fá tækifæri til að
ávarpa ykkur hér í kvöld.
Hafið þökk fyrir.
Það var í lítilli sveitakirkju.
Presturinn var mitt í hjart-
næmri ræðu, þegar hann varð
var við óróleika meðal kirkju-
gesta. Kom hann á auga á son
sinn 10 ára, sem lét hrossatað
fljúga í höfuð þeirra. Áður en
hann gat áminnt son sinn,
irópaði sá litli: — Allt í lagi
pabbi. Haltu áfram með ræð-
una. Ég skal halda þeim vak-
andi á meðan.
Hvað er „selfmade man“?
Svar: Það er maður, sem hefir
skapað sig sjálfur, — og er
fullur aðdáunar á „skaparan-
um“.
KREFJIST !
MEÐ MARGSTYRKTUM TAM OG HÆLUM
VINNU SOKKAR
ÞEIR ENDAST ÖÐRUM SOKKUM BETUR
P E N M A N S vinnu-
sokkar endast lengur
— veita yður aukin
þægindi og eru meira
virði.—Gerð og þykkt
við allra hæfi — og sé
tillit tekið til verðs, er
hér um mestu kjör-
kaup að ræða.
EINNIG NÆRFÖT OG YTRI SKJÓLFÖT
Frægt firma síðan 1868
WS-9-4
VITIÐ ÞÉR . . .
• Manitoba fiskiútvegurinn framleiðir árlega yfir 31,000,000
punda af fyrsta flokks innanlands-vatnafiski, rúmlega sex
milljón dollara á innlendum og útlendum 'markaði.
• Manitoba fiskafurðir eru með ágætum; framleiddar með
vélum af fullkomnustu gerð og ströngu eftirliti með hreinlæti.
• Fiskimáladeildin og fiskiútvegurinn eru stöðugt að rann-
saka nýjar aðferðir við höndlun og frystingu með sérstöku til-
liti til smáfiskipakka, sem nú eru svo vinsælir hjá neytendum.
• Selkirk hvítfiskur, pickerel, Manitoba gullauga og styrja
teljast til munaðarrétta í mörgum stórborgum í Bandaríkjunum.
• í fiski er mikið af protein, en lítið af fitu, og ætti hann því
vera þýðingarmikill í hollu mataræði.
• Fiskimáladeildin hefir með höndum ítarlegar rannsóknir
og lífeðlislegar tiíraunir með það fyrir augum að tryggja fiski-
stofninn í framtíðinni.
FISHERIES BRANCH
DEPARTMENT OF MINES AND
NATURAL RESOURCES
HON. C. H. WITNEY
Ministsr
J. G. COWAN
Oeputy MinistM