Lögberg-Heimskringla - 28.04.1960, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 28. APRÍL 1960
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Printed by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Street, Winnipeg 2, Man.
Edltor: INGIBJÖRG JÓNSSON
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Dr. P. H. T. Thorlakson, chairman, Próf. Haraldur
Bessason, vice-chairman, Mrs. Ingibjörg Jónsson, sec’y, Mr.
Stefán Einarsson, Dr.. Valdimar J. Eylands, Miss Caroline
Gunnarsson, Prof. Thorvaldur Johnson, Mr. Jón K. Laxdal,
Prof. Tryggvi J. Oleson, Rev. Philip M. Pétursson.
Grand Forks: Dr. Richard Beck
Minneapolís: Mr. Valdimar Bjömson
Montreal: Prof. Áskell Löve
Subscription $6.00 per year—payable in advance.
TELEPHONE WH. 3-9931
Authorlzed as Second Class Majl, Post Office Department, Ottawa.
Borðbænir
Þegar ég fékk tækifæri til að kynnast lífi kristinna
þjóða í Evrópu og Ameríku, var eitt, sem ég tók fljótt
eftir. Það voru borðbænir.
umræðurnar á síðasta þingi
stakk einn fulltrúinn upp á
því góða ráði, að kaupendur
blaðsins ættu annað hvort að
hætta að lána nágrönnum
sínum blaðið eða kaupa auka-
blað til að lána þeim. Bara að
aukablaðið sé þá ekki lánað
af mörgum, skaut þá annar
fulltrúi inn í.
Ekki er okkur kunnugt um,
hve margir lesendur blaðsins
fá blaðið að láni, en okkur
þykir ólíklegt, að ef þeir hafa
ánægju af að lesa blaðið og
þeim er sýnt fram á, hve ís-
lenzkt blað á erfitt uppdrátt-
ar, vegna þess hve þjóðarbrot
okkar er fámennt og kaup-
endafjöldinn þar af leiðandi
lítill á við önnur blöð, að þeir
INGIBJÖRG JÓNSSON:
myndi ekki þegar gerast
kaupendur blaðsins, ef farið
væri fram á það.
Við viljum nú enn fara þess
á leit við deildirnar, að þær
beiti sér fyrir því að afla blað-
inu nýrra kaupenda og styðji
það á annan hátt.
Rætt var um það á þinginu,
að deildirnar útveguðu blað-
inu fréttaritará í byggðum
sínum, og er það ánægjuefni,
að þrjár deildir hafa orðið við
þeim tilmælum, en blaðið
þarfnast fréttaritara frá fleiri
byggðum. Við viljum þakka
deildinni Brúin í Selkirk fyr-
ir fallegt bréf og $25.00 gjöf,
er blaðinu barst í marz-
mánuði.
Er fjölskyldan hafði safnazt saman við matborðið kvölds
og morgna, lutu allir höfði og sögð var borðbæn. Annað-
hvort sögðu allir sama bænarversið eða einhver úr fjöl-
skyldunni bað upphátt. Að því búnu hófst máltíðin.
Fljótlega hafði ég vanizt þessum sið, og hann var mér
kærkominn. Ég vil benda öðrum á, að hann breiðir blessun
sína yfir heimilið.
Við lifum á tímum hraðans. Þessi öld þekkir lítið af hljóð-
um stundum, kyrrlátum augnablikum. En þeirra er þörf fyrir
manninn. Hætta er á, að hraðinn beri hann ofurliði. Vér
þurfum að geta numið staðar, lyft huganum í bæn til Guðs,
sameinazt í bæn fyrir augliti hans. Heimilisguðrækni er
hverju heimili nauðsynleg. En hvað skyldi vera mesti Þránd-
ur í Götu þeirrar iðju? Ekki andúð og meiningarmunur,
heldur tímaleysi. Meðlimir fjölskyldunnar eru á þönum frá
morgni til kvölds, einn í þessa áttina og annar í hina. Hvar
er þá sameiginleg stund? Vér þurfum mótvægi gegn hrað-
anum. Það þarf átak, — Grettistak, liggur mér við að segja,
— til þess að snúa dæminu við, að vér fáum tóm til þess
að líta á oss, ekki í gegn um þann blekkingarhjúp, að
vér séum eigendur og gerendur, heldur þiggjendur og það
af náð. Maðurinn situr við borð hins Almáttka og þiggur
af náð hvern munnbita, hverja mínútu. Hvað ætti að vera
oss nær en að þakka? Vér þökkum „þjónunum“, en sneið-
um fram hjá „veitandanum".
Borðbænin er leiðin til að lækna það og koma á þeim
friði, sem æskilegur er. Ég vil benda á eina borðbæn, sem er
mjög vel til þess fallin, að heimilisfólkið segi um leið og
það setzt að matborðinu. Hún er eftir Valdimar Briem: j
Gef oss í dag vort daglegt brauð,
vor Drottinn Guð af þínum auð.
Vort líf og eign og bústað blessa,
og blessa nú oss máltíð þessa.
En gef vér aldrei gleymum þér,
er gjafa þinna njótum vér.
Pétur Sigurgeirsson
(Kirkjuritið)
☆
Til deilda Þjóðræknisfélagsins
Það hefir verið hamrað á því ár eftir ár og það rétti-
lega, að án íslenzks blaðs yrði þjóðræknisstarf okkar lítt
mögulegt, vegna þess að þá myndi sambandið milli íslenzku
byggðanna og sambandið við Island rofna. Og á meðan ís-
lenzkt blað kemur vikulega inn á fjölda mörg heimili í Vest-
urheimi er íslenzka lesin og töluð. Margir einstaklingar, sem
eru búsettir langt frá öðrum íslendingum, hafa og látið svo
ummælt, að fengju þeir ekki íslenzkt blað, myndi þeir
sennilega týna íslenzkunni að mestu, auk þess að þeir myndi
þá ekki fá neinar fréttir af samlöndum sínum hér í álfu.
Blaðið er því ein af aðalmáttarstoðum þjóðræknisstarfs-
ins, enda hefir jafnan á hverju þjóðræknisþingi verið skorað
á erindreka frá hinum ýmsu deildum að vinna að útbreiðslu
blaðanna, og seinast á síðastliðnu þingi var rætt um að nú
mætti enginn liggja á liði sínu að styðja og styrkja þetta
eina íslenzka blað, sem við nú eigum, þannig að útgáfa
þess sé tryggð.
Því var lengi borið við, að erfitt væri fyrir meðlimi
deildanna að leggjast á eitt við að útbreiða blöðin, vegna
þess að þau væru tvö, en nú er ekki því til að dreifa. Við
Skemmtanir á frumbýlingsárunum
Ræða fluii á sumarmálasam-
komu í Sambandskirkjunni í
Winnipeg 21. apríl 1960.
Kæru áheyrendur og vinir.
Það hefir verið venja, að
þeir, sem hafa flutt ræður á
sumarmálasamkomum, hafa
jafnan lýst því, hvernig dag-
urinn var hátíðlega haldinn á
Islandi og hafa kryddað ræð-
ur sínar með hinum fögru
ljóðum íslenzkra skálda um
vorið og um sól og sumar. Ég
er ekki fædd og uppalin á ís-
landi og á því engar æsku-
minningar þaðan, sem bundn-
ar eru við sumardaginn fyrsta.
Og þó mér hefði gefizt tími
til að afla mér efnis um sum-
ardaginn fyrsta úr bókum,
myndi ég hafa hikað við það,
vegna þess hve margir ræðu-
menn hafa mælt fagurlega um
daginn og gert því ræðuefni
svo miklu betri skil en ég gæti
gert.
Ég tók því það ráð að renna
huganum aftur í tímann til
æskuáranna í Mikley og rifja
upp þær skemmtistundir, sem
við áttum þar á frumbýlings-
árunum, einmitt á þessum
tíma árs og fyrr á árinu —
strax og vetrarhörkurnar fóru
að láta undan síga hinni
hækkandi sól.
Þær eru ekki bundnar sum-
ardeginum fyrsta, því ég
minnist ekki þess að honum
væri fagnað að öðru leyti en
því, að eldra fólkið óskaði
okkur gleðilegs sumars, en
dagurinn sem slíkur festist
ekki í huga okkar, sem hér
vorum fædd sem sérstakur
hátíðardagur. Enda er hér
öðru máli að gegna en á Is-
landi, þar sem skammdegið
ríkir á vetrum og sums staðar
sést ekki til sólar svo vikum
skiptir. Aftur á móti eru hér
glampandi sólskinsdagar um
háveturinn. Þess vegna kunna
íslendingar á íslandi betur að
meta sólskinsdagana en við.
Eigi að síður fögnum við
vordögunum hér, engu minna
en þeim er fagnað á íslandi,
þegar kuldinn fer að réna og
snjórinn, sem er ekki lengur
hvítur og bjartur, bráðnar og
rennur á burt, þegar fuglun-
um fer óðum að fjölga. Jafn-
vel gargið í hrafninum hljóm-
aði fagurlega í eyrum okkar
á vorin, því hann er vorboði
engu síður en hin ljúfi söngur
lóunnar á Islandi.
En við unglingarnir fögnuð-
um ekki einungis því, að
klakabönd vetrarins væru að
bresta, við hlökkuðum til, að
nú hlypi nýtt fjör í skemmt-
analífið á eyjunni. 1 lok febr-
úar og í marz og apríl héldu
hin ýmsu félög skemmtisam-
komur, félagið Hjálp í við-
lögum, lestrarfélagið, söfnuð-
urinn og kvenfélagið o. fl. Það
var svo sem nóg af félögum á
eyjunni þótt þetta væri lítið
byggðarlag og öll þurftu þau
á peningum að halda, starf-
semi sinni til framgangs, og
þess vegna voru samkomurn-
ar haldnar — „til að trekkja út
peninga“ sögðu gárungarnir.
En þær”voru líka uppbyggi-
legar á margan hátt. Löngu
áður en þær voru haldnar var
byrjað að æfa söng og leikrit,
hagyrðingar fengnir til að
yrkja kvæði, ræðumenn til
að semja ræður og svo fram-
vegis og allt hafði þetta bæt-
andi áhrif á mannfélagið.
Talsvert kapp var á milli
forseta félaganna að ná haldi
á bezta leikfólkinu, söngfólk-
inu og öðrum skemmtikröft-
um fyrir hinar fyrirhuguðu
samkomur. Og eins að fast-
setja heppilegasta kvöldið fyr-
ir sínar samkomur, þ. e. a. s.
þegar færið væri sem bezt á
samkomustaðinn bæði fyrir
byggðarfók og þá ekki síður
fyrir fólk frá Fljótinu, ísafold-
arbyggð, Hnausum og öðrum
nálægum byggðum, en stund-
um sótti fólk samkomurnar
þaðan, ef færi var gott yfir
vatnið. Samkomur voru því
sjaldan haldnar eftir að ísinn
var orðinn ótraustur.
Það var ekki lítill fögnuður
meðal unglinganna, þegar loks
auglýsingin kom um fyrstu
samkomuna.
Byggðin á Mikley liggur um
austurströnd eyjarinnar um
12 mílur á lengd. Fyrst var
venja að senda tvær auglýs-
ingar frá miðbiki eyjarinnar,
norður og suður. Auglýsing-
arnar voru í opnum umslög-
um og á þau var skrifað:
„Auglýsing þessi berist hús úr
húsi norður að Grund,“ og á
hina: „Auglýsing þessi berist
hús úr húsi suður að Skógar-
nesi.“ Krakkarnir voru sendir
með þennan fagnaðarboðskap
milli húsanna.
Og hvað var svo auglýst til
skemmtunar?
Stundum voru það leikrit.
Ég man eftir Sálinni hans
Jóns míns (ekki Davíðs St.),
Vesturfararnir, Skuggasveinn,
Farið, Syndir annarra og oft
voru þýdd leikrit úr ensku.
Þá var stundum ein söng-
samkoma á vorin, því á þeim
árum voru allmiklír söng-
kraftar á eyjunni. Grundar-
bræður, eins og þeir voru
nefndir, skemmtu oft með
fjórrödduðum söng og voru
þekktir um allt Nýja ísland
fyrir söng sinn.
Á öðrum samkomum var
nokkurs konar variety pro-
gram, upplestur, söngur, kapp-
ræður og ýmislegt annað,
stundum harla nýstárlegt. í
eitt sinn var einn liðurinn á
skemmtiskránni phonograph-
solo og svo nafn þess manns,
sem ætlaði að leika á þetta
nýja hljóðfæri. Þetta vakti
heldur en ekki forvitni ungl-
inganna, sem hrúguðust í
fremstu bekki. Þegar tjaldið
var dregið upp, sást á borði
lítill kassi með sveif og úr
honum var stærðar lúður eða
horn. Við borðið sat leikari
hljóðfærisins, alvörugefinn og
íbygginn. Hann setti hólk á
þetta tæki, sneri sveifinni
hægt og rólega og setti það á
stað. Ekki urðu menn neitt
sérstaklega hrifnir af músik-
inni, en þetta þótti allt furðu-
leg uppfinning, enda fyrsti
grammofónninn, sem fluttur
var til eyjarinnar. En þetta
var og í fyrsta og síðasta
skipti að þess konar tæki var
veitt sú virðing að vera talið
með á prógrammi.
Jafnan voru fengnir eldri
og virðulegir karlar til að
stýra þessum samkomum. Þá
þekktist ekki, að konur skip-
uðu það vandasama embætti
að stýra samkomu. Ég man
þegar konur fluttu þar ræður
í fyrsta skipti opinberlega.
Ein eyjarstúlka og kvenkenn-
ari frá Gimli kappræddu við
tvo karlmenn um kvenrétt-
indi. Stúlkurnar stóðu sig vel
og voru hvergi hræddar, en
skeggjuðu karlarnir á öftustu
bekkjunum hreint og beint
hnusuðu, að hnusa er nýyrði,
að ég held (fann það hvorki í
Geir eða Cleasby), sem mynd-
aðist þá og þýðir að fussa og
sveia. En stúlkurnar létu það
ekki á sig fá og ræður þeirra
voru birtar í vikublaðinu
Baldur, sem gefið var út á
Gimli. Alllöngu síðar mynd-
aði unga fólkið félag til þess
að æfa sig í að standa á fætur
og koma fyrir sig orði opin-
berlega. Það nefndi félagið