Lögberg-Heimskringla - 28.04.1960, Blaðsíða 6

6
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 28. APRÍL 1960
GUÐRÚN FRA LUNDI:
ÞAR SEM
BRIMALDAN
BROTNAR
„Svona ætlar það að neyða
okkur til að fara í burtu, með
því að fjölga svona mönnum
og skepnum," sagði Maríanna
þrásinnis. „Við þurfum svei
mér ekki að sjá eftir því.“
Eitt haustið kom Þorbjörn
gamli á Stekknum í austurbæ-
inn til að skila bók, sem hann
hafði fengið lánaða hjá Marí-
önnu. Henni hafði verið send
hún að sunnan. Það var spenn-
andi ástarsaga. Högum gömlu
hjónanna á Stekknum var nú
svo komið, að Lilja hafði oftar
verið í rúminu þetta haust en
á fótum, og hann dróst áfram
við staf, en geðsmunir hans
voru jafn ákjósanlegir og þeir
höfðu verið. Hann hældi sög-
unni mikið og sagði, að það
hefði verið dægrastytting að
lesa hana. Hann hefði lesið
hana upphátt fyrir Lilju sína.
Hún hefði verið í rúminu núna
í þessu kuldakasti, en hefði
farið á fætur strax og hlýnaði.
Það væri orðið ólíft í kof-
unum. i
„Þú verður að fara að
byggja upp, Þorbjörn minn.
Það fer að verða ómögulegt
fyrir ykkur að vera í þessu
greni,“ sagði Maríanna.
„Ég hef nú einu sinni tekið
það í mig að byggja ekki upp.
Karlinn, sem á kotið, hefir
aldrei viljað hjálpa til við að
byggja upp, en tekur hverja
spýtu, sem rekur. Nú hef ég
von um að geta flutt burtu í
vor, og þá veit ég að kotið fer
í eyði. Ekki verður honum
meira úr því þá,“ sagði Þor-
björn glaðklakkalega.
„Hvað hugsarðu þá að gera
við þig, ef þið lifið af í vetur,
sem ég efast mikið um?“
spurði Maríanna.
„Ég ætlaði að flytja inn í
kaupstað, þó að það sé allt
annað en álitlegt. En þá kom
Gunnar mágur þinn og bauð
mér húsmennsku í Stóru-Vog-
um. Ég var nú ekki lengi að
gleypa við því, eins og þú get-
ur ímyndað þér,“ sagði Þor-
björn.
„Hvað kemur til að hann fer
að bjóða ykkur húsmennsku.
Ég er ósköp hrædd um, að
ykkur þyki ærið ónæðissamt
í kringum ykkur. Strákarnir
eru óskaplegir frekjuvargar,"
sagði Maríanna.
„Það verður að hafa það,“
sagði Þorbjörn. „Ég get vel
hugsað, að við heyrum lítið í
þeim,“ bætti hann svo við.
„Svo það er þá satt, að hann
sé búinn að kaupa Stóru-
Voga,“ sagði Maríanna á-
nægjuleg á svip. Það hafði
borizt fregn um það ekki alls
fyrir löngu. Það hafði heldur
létzt brúnin á Halli. Loksins
var Gunnar orðinn uppgefinn
á margbýýlinu. Hann vonaðist
þá eftir því, að gamli maður-
inn hætti þessu hokri eða hefði
svo fátt, að hann fyndi lítið
til þess. Hann var alltaf á
sjónum, gamli maðurinn, ef á
hann gaf. Ingibjörg var enn þá
hjá honum og Toni sonur
hennar á vorin og sumrin.
Hallur kom inn frá gegn-
ingunum, heilsaði gestinum og
spurði hvernig heilsan væri
hjá þeim gömlu hjónunum á
Stekknum.
Þorbjörn lét vel yfir því.
Þá greip Maríanna fram í og
sagði manni sínum, að þetta
væri svo sem satt sem heyrzt
hefði, að Gunnar væri búinn
að kaupa Vogana, og það sem
meira væri, búinn að bjóða
Þorbirni húsmennsku hjá sér,
og hann væri svo fagnandi yf-
ir því.
„Það verður nú líklega dá-
lítill munur að búa þar í ný-
byggðri baðstofunni, og allur
bærinn svona ágætur, eða
húka í kofunum okkar,“ sagði
Þorbjörn.
„En ég var nú að segja hon-
um, að honum myndi ein-
hvern tíma þykja þeir hávær-
ir frændur þínir, Hallur,“
sagði Maríanna.
Þorbjörn hló glettnislega.
„Ég bjóst við, að við heyrðum
lítið til þeirra, því að hann
ætlar sér ekki að flytja að
Vogum, heldur hafa þá jörð
með, og hann verður því sár-
feginn að einhver verði í bæn-
um. Því að kofarnir eru fljótir
að láta á sjá, ef enginn er í
þeim.“
„Svo þau ætla sér þá að sitja
í þessari þvögu hérna nokkur
árin enn þá. Kannske alla æv-
ina,“ sagði Hallur, og rauk
upp af rúminu og var horfinn
út á næsta augabragði.
Maríanna sagði gamla ná-
grannanum frá því, hvað þau
væru þrautpínd af þessu sam-
býli. Það væri hægt að hugsa
sér að þau byggju á þriðjungi,
en ekki hálflendu jarðarinnar.
Svo misjöfn væru afnotin, sem
þau hefðu. Dúnninn og eggin
væru þessi ósköp á hinu bú-
inu. Gunnar væri svo laginn
við varpið. Og svo þetta ófrelsi
með öllu móti. Því væri ekki
hægt að lýsa. Strákarnir væru
uppvöðsluseggir og eindæma
göslarar, sem enginn maður
gæti liðið í návist sinni, nema
foreldrar þeirra. Og svo væri
karlinn hann Jóhann svo
kveljandi ánægður yfir þess-
um skara og áliti þá einhver
mannsefni. En að hann spyrði
nokkurn tíma eftir honum
Tómasi þeirra, þessum prýðis-
pilti, sem allir dáðust að. Nei,
það gerði hann ekki.
Svo tíndi hún enn einu sinni
fram allar myndirnar af syni
sínum til að sýna Þorbirni.
Hann leit á þær, en hafði þó
séð þær oft áður.
„Já, hann er laglegur pilt-
urinn, ekki er nú hægt annað
að segja, og alltaf er hann að
læra. Hvað er langt síðan hann
byrjaði?”
„Það er nú auðvitað langt
síðan, en það verður að vanda
það, sem vel á að standa, Þor-
björn minn,“ sagði Maríanna.
„Já, það mun vera svo. Ég
öfundaði hann af því að fá að
setjast á skólabekkinn, þegar
hann byrjaði, en nú er ég far-
inn að kenna í brjósti um
hann og föður hans. Þetta fer
alveg með ykkur. Mér er vel
kunnugt, hvað Hallur hefir
þröngan skó vegna þessa lær-
dóms. Sú var tíðin, að mig
langaði til að læra, en ef það
hefði átt að verða svona lang-
sótt, hefði mér sjálfsagt verið
farið að leiðast þófið,“ sagði
Þorbjörn.
„Varla hefir þú nú látið þér
detta í hug að læra lögfræði,
Þorbjörn minn,“ sagði hún.
„En þetta fer nú að styttast
þangað til hann verður út-
skrifaður. Þá flytjum við nú
líklega til hans og förum að
hafa það náðugt. Það er mál til
komið að hætta þessu búskap-
arbasli. Ég hef aldrei verið
gefin fyrir sveitabúskapinn.
Ég er alltaf að nauða við Hall
um að selja hálflenduna.“
„Þú ert nú samt búin að búa
hér í meira en tuttugu ár, það
er hreint ekki svo stuttur tími
af mannsævinni,“ sagði Þor-
björn glettnislega.
Maríanna dæsti þreytulega.
„Já, það hefir verið langur og
erfiður tími. Eiginlega hefir
þetta eina haldið í mig, vonin
um að verða eigandi allrar
jarðarinnar. En það verður
víst seint, sem sá draumur
rætist.“
„Já, það er áreiðanlega ekki
útlit fyrir að það verði á næst-
unni,“ sagði Þorbjörn. „En það
gerir ekki svo mikið til. Þetta
gengur friðsamlega á milli
ykkar,“ sagði Þorbjörn. Svo
kvaddi hann Maríönnu, þakk-
aði fyrir góðgerðirnar og
haltraði út. Hann ætlaði af
gömlum vana að líta inn í
vesturbæinn. Alltaf kunni
hann betur við sig á því búinu.
ARFSVON OG ERFIÐ-
LEIKAR
Seinna þennan sama dag
kom Jóhann gamli inn í aust-
urbæinn og gekk hiklaust alla
leið inn á hvítþvegið gólf
hjónahússins. Þar inni sat son-
ur hans við bréfaskriftir. Það
var óvanalegt, að hann liti inn
hjá mótbýlisfólkinu. Hann
flutti með sér sterkan þef af
súrheyi og saltfiski og grút,
fannst Maríönnu. Samt fylgd-
ist hún með honum inn til að
vita hvað honum væri í huga,
því að erindislaust kæmi hann
varla. Kannske kæmi hann
með þessa sparisjóðsbók, sem
Björg á Básum og fleiri töldu
sjálfsagt, að hann ætlaði Tóm-
asi. En hún sá hann ekki með
neitt nema ruddalega tóftar-
vettlingana, sem hann hélt á
í annarri hendinni. Hún ótt-
aðist, að hann legði þá á hvít-
an dúkinn á kommóðunni. Það
var ekki ólíkt honum. En hann
vöðlaði þeim þá á hné sér og
lagði hramminn yfir þá, til að
fyrirbyggja að þeir kæmu
nokkurs staðar við, þar sem
þeir væru óvelkomnir.
„Hvað kemur til að þú kem-
ur hingað, pabbi?“ spurði
Hallur og lagði frá sér penn-
ann. „Það hlýtur að vita á
eitthvað."
„Ekki ætti það að vera. Ég
finn þig nú svo oft að máli úti
á hlaðinu og í bæjardyrunum,
að engin þörf er að rölta hing-
að inn til að setjast á skraf-
stóla. Ekki kemur þú oftar inn
til okkar,“ sagði faðirinn.
„Ég kom seinast inn í gær,“
gegndi Maríanna fram í sam-
talið. „Ég var að vita hvernig
kerlingaranganum henni Ingi-
björgu liði. Er hún ekki eitt-
hvað betri af gigtarskömm-
inni?“
„Það er víst lítið,“ sagði
gamli bóndinn tómlega.
„Það er þá líklega bezt fyrir
þig að segja sveitinni að hirða
hana, ef hún ætlar að fara að
taka upp á því að liggja í rúm-
inu og gera ekkert dag eftir
dag,“ sagði Hallur.
„Hvað skyldi hreppsnefndin
svo sem gera fyrir hana annað
en bíta í hennar bága bak,“
sagði Jóhann og hló hátt.
„Nær væri víst að finna lækni,
og það gerði dóttir hennar.
Það kom maður áðan með
meðul. Kannske getur það
eitthvað bætt henni.“
Hallur hagræddi sér í stóln-
um. „Satt að segja finnst mér
þú hafa lítið með hana að gera.
Ég skil ekkert í þér að vera
að basla við þennan búskap,
sem þú hefir ekkert með að
gera. Hvort ég léti ekki krakk-
ana mína hugsa um mig, væri
ég í þínum sporum,“ sagði
hann.
„En ef þau langaði nú ekk-
ert til að hafa þig hjá sér og
hlynna að þér,“ sagði gamli
maðurinn og glotti kíminn.
„Mér þykir líklegt, að flest-
ar manneskjur telji það
skyldu sína að hugsa um for-
eldrana ,“ sagði Hallur.
Kannske hann ætli nú að
fara að tala um að fara til
okkar og láta okkur hafa alla
jörðina, hugsaði Maríanna.
Hún vissi ekki, hvort hún ætti
að gleðjast eða ekki.
„Ef öll börnin þín verða eins
lengi ómagar á þér og hann
sonur þinn, verður þú búinn
að leggja inn fyrir því hjá
þeim, að þau hlynni eitthvað
að þér. En ætli þú hafir þá
ekki lítið til að gefa með þér
til þeirra. öðruvísi undirhalda
börnin ekki foreldra sína leng-
ur. Ef þeir geta ekki gefið með
sér sjálfir, verður sveitin að
gera það.“
„Það getur nú ekki gengið
lengur, að ég kosti hann til
náms. Ef hann lýkur ekki við
lærdóminn í vor, verð ég ann-
að hvort að minnka stórlega
bústofninn eða selja jarðar-
partinn," sagði Hallur gremju-
lega.
„Það er alveg rétt hjá þér
að selja jörðina,* sagði Marí-
anna. „Ég hef ekkert þrek til
að eiga við sveitabúskap. Þú
hefðir áreiðanlega gott af því
líka að hætta að vinna.“
„Ojæja, mörg konan hefir
nú haft það erfiðara en þú í
búskapnum,“ sagði tengda-
faðirinn. „Mér hefir sýnzt
sonur minn reyna að veita þér
flest, sem þú hefir óskað eftir,
og ekki hafa krakkarnir hang-
ið utan í þér margir í einu. Ég
er smeykur um, að Sifa hafi
heldur erfiðari stöðu, og er
hún áreiðanlega ekki að
kvarta eða hugsa um að gef-
ast upp við búskapinn.“
„Það er nú meiri krakka-
hrúgan, sem þar er,“ sagði
Hallur. „Ég skil ekki hvernig
þú getur verið innan um þessa
varga.“
„Ég er nú lítið innan um
þau skinnin litlu, nema þá
helzt úti. Þetta eru efnisstrák-
ar. Þeir munu hjálpa pabba
sínum, þegar þeir komast á
legg, enda er hann farinn að
lýjast. Hún er líka alveg ein-
stakur unglingur, hún Lóa
litla, dugleg og lagin til allra
verka. Þið gætuð verið ánægð,
ef hún dóttir ykkar væri eins
rösk,“ sagði gamli maðurinn,
óhlífinn að vanda.
„Ég hef nú hugsað mér, að
hún lærði eitthvað annað en
að hreinsa dún og raka hey,“
sagði Maríanna þykkjulega.
„Það er nú alltaf þessi lær-
dómur í kollinum á þér. Þú
ættir að geta kennt henni eitt-
hvað, skólagengin manneskj-
an,“ sagði hann stuttlega.
Maríanna kjagaði fram í
baðstofuna. Hún gat ekki skil-
ið, hvað karlinn væri að ráfa
þangað inn, einungis til að
hæla krakkayrðlingunum hans
Gunnars. Það leit út fyrir að
hann áliti, að þau sæju ekki
hvernig krakkaormarnir hans
litu út, alltaf skítug og þvæld-
ust niðri í fjörum heilu og
hálfu dagana, án þess að undr-
azt væri um þau. Af þessu og
öðru eins gat karlvargurinn
verið hrifinn.
Maríanna settist hjá Helgu,
sem þeytti rokkinn á rúmi
sínu. Hún hafði komið norður
aftur eftir þriggja ára veru
sunnanlands. Frændfólk henn-
ar var flutt burtu af æsku-
stöðvum hennar. Þá fannst
henni hún vera einmana og
sneri heim að Látravík. Marí-
anna tók henni eins og góðri
systur og sagðist alltaf hafa
vitað, að hún sæi það fljótlega,
hvað hún hefði átt góða hús-
bændur á Norðurlandi.
„Ekki veit ég hvað karl-
skepnan er eiginlega að rangla
hingað inn,“ hvíslaði hún í
eyra Helgu. „Ég er ákaflega
hrædd um, að hann vilji fara
að komast til okkar, því að
heimilislífið þarna í hinum
bænum er víst ekki ákjósan-
legt, en mér ofbýður þessi
þefur, sem með honum kom
inn í húsið áðan.“