Lögberg-Heimskringla - 23.08.1962, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 23. AGÚST 1962
Tveggja mætra manna minnzt
Þegar minxizt er á hríðar-
byl á íslandi, þá kemur í hug-
ann það sem hinn ágæti lækn-
ir Steingrímur Matthíasson
brýndi fyrir löndum sínum,
þetta: — að hafa með sér nest-
isbita, þegar þeir legðu af stað
gamgandi um fjöll og heiðar.
Hann sýndi með skýrum rök-
um, að hungrið væri fyrsti
þátturinn í því að menn gæf-
ust upp, en að matur, þó ekki
væri í stórum stíl, gæti bjarg-
að lífi manna. Annars skrifaði
Steingrímur læknir næstum
því um allt milli himins og
jarðar. Um fjölda ára birtust
greinar eftir hann í mánaðar-
ritunum Eimreiðinni, Skími
Iðunni, auk þess í blöðum
landsins. Hann kryddaði
greinar sínar með fyndni og
skrítlum, svo regluleg umm
var að lesa, hafði líka séð
margt um dagana og víða
ferðazt innan lands sem utan.
Einu sinni kom til hans
piltur, 16-17 ára, með vonzku-
kýli aftan á hálsinum. Ungl-
ingur þessi hefir víst ekki ver-
ið sem hreinastur um hálsinn,
því læknir segir við hann:
„Þú hefir ekki þvegið þér ný-
lega um hálsinn, drengur
minn.“ — Nei, svaraði strák-
ur hróðugur, ég hef verið til
sjós! Steingrímur hafði gam-
an af þessu, enda býsna
smellið, eins og afsökun fyr-
ir að þvo sér ekki, væri fyrir
skort á vatni og sjórinn allt
í kring!
Sjávarvatn er auðvitað ekki
það bezta fyrir andlit og
hendur, og þó, hver veit, pilt-
ur þessi hefði máske ekki
fengið hálskýlið, ef sjóvatn
hefði verið notað.
Það eru að minnsta kosti til
bakteríur og þar á meðal
ígerðarbakterían, sem ekkert
eru hrifnar af salti. En það er
önnur saga.
Meðan Steingrímur dvaldi
á Akureyri, skrifaði hann og
gaf út merka bók, Heilsufræði
séra Zophoníasar Halldórsson-
ar prófasts í Viðvík, Skaga-
firði.
1 mánaðarritinu „Heima er
bezt“ (júníhefti 1961) er rit-
gjörð um séra Benjamín
Kristjánsson á Laugarlandi,
Eyjafirði, eftir ritstjórann,
Steindór Steindórsson, sem
byrjar þannig: „1 íslenzkri
prestastétt hafa löngum verið
menn, sem auk embættis síns
höfðu mörg jám í eldi og
uxrnu afreksverk á ýmsum
sviðum þjóðlífsins, sumir
gerðust búhöldar með ágæt-
um og stólpar sveitar sinnar,
aðrir voru forystumenn í
stjómmálum og þjóðfélags-
málefnum, og loks var sá
hópur, sem lagði stund á rit-
störf og fræðimennsku.“ Við
þessa söxmu lýsing langar
mig að bæta við, að sumir
vom læknar og kermarar.
Séra Zophonías var góður
prestur og trúr embætti sínu í
stóm og erfiðu prestakalli.
Haxrn var í miklu áliti sem
barnauppfræðari, hafði tíma-
kennslu í mörg ár við skólaxm
á Hólum. Kexmslugrein hans
var íslenzk málfræði.
Frá ungdómsárunum er mér
vel í minni, þegar tími hans,
eftir messu í Viðvík, var tek-
ixm upp, máske tvo klukku-
tíma, að tala við fólk og láta
af hendi meðul. Það var lítið
afþiljað hús austur úr bað-
stofunni, kallað Meðalahúsið.
Þar geymdi hann sín hómó-
patísku meðul — það var
lyfjabúðin. Ekki veit ég hvort
það var trúin á manninn
sjálfan, eða meðulin, sem
læknuðu, máske hvorttveggja,
en mörgum bætti hann ýmis
konar krankleika. Auðvitað
var ekki hér um að ræða
alvarlega sjúkdóma, sem
þurftu uppskurðar við. Það
voru fáir spítalar á landinu
á þeim árum og enn færri
læknar, svo ef hættuleg veik-
indi greip fólkið varð það að
deyja Drottni sínmn.
Séra Zophonías var gáfaður
maður vel menntaður — ritaði
í Lesbók birtist 15. janúar
1956 grein um litla ey í
Bristolflóa, sem Lundey heit-
ir. Var það vegna þess að eig-
andi eyjarinnar gaf út frí-
merki í tilefni af því að 1000
ár voru liðin síðan Eiríkur
konungur blóðöx féll. En
munnmæli ganga um að hann
eða menn hans hafi haft bæki-
stöð á Lundey.
Eyjan er ekki nema um 465
hektarar að stærð, mjó og löng
og sæbrött á alla vegu, nema
að suðaustan, þar er lending-
arstaður. Hún er nokkuð djúpt
úti í flóanum, því að 38 kíló-
metra breitt sund skilur hana
frá meginlandinu, og er
skemmst til bæjarins Bide-
ford. Sinn vitinn er á hvorum
eyjarenda og þegar stormar
eru í flóanum, leita skip
þangað hópum saman í var. Er
þá oft mikil Ijósadýrð undir
eyjunni, ekki síður en hjá
Grímsey stundum seinni hluta
sumars, þegar síldveiðiskipin
liggja þar í vari. I björgunum
er mikið af sjófugli, einkum
lunda, enda dregur hún nafn
sitt af lundanum, og mun
það upphaflega gefið af nor-
rænum víkihgum.
Merkilegast við Lundey er
þó það, að hún hefir verið
sjálfstæð fram að þessu. Þar
greiða menn hvorki skatta né
tolla til brezka ríkisins. Fað-
ir núverandi eiganda keypti
eyjuna fyrir 16.500 sterlings-
pund á sinni tíð. Þeir feðg-
ar hafa lagt kapp á að sýna
umheiminum að eyjan sé
sjálfstæð, og til þess hafa
þeir m. a. gefið út eigin mynt.
Áður var lundinn gjaldmiðill,
og þess vegna gilda frímerkin
og peningamir svo og svo
marga lunda, eða brot úr
lunda. En sá er gallinn á, að
og talaði Norðurlandamáin —
auk þess vel að sér í þýzku og
latínu. Kona hans, Jóhanna
Pétursdóttir, var ættuð úr
Reykjavík. Þau áttu 3 drengi,
í aldursröð: Pétur, Páll og
Guðmundur. Hann kom til
Ameríku og settist að í Kan-
ada. Pétur lagði fyrir sig ætt-
fræði, og munu fáir hafa verið
betur að sér á því sviði. Við
Páll erum fermingarbræður.
Hann hefir verið og vonandi
verður enn um mörg ár hinn
þarfasti maður fyrir land sitt
og þjóð. Eftir hann hefir birzt
fjöldi1 af vel rituðum og leið-
beinandi ritgjörðum um land-
búnað og um hirðing búpen-
ings. Hann á nú sæti á Al-
þingi.
Séra Zophonías lézt í febrú-
armánuði 1907. Tuttugu skóla-
piltar frá Hólum í Hjaltadal
sungu við útför hans, undir
leiðsögn Sigurðar Sigurðsson-
ar kennara. Var talað um
hvað sá fjórraddaði sálma-
söngur hefði verið mildur og
þýður og dásamlega fagur.
hvorki frímerkin né myntin
er gjaldgeng annars staðar en
á eyjunni. Eyjarskeggjar
verða því að frímerkja bréf
sín bæði með lundafrímerkj-
um og frímerkjum ensku
*póststj órnarinnar, og er þetta
auðvitað talsverður galli.
Vélbátur heldur uppi ferð-
um milli Lundeyjar og Bide-
ford, en oft er það á vetrum,
þegar slæm er tíð, að eyjan
er alveg einangruð. En á
sumrin koma þangað skip með
ferðamenn til þess að skoða
eyjuna. Er talið að um 20.000
ferðamenn komi þangað ár-
lega, og margir þeirra koma
ár eftir ár og er það einkum
fuglalífið, sem teygir þá þang-
að. Ekki geta skip lagzt þar
að bryggju, svo ferja verður
hvern mann. Kostar það 1 sh.
6 d. og fær eigandi eyjarinnar
nokkurn hluta þess gjalds.
Hann hefir og talsverðar tekj-
ur af ferðamönnum, því að
þeir kaupa mikið af minja-
gripum, verzla í einu búðinni
sem þar er, og kaupa veiting-
ar í einu kránni, sem þar er.
Minjagripirnir eru aðallega
Lundéyjar - f r í m e r k i n og
Lundeyjar - peningarnir. Á
þessu græðir eigandi. Hann
rekur einnig allstórt bú þarna,
hefir þar um 400 kindur og
kýr, og þarf ekki að tíunda
neitt.
Ekki ber neinum saman
um hye margt fólk sé á eyj-
unni. En helztu mennirnir
þar eru ráðsmaður eigandans
sem jafnframt er póstmeist-
ari, fuglafræðingur og vita-
verðir.
Aðalbyggðin er á suðaustur-
horni eyjarinnar. Þar er íbúð-
arhús eigandans, kirkja, rúst-
ir af gömlum kastala, gisti-
hús sem getur hýst 12 gesti,
krá, sölubúð og nokkrir kof-
ar og útihús.
Þótt eyjan teljist sjálfstæð,
þá er staða hennar innan
brezka samveldisins mjög
vafasöm. Þegar manntalið var
tekið 1951, var úrskurðað að
Lundey skyldi fylgja Torring-
ton. Þessu mótmælti eigand-
inn harðlega og taldi það
koma algjörlega í bág við
sjálfstæði eyjarinnar, en
hann varð þó að beygja sig.
Og nú er verra í efni. Nú
er komin fram tillaga um að
innlima Lundey í England
eftir mörg hundruð ára sjálf-
stæði. Þessi tillaga er komin
frá héraðsstjórninni í Devon,
og hún ber það aðallega fyrir
sig, að ef einhver glæpur
verði framinn á eyjunni, þá
sé þar engin lögleg yfirvöld
Heiðruðu gestir og góðu
vinir.
Það er engin þörf á að út-
skýra fyrir ykkur, sem hér er-
uð stödd, tilgang þessa sam-
sætis! Það er okkur Winni-
pegbúum mesta ánægja og
gleði að taka á móti þessum
fjölmenna hópi Islendinga,
hinum fjölmennasta hóp, sem
hingað hefir komið síðan á
innflutningsárunum f y r i r
löngu síðan — um eða fyrir
aldamótin. Margir einstakl-
ingar hafa gert sér ferð hing-
að frá íslandi, einir í einu og
í smáhópum. En það er langt
liðið síðan að fjörutíu manna
hópur hefir komið hingað,
hvort sem er í heimsókn eða
til aðseturs, að Karlakór
Reykjavíkur undanteknum.
Þess vegna er það mér per-
sónulega og fyrir fyrir hönd
Þjóðræknisfélags Islendinga í
Vesturheimi mikil og gleði-
rík ánægja að bjóða ykkur
velkomin og láta þá ósk í ljósi,
að allar vonir ykkar í sam-
bandi við þessa ferð rætist.
En áður en lengra er farið út
í það mál, verð ég að bera
fram kveðju til ykkar frá for-
seta Þjóðræknisfélagsins, Dr.
Richard Beck. — Hann er nú
sem stendur vestur við haf á
ferðalagi þar og fyrirlestra-
túr. Hann á að flytja ræðu á
hátíðarhaldi Islendinga við
Blaine — og líka að koma
og málið hljóti að koma til
aðgerða dómstóls í Devon.
Eyjarskeggjum þykir þetta
skolli hart. Þeir segja sem svo,
að ef úr þessu verði, þá muni
næsta skrefið verða það, að
þangað verði sendur lögreglu-
stjóri, „og þá verður alveg ó-
líft á eyjunni“. Maður, sem
heitir Stanley Smith og átti
áður heima í Lundey, hefir
orðið svo gramur út af þess-
ari tillögu, að hann hefir
stofnað sérstakt landvarnarfé-
lag fyrir Lundey, „Lundy As-
sociation", sem á að bejrast á
móti því með hnúum og hnef-
um að eyjan verði innlimuð
í England. Eigandinn sjálfur
hefir tekið þessu rólega, en
kveðst munu berjast á móti
því að „of langt sé gengið“.
Lesbók Mbl.
fram í Vancouver og í Seattle
og e. t. v. víðar. En hann
skrifaði mér og bað mig að
flytja til ykkar kveðju og
hamingjuóskir, og sagðist
vonast til að hitta hópinn þar
vestur frá, annaðhvort í Van-
couver eða Seattle.
En áður en þangað verður
komið, verðið þið búin að
ferðast töluvert margar míl-
ur — eins og þið eruð þegar
búin að ferðast — og fá per-
sónulega reynslu af því hvað
þetta land er í raun og ver-u
víðáttumikið og stórt.
Hér í Winnipeg búum við á
miðpunkti, frá austri til vest-
urs, þessarar heimsálfu. Það
er eins langt héðan til vestur-
strandarinnar eins og frá
austurströndinni og hingað.
Þið hafið eins langt að ferð-
ast héðan til Vancouver eins
og þið hafið þegar ferðazt frá
New York, en það eru um eða
næstum því tvö þúsund mílur
eða eitthvað á fjórða þúsund
kílómetra. Ferðin vestur að
hafi frá New York er ekki
nema hálfnuð. Og svo er ferð-
in til baka aftur enn fram-
undan.
Maður nokkur gat þess við
mig í gærkvöldi', þegar við
vorum að heilsa þeim, sem
við náðum til, við lútersku
kirkjuna, að eftir ferðaáætl-
uninni væri gert ráð fyrir að
Frh. á bls. 7.
Service — Satisfaction
Your Federal Grain Agent welcomes
the opportunity to discuss the follow-
ing with you:
GRAIN CEREAL GRAIN SEED
MALTING BARLEY COAL
SELECTED OATS
AGRICULTURAL CHEMICALS
OIL SEEDS—Rapeseed, Mustard Seed
13
A. M. A.
Lundey brezka
Séra PHILIP M. PÉTURSSON:
Ávarp
Fluti á samsæti í Town N' Country 5. ágúst 1962
við komu hópferðar frá íslandi