Lögberg-Heimskringla - 10.10.1963, Blaðsíða 5

LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 10. OKTÓBER 1963
5
HJÖRTUR PALSSON:
(SLENDINGADAGSLJÓÐ
Flutl á 74. íslendingadeginum á Gimli, Manitóba
5. ágúst 1963.
Sjá! Enn fer dagur eldi um bláa voga,
og enn er bjart um Gimli og Víðines.
Og djúpt í brjósti Islands eldar loga
og ylja þeim, sem gamla sögu les.
Við komum til að minnast sögu og siðar
og sýna rækt þeim arfi, er með oss býr,
því rödd hans enn í eyrum vorum niðar
og á sér tón, sem bæði er hreinn og skír.
Við komum hingað feðra og mæðra að minnast,
sem mátu Islands rödd í sögu og brag,
því enn er jafnan góðum gott að finnast
og geta haldið íslendingadag.
En lát ei gleymast, þó að þynnist flokkur
og þyngist róður tímans vindum mót,
að afltaug sú, er saman bindur okkur
skal sífellt tengd við íslands hjartarót.
Með tómar hendur hér á þessum slóðum
þeir hófu landnám fyrir tæpri öld.
Þó sannaðist á lífi þeirra og ljóðum,
að landið, sem' þeim fram á ævikvöld
var efst í hug og hjartað löngum þráðiN
var hólminn litli bakvið úfinn sæ
— og lítil þjóð, sem stríð við heiminn háði,
en henti aldrei lífsvon sinni á glæ.
Hér gafst þeim land að ryðja, rækta og byggja
í regni og sól með dug frá strönd að strönd.
En engum dugði á liði sínu að liggja,
því leiðin gat á stundum orðið vönd.
En strit þeirra og basl við bjálkakofann
skóp barnsins gleði, er óx úr grasi þar,
þó sorg og harmi beri vitni vofan,
sem væng sinn þandi yfir Sandy Bar.
En ævintýrið er þó naumast bundið
við ofurlítinn blett þess fósturlands,
sem löngum fékk í fjærstu myrkur hrundið
jafnt fátækt, kvíða og vantrú íslenzks manns,
því andinn lét ei færa sig í fjötra,
en flaug hvað hæst á andvökunnar nótt
og kunni að láta Klettafjöllin nötra,
— um kjark og manndóm þangað enn skal sótt.
í skáldsins ljóðum átti íslenzk saga
og íslenzkt mál sinn vígða helgireit
og gaf oss þá og gefur alla daga
jafnglæsilegt og mikið fyrirheit
urh það, sem getur gerzt með smáum þjóðum,
sem gæta þess að ávaxta þann sjóð,
sem ásamt þeirra sögu, list og ljóðum
er lykill þess að vera sjálfstæð þjóð.
Og því má enginn íslendingur gleyma,
hve auðvelt er að týna sjálfum sér,
ef líf og saga sú, er gerist heima,
er sjaldan munuð, þar sem landinn fer.
Og megi um vötn og velli blærinn bera
þau boð til yðar allra fjær og nær,
að allt, sem íslenzkt var, skal íslenzkt vera
og verða meðan íslenzkt hjarta slær.
Hvers virði er þá að vera íslendingur
í veröld, þar sem stærðin ræður ein,
gegn rétti og mannúð beinist byssustingur
og barnsrödd dagsins kafnar skær og hrein?
Þótt vígöld sprengjum veröld þína girði
og veki ugg um land þitt, fjöll og sjó,
er hugur þinn samt bundinn bláum firði
og bleikri stjörnu í haustsins þöglu ró.
Sjá! ísland væntir þess, að þeir, sem vilja,
að þeirra nafn sé lengi við það tengt
um aldur megi skynja glöggt og skilja
svo skírum hug, að eigi verði rengt,
að eiti er landið ástum vorum bundið
og aðeins kært í skuggsjá þess, er var,
og enginn getur föðurland sitt fundið,
sem fæst ei til að leita sjálfur þar.
Caroline Gunnarson:
Víðar reimt en á íslandi
Það er sízt að undrast þótt
sungið hafi í Rimmugígi
Skarphéðins eða atgeirnum
Gunnars þá er von var um
blóð á egg eða odd, fyrst af því
fara sannar sögur að fjörkipp-
ir færist í værukæra hefla í
Glace Bay, Nova Scotia, ef
3að stendur til að þeir kom-
ist í að smíða líkkistur.
Það væri, satt að segja, full
fróðlegat fyrir þá íslendinga,
sem þykjast eiga einkarétt á
mergjuðustu draugatrú
heimsins, að fletta upp í hinu
Kanadísku þjóðsagnasafni
dr. Helen Creightons í hrás-
laga kulda á þungbúnu haust-
kveldi. Vistlegra væri þó að
láta ljós loga yfir lestrinum,
og hráslagi í lof-ti gæti orðið
harla nærgöngull, nema þá,
ef hægt væri, með eigin hendi,
að hressa upp á lifandi eld
með við eða kolum. Máske
eru gildar ástæður fyrir því að
fólk á austurströnd lands vors
hélt fast við æfagamla keipi
hvað upphitun húsa snertir.
En hér sit ég límd við stól-
inn með þriðju útgáfuna af
bók dr. Creightons í hendi.
Upplögin sem prentuð voru
1957 og 1959 seldust upp von
bráðar, og mér er sagt að hið
þriðja gangi einnig ört upp.
Slíkt er ekki algengt um
Kanadískar bækur. Er því
ekki trútt um að einhverjir af
vorri raunsæu þjóð eigi það
til áð liggja í draugasögum
Víst er um það, að dr.
Chreighton er kona traust-
menntuð í háskólum landsins,
er stór fróð um allt sem lítur
að þjóðsögum, þjóðsöngvum
og öðrum menningararfi þjóð-
ar vorrar, hefir haft forstjórn
á menntadeild við King’s Col-
lege í Halifax og er útskrifuð
í mannfræði ofan á allt annað.
Hún er alin upp í Dartmouth,
Nova Scotia, þekkir sitt fólk
og ann því. Hún fer mjúk-
um samúðar höndum um
efnið og lætur sögumenn
sína jafnan hafa orðið.
Þessvegna ber á skemmtileg-
um svipbrigðum í stíl og blæ
sagnanna. Má segja að sög-
urnar hafi nærri ósjálfrátt
oltið henni í skaut af vörum
aldraðs fólks frá því hún
fyrst hóf ferðir sínar um
byggðir Nova Scotia 1928 til
þess að ná fornum þjóðsögum
á segulband og forða þeim frá
glötun gleymskunnar.
Hér kennir margra grasa.
Ýmsir taka til orða sem
reynslu hafa haft af öndum,
svipum og fyrirboðum, og oft-
ar en einnu sinni hafa þeir
sýnt sig, hinir fordæmdu
varðmenn, er um ótalin ár
hafa nauðugir, og oft sneidd-
ir höfðinu, gætt hinna gífur-
legu fjársjóða er sjóræningj-
ar eiga að hafa grafið víðs-
vegar um Nova Scotia. Það er
svo reimt í þessari bók að það
ar jafnan togað í tær á mönn-
um þar sem þeir liggja á bæn
í svefnhúsum sínum, af því
einu að hinir framliðnu þykj-
ast eitthvað þurfa að kvabba á
jeim.
Dr. Creighton telur Kelt-
nesku fólki dulrænu í blóð
borna, og segir Skota vera
ófreska mjög. Kveður hún
eldri sjómenn oft hafa átt
Dessari gáfu lífið að launa.
Sjáum nú hann Ephraim
Doan. Hann liggur upp í koju
út á skútu í Shellburne, N.S.,
þegar hann, allt í einu heyrir
mastrið falla niður. Hann fer
að athuga þetta, en sér þá
strax að allt er með feldu og
ekkert hefir raskast. En
Ephraim gamli skildi þegar á
hann var yrt. Hann gekk af
skipi og fór ekki fyrirhugaða
ferð til Boston. Þetta var í
desember 1888. Hafrok mikið
skall á og skipið fórst
Kona Godfreys skipstjóra
hefir merkilega sögu eftir
manni sínum. Það flaug í
hann pappírspakki þar sem
hann lá fyrir í koju sinni, og
hugði hann stýrimann vera
að hrekkja sig. En þá er hann
leit við, sá hann að blossaði
eldur á stærð við mann upp-
úr miðju gólfi og þaðan var
yrt á hann. „Þú ferst ef þú
íylgir þessu skipi. Farðu ekki
þessa ferð, og muntu þá
deyja heima hjá þér í hárrri
elli.“ Þessu hlýddi Godfrey og
annar skipstjóri var ráðinn til
ferðarinnar. Skipið skilaði sér
ekki úr siglingunni, en forlög
Godfreys urðu þau sem fyrir
var sagt.
„Hefði ungi maðurinn, sem
nú segir frá, verið af skosk-
um en ekki þýzkum uppruna
hefði máske ekki farið sem
fór,“ segir dr. Creighton í ein-
um kafla bókarinnar. Piltur-
inn var á ferð heim, til Broad
Cove frá Petite Riviere á
þokudimmri nótt, þegar hann
sá konu við veginn og stóð
hún í ljósum loga. Kveld eitt,
aðeins stuttu síðar, heyrði
hann angistaróp til móður
sinnar er farin var að hátta.
Hann reif í ofboði upp hurð-
ina að herbergi hennar, og þar
stóð hún í björtu báli. Hafði
kviknað í útfrá lampa er hún
hélt á. Drengurinn skað-
brendist við að reyna að
bjarga móður sinni en varð of
seinn.
Þá er að snúa séra að áður-
nefndum heflum, og er þá að
geta þess að framferði þeirra
er ekki eindæmi í Glace Bay.
Á norðurströnd þessarar
fögru víkur er það lítið til-
Framhald á bls. 7.
Dánarminning
Halldór Jóhannes Stefáns-
son var fæddur í Seyðisfirði á
íslandi þann 5. marz árið
1882. Foreldrar hans voru þau
hjónin Stefán Jóhann Hall-
dórsson og Sigríður Sig-
mundsdóttir. Árið 1893 flutt-
ist Halldór með foreldrum
sínum til Ameríku, þá ellefu
ára. Þegar til Winnipeg kom
fékk hann strax vinnu hjá
mjólkursölumanni er Bjarni
Torfason hét, við smávik og
var hjá honum í þrjú ár.
Kaupið sem hann fékk var
húsnæði og fæði og tækifæri
að ganga á skóla.
Þegar Halldór var 17 ára að
aldri gerðist hann formaður á
seglbát við fiskveiðar á Win-
nipegvatni og stundaði veiði
á því vatni í 17 ár. Þá fluttist
hann til foreldra sinna, sem
höfðu numið land í Merwin,
Sask. Þar var hann í tvö ár,
uns þau fluttu til Winnipeg-
ósis, þar sem hann byrjaði
fiskiveiðar á því vatni á sín-
um eigin bát og sína eigin út-
gerð. Þá atvinnu stundaði
hann til 67 ára aldurs, að
hann seldi bát sinn og útgerð
og gerðist aðstoðar fiskiveiða-
umsjónarmaður fyrir stjórn-
ina. Þá stöðu hafði hann í
þrjú ár.
Halldór kvæntist 3. október
1916 eftirlifandi ekkju sinni
Jörínu Auður Gunnarsdóttur,
Friðrikssonar og Guðrúnar
Helgu konu hans. Þau eign-
uðust 5 börn, sem hér segjir:
Gunnar, búsettur í Vancou-
ver, B.C.; Mrs. S. Hill (Helga),
Flin Flon, Man.; Mrs. A.
Fuller (Francis), Toronto,
Ont.; Mrs. Leo Lindsay
(Connie), Shakopee, Minn.,
U.S.A.; Mrs. K. Sanderson
(Doreen), Dauphin, Man.
Systkini Halldórs voru
þessi: Vilborg, dáin í æsku;
Sigmundur, dáinn um síðustu-
aldamót; Sigurður Jón, dáinn
fyrir nokkrum árum; Stein-
unn Sigurbjörg kona Gísla
Magnússonar að Lundar,
Man.; Sigurborg, ekkja Tomas
Dennison, hún á heima í
Burnaby, B.C.; Sigríður
Júlíana Ósk, R.N. kona Dr.
Núma Hjálmarssonar, Lund-
ar, Man.
Halldór sálugi var trúr og
ástríkur eiginmaður og faðir,
virtur af öllum sem honum
kynntust, sannur vinur vina
sinna. Hann dó á heimili dótt-
ur sinnar, Doreen í Dauphin,
þann 2. apríl 1963. Jarðaður í
grafreit Winnipegosis bæjar.
Blessuð sé minning hans.
Ekkja og fjölskylda.
Vér tignum ísland, óðal feðra vorra,
og allar landsins vættir biðjum enn
að gefa oss styrk að þreyja langan þorra
og þrek til þess að kallast frjálsir menn.
Svo megi ísland aldir heimsins lifa
og enn fá staðizt tímans Hrunadans,
en glaðvær börn þess gullnu letri skrifa
sín gleðiljóð um trúna á heill vors lands.
Winnipeg í júlí 1963.
É