Lögberg-Heimskringla - 17.09.1964, Síða 2

2
LÖGBERG-HEIMSKRINGLÁ, FIMMTUDAGINN 17. SEPTEMBER 1964
Minning:
Guðmundur Fr. Guðmundsson
10. ágúst 1891 — 24. seplexnber 1963
„Mikilyægt að eiga svo marga
trygga vini vestanhafs"
segir dr. Bjarni Benediktsson, forsætisráðherra kominn úr
Vesturheimsför sinni.
Það hefir dregist nokkuð
að minnast Munda. — Undir
því nafni var hann bezt þekkt-
ur. — Nú er bráðum liðið ár
frá því að ástvinirnir, kunn-
ingjamir og nágrannarnir
fjölmenntu til að kveðja hann
í hinzta sinn og fylgja hon-
um til grafar.
Nei, við syrgjum hann ekki.
Það væri of mikil eigingirni
og sjálfelska. Hann, sem var
orðinn svo þreyttur og mátt-
vana, hefir nú öðlast lang-
þráða hvíld og frið. En við
söknum hans. Söknum hans
svo sárt; eiginkonan, ástvin-
arins blíða og trausta, börn-
in, föðursins umhyggjusama,
systkinin og nágrannamir,
leiðtogans og ráðdeildarinnar.
Við söknum samverustund-
anna. Hvert heldur þær voru
á hans fjölmenna og gest-
risna heimili, eða þegar hann,
stundum, leyfði sér frístunda
til heimsókna. Þá bar oft
margt á góma. Lífsgleðin
Ijómaði á brá og kímnisgáfan
varð sjaldan þurausin. Ekki
þurfti heldur að efast um sam-
úðina.
Mundi var fæddur tíunda
ágúst 1891. Hann var elstur
af tíu börnum þeirra'Friðriks
Guðmundssonar frá Syðra-
lóni á Langanesi í Norður
Þingeyjarsýslu og seinni konu
hans, Þorgerðar Jónsdóttur
úr sömu sýslu.
Með þeim fluttist hann til
Canada vorið 1905. Fyrst
settist fjölskyldan að í Winni-
peg, Man. en um haustið
1907 flutti hún til — sem þá
var-nýlendu Vatnabyggðanna
í Sask. á heimilisréttarland
Friðriks, í grend við, þar sem
nú er smábærinn Mozart.
Þar dafnaði Mundi vel og óx
fiskur um hrygg. Hann var
náttúrunnar barn í orðsins
fyllsta skilningi og lagði síðar
undir sig mikið land og varð
umsvifamikill bóndi.
Á unglings árum sínum var
hann gleði maður mikill.
Söngröddin var þróttmikil og
viss, danssporið fjörugt og
óhikað. Hann var vel máli
farinn og æfðist snemma í að
koma fram á ræðupalli. Var
sterkur og stórhuga. Átti
mörg áhugamál og kjarkur-
inn virtist óbilandi. Hann las
mikið af góðum bókum og
reyndi að fylgjast, eftir mætti,
með helstu alheimsmálum.
Þeim hætti hélt hann til þess
síðasta. Það vár þó alltaf
sveitin hans og fólkið þar, sem
var honum kærast. Þar átti
starfssviðið að verða.
Ekki sniðgekk ástar gyðj-
ann Munda. í febrúar 1931
giftist hann Emmu Braaten,
konu af norskum ættum.
Sambúð þeirra var stutt. í
apríl 1937 misti hann hana
frá þremur ungum börnum,
eftir aldursröð; Mildred
Agnes, nú gift Dr. Al. Geetter,
Boston, Mass., Frederick
Theodore, kvæntur Thoru
Carol Sigurdsson, Yorkton,
Sask., Emerson Long, kvænt-
ur Marlyn Grace Burch, býr
á föðurleifð sinni í grend við
Mozart, Sask.
Eftir konu missirinn bjó
hann með ráðskonum þar til
17. júlí 1943, að gyðjan leiddi
á fund hans og gaf honum
hina fögru og gáfuðu núlif-
andi ekkju hans, Líneik Josa-
fatsson. Þá hefði hann getað
sungið með skáldkonunni
góðu, sem kann svo vel að
færa hugsanir okkar í bún-
ing:
„Jú, ég hef áður unnað, en
aldrei svona heitt.“
Lineik var þá sjálf ekkja og
fjögra barna móðir. Hún ól
hin ungu og móðurlausu börn
hans upp sem sín eigin væru
og hefir ætíð síðan borið hita
og þunga dagsins með allri
fjölskyldunni.
Mundi þjónaði í fyrri
heimsstyrjöldinni frá vorinu
1916 til stríðsloka. Kom heim
1919 og tók þá strax til bú-
starfa. Aldrei hafði sveitin
hans búið yfir meiri mögu-
leikum og hér vildi hann
leita gæfunnar. Hann þráði að
verða góður og nýtur borgari
þessa mikla lands. Fékk
stjórnarstyrk hermanna til
jarða- og jarðyrkjuvélakaupa.
Festi kaup í frjósömum bú-
jörðum og þó sóknin yrði
stundum hörð brást aldrei trú-
in og traustið á landið. Hon-
um tókst að sigrast á lánar-
drottnum sínum og verða
bjargálna.
Frá því hann fyrst byrjaði
búskap, dró hann hvorki af
kröftum né tíma til góðra fé-
lagsmála og fyrirtækja. Lagði
sig kröftuglega fram til allra
bænda samtaka; var hrepp-
stjóri í mörg ár og síðar odd-
viti sveitarinnar. Þetta var
oft töluverðum vanda vafið
og ekki æfinlega þakklátt
starf, ekki sízt á kreppu tíma-
bilinu, þegar margir þörfn-
uðust hjálpar en oftast tóma-
hljóð í fjárhirzlu sveitarinn-
ar. Þó reyndu flestir að skilja
aðstæðurnar. Svo fékk eymd
og basl margra sveitunga
hans mikið á hann að það
mætti líkjast andlegri mar-
tröð. Þá urðu andvöku næt-
urnar margar.
Trúarbrögð var eitt af því
sem Munda var ekki fjölrætt
um, þó munu þeir fáir sem
eiga heilsteyptari eða hreinni
trú. Hann var ekki kirkju-
rækinn og enginn prestadýrk-
ari; hætti jafnvel við, eink-
um eftir þátttöku sína í stríð-
inu, að finnast of margir
prestar gjöra sig ánægða með
að prédika og kenna það sem
þeir höfðu lítil skilyrði til að
þekkja.
Forsætisráðherra, dr. Bjarni
Benediktsson, ræddi um
stund við fréttamenn blaða og
útvarps í skrifstofu sinni í
gær. Greindi ráðherrann þar
frá för sinni til Kanada og
Bandaríkjanna, en forsætis-
ráðherrahjónin komu heim úr
þeirri för í gærmorgun, svo
sem kunnugt er.
Forsætisráðherra gat þess í
upphafi máls síns, að vegna
hins mikla áhuga Vestur-ís-
lendinga fyrir málefnum ís-
lands, hefði hann fengið
gleggri hugmynd um stöðu
þeirra vestanhafs, en hann
hefði áður haft.
Forsætisráðherra sagði, að
svo sem allir vissu, hefði för
þeirra hjóna fyrst og fremst
verið farin til þess að taka
þátt í hátíðahöldum vegna 75
ára afmælis íslendingadagsins,
en þau hátíðahöld hefðu farið
fram í Gimli, nokkru utan
við Winnipeg. Þar hefði mik-
ill mannfjöldi verið saman
kominn, eða um 5000 manns.
En að auki kvaðst forsætis-
ráðherra hafa ferðazt nokkuð
um hágrenni Winnipeg og til
nokkurra annarra staða í
Kanada.
„Það er rétt að taka það
fram“, sagði forsætisráðherra,
„að V.-íslendingar eru Kan-
adamenn, þótt þeir séu af ís-
lenzku bergi brotnir. Þetta
Hann var — eins og fyrr er
sagt — fyrst og fremst náttúr-
unnar barn. Trúði á „guð í al-
heimsgeimi og guð í sjálfum
sér.“ Lagði sig af alhug fram
til að kynnast og halda lög-
mál náttúrunnar. Þar, sem
annarsstaðar, afsakaði van-
þekking engann. Hann trúði
sterkt á kraft bænarinnar.
Ekki þó þess eðlis að lögmál
lífsins raskaðist eða eðlileg
framrás forgengist fyrir bæn-
ir skammsýnna manna, held-
ur til þess að framkalla hið
bezta og sterkasta — guðseðlið
— í sérhverjum, og þá, auð-
vitað, því fleiri sem ákölluðu
og treystu, því máttugri bæn-
in.
Systkini Munda, sem enn
eru á lífi eru, eftir aldurs röð:
Laufey Oberman (hálfsystir),
nú á íslandi, Helga, gift Jens
Elíassyni, Winnipeg, Man.,
séra Jóhann Friðriksson, Erik-
son, Man., Ingólfur, Ericks-
dale, Man., Jón, Coalmont,
B.C., Arnþrúður, gift H. J.
Stefánssyni, Winnipeg, Man.
og Aðalbjörg, gift F. G. Ober-
man, Indonesia.
„Við horfum yfir hafið um
haust af auðri strönd."
„Hafðu þökk fyrir allt og
allt.“
Fyrir hans samfylgd er lífið
okkur, að vísu kröfuharðara,
en tilgangsríkara.
Helga Eliasson.
eru menn, sem hafa unnið sér
mikið álit á þeim stöðum, sem
þeir starfa. Miðað við fæð
þeirra, hafa þeir skapað sér
slíka aðstöðu, að hún er þeim
og ættlandi þeirra til sóma.“
Forsætisráðherra minntist
og á það, að í Winnipegbórg
einni væru gefin út blöð á
hvorki meira né minna en 38
tungumálum auk ensku og
frönsku, sem væru aðalmálin
í Kanada. Sýndi þetta hve
mörg þjóðabrotin væru þar í
landi. Forsætisráðherra sagði,
að raunar væri það ekki sér-
stakt að íslendingar héldu
tryggð við ættstofn sinn. En
hitt kvað hann athyglisverð-
ara, hve mikla og verðskuld-
aða athygli þeir hefðu vakið
á sér miðað við fjölda. 1 Mani-
toba fykli væru yfirleitt einn
eða fleiri menn af íslenzku
bergi í fylkisstjórninni, enda
þótt íslendingár væru ekki
nema örlítið brot af þeim
mikla fjölda, sem byggði fylk-
ið. í alríkisstjórninni í Ottawa
væri Islendingur ráðherra
námumála og tækni, en þau
málefni teldu Kanadamenn
mjög mikilvæg landinu. Þá
væri einn íslendinga þeirra,
sem sótt hefðu ísland heim
vegna Háskólahátíðarinnar,
nú menntamálaráðherra í
Manitoba, en því embætti
fylgdi mikill vandi og ábyrgð,
ekki sízt með tilliti til hinna
fjölmörgu þjóðabrota, sem
fylkið byggðu.
„íslendingar virðast skara
þarna framúr í mörgum
greinum“, sagði forsætisráð-
herra. „í Winnipeg er t.d. rek-
in stærsta lækningastofnun á
einstaklingsvegum í öllu
brezka heimsveldinu. Henni
veitir forstöðu Thorláksson
læknir, en alls starfa þarna
60 læknar. Og íslendingar
skara ekki aðeins framúr í
Manitoba, heldur hvar sem
þeir eru í Kanada“.
Forsætisráðherra sagði og,
að þeim fækkaði að sjálfsögðu,
sem skildu og töluðu íslenzku.
En þó hefði það verið svo á
hátíðinni í Gimli, að hann
hefði getað gengið á milli
manna og haldið áfram að
tala íslenzku í heilan sólar-
hring. Menn á öllum aldri
virtust hafa áhuga á því að
heyra íslenzku. Á einum stað
í förinni kvaðst forsætisráð-
herra hafa þurft að stytta
mál sitt, og tala aðeins á
ensku. Eftir ræðuna hefði
maður einn vikið sér að hon-
um, og kvartað yfir því að
hafa ekki heyrt mælt á ís-
lenzku.
Forsætisráðherra sagði, að
þótt menn töluðu ekki ís-
lenzku sjálfir, væru þeir
ræktarsamir varðandi allt sem
að íslandi lýtur og stoltir af
því að vera af íslenzku bergi
brotnir. Hann minntist á að
um 200 manns hefðu verið
saman komnir í Edmonton, er
hann hefði verið þar, og sum-
ir langt að komnir. 1 Kletta-
fjöllum kvaðst hann hafa gist
hjá systursyni Kjarvals, sem
þar byggi. Um kvöldið hefði
verið haldið samkvæmi þar,
og hefðu þar verið 50—60
manns, annað hvort af ís-
lenzku bergi brotið eða gift
inn í íslenzkar fjölskyldur.
Þetta fólk hefði ferðast allt að
200 kílómetrum til þess að
geta verið þarna þessa kvöld-
stund.
Flest Vestur-íslendinganna
kvað forsætisráðherra vera
fólk komið af Islendingum,
sem fluttust vestur um haf á
árunum 1870 til 1880 og til
aldamóta. Þeir þekktu land-
ið lítið, nema þá af afspurn,
og þá raunar allt annað Is-
land en nú væri. Við Kyrra-
hafið kvaðst hann þó hafa
hitt nokkra unga menn, sem
tiltölulega nýlega hefðu flutzt
vestur, og staðið sig þar mjög
vel. Allur þorri fólksins hefði
Framhald á bls. 3.
LEADERS IN QUALITY, COURTESY and SERVICE
"YOU CAN WHIP OUR CREAM, BUT YOU
CAN'T BEAT OUR MILK."
For Scrvice PHONE 233-1441
A. S. BARDAL LIMITED
. FUNERAL HOME
843 SHERBROOK ST., WINNIPEG
SPruce 4-7474
K. L. Bardol
STE 3, BARDAL BLOCK
775-1036
N. O. Bordol
122 HEARNE AVE.
VE 2-379?