Lögberg-Heimskringla - 12.11.1970, Page 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 12. NÓVEMBER 1970
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
Prinled by
WALLINGFORD PRESS LTD.
303 Kennedy Streeí, Winnipeg 2, Man.
Ediior: INGIBJÖRG JÓNSSON
Pr«5ldent, Jokob F. Krlstjonsson; Vlce-President S. Alex Thorarinson; Secretary,
Dr. L Sigurdson; Treasurer, K. Wllhelm Johannson.
EDITORIAL BOARD
Winnipeg: Prof. Haraldur Bessason, chairmon; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Valdimar J. Eylands, Carollne Gunnorsson, Dr. Thorvaldur Johnson, Hon. Phillip
M. Petursson. Minneapolis: Hon. Valdimar 8jornson. Victorlo, B.C.: Dr. Richard
Beck. Icelond: Birgir Thorlocius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert Jack.
Subscripiion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
/#Second class moil registration number 1667/#.
Á ferð og flugi
VI.
„Þar sem enginn þekkir mann, þar er gott að
vera,“ er gamalt máltæki, en ekki held ég að mikill
sannleiki sé í því, nema þá fyrir einhverja misgerða-
menn, sem vilja felast. Fyrsta morguninn sem við
vorum í miljónaborginni, London, vorum við að ganga
frá Lloyd banka upp Great Russell stræti, hálf das-
aðar af þreytu og svefnleysi eftir ferðina, þá sá ég allt
í einu kunnuglegt andlit. Ég nuddaði augun því ég
trúði þeim ekki; jú, þetta var raunar Victor Jónasson
frá Winnipeg, forstjóri Betelheimilanna, sem þarna
var á ferð. Ég veifaði höndum í ósköpum til að ná
athygli hans. Thora systir var alveg hissa — „hvað
gengur að þér manneskja?“ — hún hélt víst, að ég
væri rugluð eftir allt svefnleysið, þar til ég gerði hana
kunnuga þessum vini frá Winnipeg. Hann bauð okk-
ur svo að koma yfir á hótel hinu megin á strætinu,
fyrir hressingu. Hún afþakkaði sökum þreytu, en ég
þáði með þökkum, því ég er ávalt forvitinn og vildi
vita hvað hann væri að gera á þessum slóðum. —
Hann hafði þá verið á mánaðar skemmtiferðalagi og
hafði ferðast um meginland Evrópu og skemmt sér
konunglega og þennan dag ætlaði hann að ferðast til
Skotlands. Það var reglulega gaman að hitta hann
þarna.
Nokkrum dögum síðar var símað til okkar frá
Brown’s hótelinu í London; þangað var þá komin vin-
kona okkar, Eileen — Mrs. Donald Stewart frá Winni-
peg. Hún er dóttir Kristínar Johnson, ekkju Guðmund-
ar Johnson hárskera. Eileen var nýkomin frá Switzer-
land, en þangað hafði hún farið með Signýju dóttur
sína, sem ætlaði að vera þar í skóla nökkrar vikur
við frönskunám.
Næsta morgun höfðum við systurnar ráðgert að
vera viðstaddar þegar skipt er um lífvörð drottningar-
innar — The changing of the Guard — við Bucking-
ham höllina. Þykir það ein glæsilegasta sýning, sem
völ er á í London og mæltum við okkur mót við Eileen
að sýningunni í lokinni í Græna lystigarðinum —
Green park, sem er norðan við höllina.
Ekki man ég hvernig við komumst til staðarins,
en þar vorum við seztar á tröppurnar, sem liggja upp
að hinni miklu myndastyttu, Viktoríu drottningar, sem
er spölkorn frá framhlið hallarinnar.
Ekki blaktaði fáninn við hún á höllinni þegar við
komum, sem gaf til kynna að drottningin og fjölskyld-
an voru ekki í höllinni, en þennan dag átti Elizabet
móðir Elizabetar drottningar sjötugs afmæli og mun
fjölskyldan hafa verið hjá henni.
Innan skamms kom fótgönguliðið klætt hinum
skrautlegu búningum, rauðum gullbryddum jökkum,
dökkum borðalögðum buxum, með háar loðhúfur á
höfði— þrátt fyrir hita þessa dags. Á undan liðinu
gekk hornleikaraflokkur og lék listilega. Var opnað
hlið fyrir þeim inní hallargarðinn.
Okkur þótti nú orðið nokkuð þröngt um okkur
hjá Viktoríu og fórum við því til hliðar nær höllinni
þar sem við hugðurp að hitt liðið mundi marséra þeg-
ar það kæmi út. Nokkrum mínútum síðar tókum við
eftir, að nú var fáninn dreginn að hún á höllinni, sem
þýddi að drottningar fjölskyldan var komin heim.
Hornleikara flokkurinn kom nú út ásamt liðinu
og lék hann nú fyrst „Happy Birthday to You“ í
virðingarskyni við Elizabetu drottningarmóður. En
nú varð hestaherlið að reyna að halda múginum í
skefjum, svo var mikil hrifningin, að hætta var á því,
að slys myndi verða. Thora var hreikin af því að ná
nokkrum myndum af athöfninni.
Enginn meðlimur drottningar fjölskyldunnar nýt-
ur eins mikillar virðingar og ástúðar af hálfu þjóð-
arinnar eins og Elizabet drottningarmóðir eða Queen
Mother, eins og hún er ávalt nefnd. Á þessum degi
komu ritgerðir og myndir af henni í öllum dagblöð-
um og tímaritum landsins, þeim er við sáum. Var þess
sérstaklega minnst hve hún reyndist þjóðinni vel, þeg-
ar Edward VIII sagði af sér konungdómi og maður
hennar, George VI, var alveg óundirbúinn, að taka
við embættinu. Hún var ekki af konungafólki komin
og þeim hjónum var báðum á móti skapi að taka að
sér þetta ábyrgðarmikla starf, en vegna skyldurækni
þeirra, létu þau tilleiðast. George VI var dálítið blestur
á máli og átti því sérstaklega erfitt með að koma fram
sem fulltrúi þjóðarinnar, en hún stóð ávalt við hlið
hans og veitti honum kjark til að yfirbuga hverskonar
erfiðleika, bæði á stríðstímanum og á ferðalögum
þeirra hjóna, sem fulltrúar Bretlands víða um heim.
Þessa minnist þjóðin og kann vel að meta. —
Að sýningunni lokinni fórum við að litast eftir
Eileenu og hún beið okkar þá við hliðið á Green Park
ásamt ungri dóttur vina hennar í Winnipeg, sem hafði
einnig verið í skóla í Sviss, en þráði nú að komast
heim. — Við hvíldum okkur um stund undir skugga
trjánna í Green Park, því á bersvæði var hitinn mikill
þennan dag.
Þau Stewart hjónin koma alloft til London og
dvelja þá alltaf á Brown’s hótelinu 1 Mayfair, en það
hótel var stofnað 1837, árið sem Viktoría drottning
kom til valda og er þekkt fyrir ágæta þjónustu, þang-
að áttum við leið seinna, en nú vorum við orðnar
svangar og stakk Eileen upp á því að við skyldum fara
til Derry and Toms fyrir miðdegisverð. Hún var öllum
hnútum kunnug og var ekki lengi að ná okkur í leigu-
bíl, sem ók okkur sem leið lá vestur Kensington Road
til þessarar verzlunnar, sem er heimsfræg, aðallega
vegna lystigarðanna, sem eru uppi á þaki byggingar-
innar.
Eftir að Tiafa notið miðdegisverðar upp á þakinu
skoðuðum við þessa furðulegu garða sem eru hundrað,
fet fyrir ofan jörðu og W2 ekru ummáls. Þarna uxu
allskonar tegundir af blómum og runnum, og á lækj-
um og pollum syntu nokkrir afar fallegir fuglar, hvítir
með rauðlita vængi og nefnast þeir famingoes. Þarna
var gaman að koma og hvílast um stund.
Ekki veittist okkur sú ánægja að hitta fleiri vini
að heiman í London, en þá, sem ég hefi nú minnst á,
en Bretar eru afar vingjarnlegir; voru ávalt reiðubúnir
að tala við okkur, vísa okkur leið og útskýra hitt og
annað sem okkur langaði til að fræðast um, og þá ekki
sízt hinir prúðu lögregluþjónar, sem virðast bera um-
hyggju fyrir öllum og virðast ávalt í góðu skapi,
kurteisir og broshýrir. — Okkur fannst að við ættum
eiginlega heima í London þessar þrjár vikur sem vit)
dvöldum þar. — I. J.
Um eyðibyggðir
Byggðin eyðist. Hversu oft
heyrum vér ekki þessi orð nú
á síðustu tímum, og hefir þó
fólkið aldrei verið fleira í
landinu, né velmegun meiri.
En alltaf fylgir þessum orðum
einhver óhugnaður eða sökn-
uður, þótt ef til vill sé eng-
in ástæða til þess. í vitund-
inni geymast minningar um
þá atburði, sem á löngu liðn-
um öldum áttu drýgstan þátt
í að leggja heil byggðarlög í
eyði. Þá mátti segja, að or-
sakirnar væru fremur öðru
tvær, drepsóttir eða hungurs-
neyð. Þau eru ófá eyðibýlin
á íslandi, sem sagnir herma,
að eyðzt hafi í Svarta dauða,
og þótt sú drepsótt, væri ægi-
leg, hefir henni í þeim efnum
áreiðanlega verið eignað
meira en rétt er.
Þegar byggðin var eydd og
gleymd, þá gátu menn naum-
ast hugsað sér, að slík ósköp
gætu gerzt, nema drepsótt eða
því um líkt hefði dunið yfir,
eða j a f n v e 1 var eyðingin
kennd ásóknum drauga eða
göldrum. Hitt hefir furðu oft
gleymzt í sögunum og skoð-
unum manna, að byggðin hef-
ir frá öndverðu fylgt eftir
árferði og fólksfjölgun á
hverjum tíma. Þegar vel áraði
og fólkinu fjölgaði, þandist
byggðin út, því að ekki var
í önnur hús að venda um
framfærslu en að stunda land-
búnað. Þegar svo lét, byggð-
ust heiðar og afdalir, þar sem
áður höfðu verið sel eða jafn-
vel beitarhús. Einnig færðist
byggðin lengra en áður út til
nesja og útskaga, en þessar
byggðir fóru aftur í eyði, þeg-
ar harðnaði í ári, án þess
nokkrar sérstakar plágur
dyndu yfir, enda þótt slík ó-
tíðindi hafi flýtt eyðingunni.
Engan undrar, þótt þessi
saga endurtakist oft á liðn-
um öldum, svo hörð sem lífs-
baráttan var, og tæki öll af
skornum skammti. í fljótu
bragði virðist það furðulegra,
að einstök býli eða heil byggð-
arlög skuli hafa eyðzt á síð-
ustu áratugum, þegar vel-
gengni þjóðarinnar er meiri
og efnahagurinn betri en
nokkru sinni fyrr, að ekki sé
minnzt á hina marglofuðu
tækni til lands og sjávar, sem
gjörbreytt hefir vinnuaðferð-
um og lífsháttum. En ekkert
af þessu hefir megnað að
halda byggðinni við, ef til vill
mætti fremur segja, að það
hafi fremur flýtt eyðingunni.
Fólkið hefir horfið brott úr
hinum afskekktu byggðum og
setzt að í höfuðborginni og
nágrenni hennar eða öðrum
þéttbýlissvæðum.
Ýmsir hafa fyllzt vandlæt-
ingu yfir þessum straum-
hvörfum, og ekki mun dæma-
laust, að fólki hafi verið legið
á hálsi fyrir að yfirgefa byggð
sína og leita þéttbýlisins. Er
það ekki ólíkt því sem viðhorf
margra var til Ameríkuferð-
anna á sínum tíma. En þeir,
sem svo tala gleyma þeim
sársauka, sem flestir hafa
yfirgefið byggð sína með. Þeir
gleyma því einnig, að lang-
flestir hafa setið meðan sætt
var, og ber sízt að lá fólki
þessar gerðir sínar. En hvað
hefir þá valdið mestu um
þessa þjóðflutninga? Lang-
mestu hefir þar um ráðið hin
almenna velmegun þjóðarinn-
ar og þeir breyttu þjóðfélags-
hættir, sem af henni hafa
skapazt.
Fyrir nokkru var ég á ferð
vestur á Fjörðum. Hvergi á
landinu mun eyðingin vera
jafnmikil og þar. Tveir hrepp-
ar, þar sem fyrir örfáum ára-
tugum bjuggu mörg hundruð
manns hafa gjörsamlega lagzt
í eyði á síðasta aldarfjórð-
ungi. Og víða annars staðar
um Vestfirði hafa einstök
býli eyðzt, þótt ekki sé þar
um svo stórfellda, samfellda
auðn að ræða og nyrzt í
N orður-í safj arðarsýslu.
Þótt fljótt væri farið yfir,
og naumast meira en skyggnzt
inn í fordyri hinna eyddu
Hornstranda, k o m u margar
spurningar og svör upp í hug-
ann um örlög þau, er byggðir
þessar hefðu orðið að lúta. Og
niðurstaða allra þeirra hug-
leiðinga varð sú, að þama
væri yfirleitt óbyggilegt við
nútíma þjóðfélagshætti, með
þeim lífskröfum, sem fólk
hlýtur að gera, jafnvel hin-
um hófsamlegustu. Hitt undr-
ar mig miklu meira, hversu
lengi fólk h e f i r þraukað
þama, en þetta var þrekmik-