Lögberg-Heimskringla - 07.12.1972, Blaðsíða 4

4
LÖGBERG-HEIMSKRINGLA, FIMMTUDAGINN 7. DESEMBER 1972
Hundrað ór síðan Free Press
fæddist í Winnipeg
Þegar Winnipeg Free Press hóf æviferil sinn 30. nóv-
ember 1872, var það vikublað og hét Manitoba Free Press.
I>á var Winnipeg nýsprottin uppúr sléttugrasinu, og þess
vegna eðlilegt að þessi stórhuga nýgræðingur, sem bar prent-
frelsið í nafninu, vildi eiga sér víðari vettvang. En þessi
litla sléttuborg var samt miðpúnktur landsins, og var af
.eðlilegum ástæðum nefnd hliðið að Vesturlandinu þegar um
hana var rætt austur í landi.
Um Winnipeg og hinar endalausu sléttur, er teigðu sig
vestur af borginni, lék ævintýraljómi er gagntók hugi ungra
áhugamanna og kvenna, sem þótti farið að þrengja um sig
austur í fylkjum. Winnipeg varð því fyrsti áfangi þeirra sem
þráðu landrýmið í vestri. Þangað sendi dagblaðið Toronto
Globe, ungan fréttamann, William Fisher Luxton. Og þar
ílentist fréttamaðurinn, stofnaði Manitoba Free Press með
öðrum manni, og gerðist fyrsti ritstjóri þess.
Þangað lá leið Clifford Siftons, sem seinna varð eigandi
og útgefandi Free Press og einn af áhrifamestu stjórnmála-
mönnum landsins.
Þar staðnæmdist Patrick Gammie Laurie árið 1869, og
tók við ritstjórn blaðsins Nor’-Wester í Fort Garry, gerðist
síðan prentari hjá Manitoba Free Press árið 1878, en þegar
átti að skipa hann ritstjóra, hélt hann í norðvestur, þar lá
hið mikla landflæmi North West Territories enn óskipt og
lítt kannað. Þar stofnaði hann blaðið Herald í þorpinu
Battleford, og var það fyrsta blaðið á sléttunum fyrir vestan
Winnipeg. Hann lét mikið til sín taka, deildi djarft við lands-
stjórnina í Ottawa um gagn og nauðsynjar norðvestur lands-
ins og bar ósjaldan sigur úr býtum. Svo skýrt og rétt voru
fréttir skráðar í blaði hans, að nú er Herald, talið með
órækustu heimildum ef leitað er upplýsinga um Riel upp-
reisnina 1885.
Þá sat stjórn North West Territories í Battleford, og
ekki annað sýnna en að þar yrði höfuðborg Saskatchewan
þá skipt yrði í fylki. En örlaganornin í gerfi járnbrautar-
innar svipti hinn söguríka stað því hlutskipti. Óvíst er að
svo hefði orðið ef hins framsýna, hugmyndaríka blaðamanns,
Paitrick Gammie Laurie hefði notið við, en þá hafði hann
borið beinin þar í norðvestri um aldur fram. Blaðið lifir
hann, og var marga áratugi undir stjórn afkomendanna. Nafn
þess varð Saskatchewan Herald þegar fylkið skapaðist.
Annar átti að erfa ríkið við hlið Vesturlandsins. Mani-
toba Free Press var aðeins 14 ára gamalt þegar John Wesley
Dafoe sagði sig frá ritstjórn blaðsins Ottawa Journal í höfuð-
borg landsins og flutti til Winnipeg. Það var árið 1886 að
hann kaus sér starfssvið við Manitoba Free Press í hinni
einangruðu sléttuborg vestur í landi. Sama ár fæddist Heims-
kringla í Winnipeg, en hún er eldri liðurinn í Lögberg-
Heimskringlu.
Það spáði sönnu um hvað síðar yrði með blaðamennsku
í Kanada að einn af brautryðjendum hennar, hinn skapríki
Patrick Gammie Laurie, skildi við Manitoba Free Press og
þræddi eigin slóðir á ókönnuðu svæði, en J. W. Dafoe settist
þar að völdum og átti mikinn þátt í að efla svo ríkið að það
stendur nú traustum fótum í þjóðfélaginu, og mun halda
þar velli. Óteljandi blaðamenn og blaðakonur hafa starfað
ævilangt við Free Press, margir sér til frægðar og frama.
En þeir eru líka ófáir ritstjóramir við stórblöðin í Kanada,
sem byrjuðu starfsferil sinn við Winnipeg Free Press. Það
er altalað í þeirra hóp að allar dyr standi opnar fyrir þeim
sem geta sannfært ritstjóra hvaða blaðs sem er landshom-
anna á milli, að þeir hafi þjálfast í iðn sinni við Winnpeg
Free Press.
„Svo þér tókst loksins að slíta þig frá Free Press,“ var
sagt við blaðamann, sem hafði tekið stöðu vestur á Kyrra-
hafsströnd. „Ekki segi ég það nú,“ svaraði hann. „Free Press
er svo blandað blóðinu í mér að þar verður aldrei fullkom-
inn skilnaður.
Svo mega fleiri segja, og það ekki einungis starfsfólk
blaðsins. Winnipeg Free Press hefir verið svo samtvinnað
þjóðfélaginu í Vestur Kanada og örlögum þess í hundrað ár,
að bæði hafa þróast af áhrifum hvort frá öðru.
Winnipeg Free Press er árnað heilla á hundrað ára
aldursaifmælinu af Lögberg-Heimskringlu, sem er aðeins 14
árum yngra, og fæddist í Winnipeg. — C. G.
Lögberg-Heimskringla
Published every Thursday by
NORTH AMERICAN PUBLISHING CO. LTD.
303 Kennedy Sireel, Winnipeg, Man. R3B 2M7
Prinied by
WALLINGFORD PRESS LTD.
Ediior Emeriíus: INGIBJÖRG JÓNSSON
Editor: CAROLINE GUNNARSSON
President, Johonn T. Beck; Vice-President, S. Aleck Thororinson; Secretary,
Dr. L Sigurdson, Treosurer, K. Wilhelm Johónnson.
EDITORIAL CONSULTANTS:
Winnipeg: Prof. Haroldur Bessason, chairman; Dr. P. H. T. Thorlakson, Dr.
Valdimar J. Eytands, Tcm 'Oleson, Dr. Thorvaldur Johnson, Dr. Philip M.
Petursson, Hjalmar V. Larusson. Minneopolis: Hon. Valdimar Bjornson. Victorio,
B.C.: Richard Beck. Icelond: Birgir Thorlocius, Steindor Steindorsson, Rev. Robert
Jock.
Subscriplion $6.00 per year — payable in advance.
TELEPHONE 943-9931
"Sacond dan moil reoiitrotion numbw 1667"
Ávarps- og þakkarorð
til Vestur-íslendinga
fró Lúðrasveit Reykjavíkur
Dagana 2.-25. ágúst 1972
efndi Lúðrasveit Reykjavíkur
til ferðar um byggðir Vestur-
Islendinga í Kanada og
Bandaríkjunum. Tilgangur
ferðarinnar var m.a. tvíþætt-
ur: í fyrsta lagi að minna
Vestur-íslendinga á þjóðhá-
tíðina miklu árið 1974, sem
haldin verður I tílefni ellefu
hundruð ára afmælis íslands-
byggðar og í öðru lagi til þess
að leggja fram sinn litla skerf
til eflingar þjóðræknismálum
þ.e. treysta bönd ættrækni,
vináttu og sameiginlegrar arf-
leigðar íslendinga vestan hafs
og austan.
Flogið var frá Keflavík 2.
ágúst til New York, síðan til
Minneapolis, og haldið þaðan
með strætisvagni til Gimli í
Manitobafylki, með stuttri
viðkomu að Mountain (elli-
heimilinu Borg og Selkirk).
Frá Gimli var síðan haldið um
byggðir Islendinga í Mani-
toba: Árborg, Lundar, Mikley,
Riverton og Winnipeg, svo að
nokkrir staðir séu nefndir.
Frá Winnipeg var síðan hald-
ið til Albertafylkis, Edmon-
ton og staldrað við í Marker-
ville, og þaðan ekið til Cal-
gary og síðan vestur yfir
Klettafjöllin, til Vancouver í
British Columbia og loks til
Seattle í Washingtonríki (með
viðkomu að elliheimilinu Staf-
holti í Blaine) og flogið þaðan
heim um Denver í Colorado
og New York 25. ágúst. Eins
og sjá má var ferðin löng og
ströng, svo að ekki vannst
tími til þess að heimsækja
allar byggðir íslendinga, ag
eru hlutaðeigendur beðnir vel-
virðingar á því. Lúðrasveitin
heimsótti m,a. öll hin mynd-
arlegu elliheimili, sem Vestur-
íslendingar reka með miklum
glæsibrag. Þau vöktu sérstaka
athygli ferðal'anganna. Alls
lék lúðrasveitin naer '25 siim-
um í ferðinni og að sjálfsögðu
mest íslenzk þjóðlög og ætt-
jarðarsöngva.
Tilgangur þessara fáu orða
er ekki sá að rekja langa
ferðasögu, frá hafi til hafs,
eða segja frá 'hmum fjölmörgu
ánæ-gju- og gleðistundum, sem
Lúðrasveitarmenn áttu með I
Vestur-íslendingum, á þriggja
vikna langri og viðburðaríkri
reisu um Vesturálfu, heldur
aðeins að færa öllu því fólki
hugheilar þakkir, sem af
hjartans einlægni og alveg
sérstakri velvild greiddi götu
Lúðrasveitar Reykjavíkur i
þessari ferð. Hér verða ekki
nefnd nein nöfn. Sá listi yrði
all langur, en rétt er og skylt
að minnast allra móttöku-
nefndanna, á þeim stÖðum,
sem lúðrasveitin heimsótti.
Þær lögðu á sig óhemju erf-
iði við skipulagningu og und-
irbúning komu hennar á
hvern stað. Ekki verður held-
ur gleymt öllum gestgjöfun-
um, sem hýstu ferðalanganna,
því síður yfirvöldum í borg-
um, bæjum, sveitum og
hreppum, forsvarsmönnum
félaga, klúbba, að ógleymd-
um kvenfélögum og kirkju-
yfirvöldum og fjölda einstak-
linga, sem opnuðu dyr heim-
ila sinna upp á gátt. Sú mikla
gestrisni, hjartahlýja og upp-
örvandi hlýhugur mun aldrei
líða komumönnum úr minni
— og þeir þakka fyrir alla
þessa vinsemd.
Fyrir févana sveit manna
er kostnaður við slíkt ferða-
lag nokkur fórn og sjálfsagt
verður að framlengja ferða-
víxilinn um nokkurt árabil,
þrátt fyrir þetta myndarlega
framlag Vestur-Islendinga og
vina og velgjörðarmanna
heima á Fróni, en banki minn-
imganna g e y m i r dýrmætan
fjársjóð, öllu fé betri, m. a.
örlagaríka og merkilega sögu
íslenzka þjóðarbrotsins í Kan-
ada, fólksins, sem tók sig upp
á þrengingartímum þjóðar
sinna^, settist að í framandi
landi, í gjörólíku umhverfi,
með tvær hendur tómar, en
sleit síðan af sér alla fjötra
fátæktar og basls, rétti sig úr
kútnum, brauzt áfram til
bjargálna og aflaði sér trausts
og virðingar allra í hinu fram-
andi landi.
Já, ferðahópurinn frá ís-
landi, varð margs vísari um
þetta fólk, frumbýlingsárin,
basl þess og óbilandi kjark,
þrek, seiglu, sigra og ósigra
Framhald á bls. 5.
SyyJUL
Hvað hefir orðið af krökk-
unum sem allstaðar flæktust
fyrir fótum manna í gaml^-
daga, eftir því sem fólk sagði?
Nú sér maður varla hnötV
ótt krakkakrýli velta niður
nokkrar tröppur og stinga sér
svo kollhnísa alveg út áð
hliði, og það þó maður gangi
upp og niður strætin fyrir
framan hús sem ættu að vera
full af krökkum. Aldrei fær
maður snjóbolta í gagnaugað,
rétt fyrir ofan gleraugun, og
aldrei er maður skotinn milli
herðanna með ískekki eða
þvíumlíku.
Hvað gera krakkarnir að
gamni sínu nú á dögum, ef
eitthvað er enn eftir af þeim
í heiminum? Helzt fer manni
að gruna að fólkið sé farið að
fæðast fullorðið. Væri slíkt
•sízt láandi. Það er ekki svo
spennandi að vera krakki nú-
orðið.
Ég kom samt að stráksnáða
um daginn, þar sem hann var
eitthvað að gaufa í skugga-
krók á milli húsa.
„Ertu að hnoða snjóbolta til
að skjóta í stelpurnar?" spurði
ég.
„Til hvers er að hnoða snjó-
bolta fyrst maður má ekki
kasta þeim?“ sagði strákur ó-
lundarlega. „En einhvemtíma
þegar enginn sér til mín skal
ég henda stórum snjóbolta
eins hart og ég get yfir fensið
hjá kerlingunni í húsinu hinu-
megin og hitta hana í réttann
stað þegar hún er hálfbogin
við að skafa svellið af tröpp-
unum hjá sér.“
„Þetta er nú ekki fallega
hugsað,“ sagði ég, „og þú sem
ert eins og engill í framan,
það er ég viss um, þegar vel
liggur á þér.“
„En hún kallar á pólitíið,
kerlingin hinumegin, ef snjó-
bolti fiýgur yfir fensið hjá
henni, svo hann má þá eins
vel lenda aftan í henni ef
hann þorir yfir fensið á annað
borð.“
„Eru snjóboltar á móti lög-
unum?“
,;Það má henda þeim í stelp-
ur, en ef þeir hitta skólatröpp-
urnar í staðinn, er fjandinn
vís af því. Snjórinn skítur ut
tröppurnar.“
Krakka greyin að Jjurfa að
læra að vera gömul svona
ung, og drýgja allar sínar
beztu syndir í leyni eins og
fullorðna fólkið! — C. G.