Alþýðublaðið - 01.12.1960, Blaðsíða 4

Vænqiaður Faraó
Getið þið ekki borgað, strákar, ég er blankur.
Gullið streymir
til Evrópulanda
1 FI3VIMTÍU ÁR hafa Banda-
ríkjamenn aðstoðað vinaþjóð-
ir sínar um lallan heim við að
koma éfnahagslífi þeirra á
réttan kjöl. Gull hefur
streymt frá Bandaríkjunum
til þjóða Vesíur-Evrópu, og þá
ckki sízt til Þjóðverja, hinna
sigruðu í þeirri styrjöld er
þeir hófu sjálfir. Nú er svo
komið, að Bandaríkjamenn
ciga við svipuð vandamál að
stríða og Evrópuþjóðirnar.
Þeir búa við greiðsluhalla,
gengið hefur á gullforða
þeirra og nú er hann kominn
niður fyrir 18 milljarða doll-
ara, en það er það takmark,
sem bandarísk stjórnarvöld
telja að hann megi varla fara
niður fyrir. Til þess að vega
móti þessum halla hefur Eis-
enlio'vver fyrirskipað að fjöl-
skyldur bandarískra her-
manna í Evrópu verði fluttar
heim í stórum stíl ef það
mætti verða til að draga úr
dollaraútgjöldum erlendis.
Það er kaldhæðni örlaganna
(eða lögmál hagfræðinnar!),
að erfiðleikar Bandaríkja-
manna eiga einmitt rætur að
rekja til þess, að uppbygging-
arstarf þeirra í Evrópu hefur
heppnast .Gullið hrúgast þar
upp, en Bandaríkjamenn tapa
gulli. Þessi gullstraumur hef-
ur aukizt vegna þess að banda-
rískir auðjöfrar hafa talið
gróðavænlegt að festa fé sitt
í fyrirtækjum í Vestur-Ev-
rópu, einkum í löndunum,
sem standa að hinum sameig-
inlega markáði, Ffakklandi,
Ítalíu. Vestur-Þýzkalandi og
Benelux-löndunum. Þá hefur
dollarinn víðast leyst ster-
lingspund af hólmi, sem al-
þjóðlegur gjaldeyrir, miklar
dollarafúlgur eru stöðugt
fluttar milli landa. Undan-
farna mánuði hafa dollarar
streymt til . Evrópu, bæði
vegna hærri vaxta þar og eins
hins, að menn hafa talið, að
fyrr eða seinna komi að því,
að gengi dollarans verði fellt.
Gullvandamálið verður
fýrsta og erfiðasta vandamál
Kennedys er hann tekur við
forsetaembættinu í janúar
næstkomandi. Hann hefur
heitið því að efla efnahagsþró-
unina og minnka atvinnu-
leysi, auka þjóðartekjurnar til
þess að standa við skuldbind-
ingar Bandaríkjastjórnar
heima og erlendis.
Vandinn er sá að Banda-
ríkjamenn eyða of miklu er-
lendis, ekki sá, að bandarískar
vörur séu of dýrar. Verzlun-
arjöfnuðurinn við útlönd er
Bandaríkjunum mjög hag-
stæður. Einfaldasta lausnin
væri að sjálfsögðu sú, að þau
Evrópulönd, sem notið hafa
efnahagsstuðnings Banda-
ríkjanna undanfarin ár, — og
þá fyrst og fremst Vestur-
Þýzkaland, taki meiri þátt í
útgjöldum hinna sameigin-
Iegu varna Atlantshafsbanda-
lagsins en hingað til. Það var
einmitt í þessum tilgangi að
Anderson, fjármálaráðherra
Bandaríkjanna og Dillon, að-
stoðarutanríkisráðherra, fóru
í fyrri viku til Bonn, og báðu
stjórn Adenauers að taka þátt
í kostnaði af dvöl bandar-
íska herliðsins í Þýzka-
landi. — En Þjóðverjar neit-
uðu, eins og við var að bú-
ast. Þeir hafa undanfarin ár
safnað miklu fé, efnahagslíf
þeirra hefur blómgast, þýzka
undrið er aðalumræðuefni
kaupsýslumanna og hagfræð-
inga. En grunnurinn að þessu
þýzka ,,kraftaverki“ er banda-
rískt fé, hreinar gjafir Banda-
ríkjastjórnar, sem allt vildi til
vinna, að efla hina sigruðu
Þjóðverja sem mest. Auk þess
er Atlantshafsbandalagið
engri þjóð jafnnauðsynlegt og
Þjóðverjum, en samt sem áð-
ur vísuðu þeir algerlega á bug
að taka nokkurn þátt í kostn-
aði vegna herliðs, er Banda-
ríkjamenn hafa í Vestur-
Þýzkalandi á vegum Atlants-
hafsbandalagsins. Kostnaður
herliðs samtakanna í Þýzka-
landi er gífurlegur, til dæmis
fer þriðjungur af útflutningi
Breta til Þýzkalands í það að
greiða herkostnað sinn þar.
Vestur-Þjóðverjar eyða að-
eins 3,2% af þjóðartekjum sín
um til varnarmála, Frakkar
7% og Bretar 7,8%. Banda-
ríkjamenn verja 11,2% í sama
skyni.
Gullvandamál Bandaríkja-
Joan Grans:
„Vængjaður Faraó“.
Þýðandi Steinunn S.
Briem. Útg:. Leiftur,
Reykjavík.
VÆNGJAÐUR FARAÓ eft-
ir ensku konuna Joan Grant
er vafalaust ein sérstæðasta
bókin, sem á bókamarkaðinn
kemur nú fyrir jólin. Hún ger-
ist fyrir þúsundum ára meðal
hinnar frægu menningarþjóð-
ar, Forn-Egypta, en mönnum
er það í sjálfsvald sett, hvort
þeir kalla hana skáldsögu eða
endurminningar, fyrir utan
það er bæði fræðirit og lista-
verk, sem vitur hugur hefur
skapað.
Vængjaður Faraó er ein
þeirra bóka, sem ekkert þýðir
að dæma, heldur kynna. Menn
verða hver fyrir sig að fella
um hana dóm, venjuleg bóka-
rýni nær henni ekki. Það
skilst af því, sem hér á eftir
verður sagt henni til skýr-
ingar.
Joan Grant er lítt menntuð
kona, ekkert sérstaklega fróð
af skólanámi eða venjulegri
fræðaleit inn Forn-Egypta, en
Egyptalandssérfræðingum
ber þó saman um, að bók
hennar, „Vængjaðúr Faraó“
standist fyllrfega þær kröfur,
sem gerðar yrðu til fróðustu
. manna, ef þeir tækju að rita
bók, er gerðist í hinu forna
Egyptálandi. Bókin er þrung-
in fróðleik og djúpum skiln-
ingi á trú og lífsskoðun hinna
fornu Egypta, og varpar
björtu ljósi á ýmislegt í hinni
agypzku dulhyggju, er hvað
myrkast hefur ver.ið áhuga-
mönnum í þeim efnum. Ef á
hana er litið sem skáldverk
verður hún tvímælalaust að
teljast listaverk.
Maður kemst ekki hjá að
gera ráð fyrir þeim mögu-
leika, að hin enska frú hafi
með óvenjulega fyrirhafnar-
litlum hætti öðlazt víðfeðma
þekkingu á lífi og menningu
Egypta á tímum fyrstu kon-
ungsættarinnar, öðlazt djúp-
an skilning á hugsun þeirra
og trú, og þar að auki verið
fær um að gæða alla frásegn-
ina þeim lífsanda, sem sjaldn-
ast bærir á sér, hafi frásagnar-
efnið ekki verið eigin reynsla
höfundar.
Sú saga fylgir líka, að frúin
hafi fengið söguefnið sem
minningar inn í huga sinn. og
ámeðan fundizt hún vera sjálf
aðalsögupersóan, Sakhet-a-ra.
Mörgum þykir sjálfsagt
torvelt að viðurkenna slíkar
skýringar. Þeir munu þá líta
á bókina sem skáldsögu, ó-
venjulega innblásna skáld-
sögu.
Því skal við þetta bætt, að
í allri byggingu sögunnar og
frásögn gætir framandi anda,
sem er fyllilega í samræmi
við hinn sérkennilega upp-
runa hennar.
Steinunn S. Briem hefur
þýtt bókina. Það er ænð
vandasamt verk. Ekki verður
betur séð, en þýðingin hafi
tekizt vel. Hún er mjög vand-
virknisleg, og milli orðanna
seitla fram lindir hinnar
fornu menningar.
S. H.
Inn-
kölluðu
bókina
ÞAÐ HEFUR vakið mikla
athygli í Noregi, að nasjonal
forlagið hefur dregið til baka
úr bókabúðum, bók, eftir
Wolfgang nokkurn Fsher,
sem nýbúið er að gefa út.
Bókin f jallar um þátttöku út
lendingahersveitarinnar í
stríðinu í Asíu og Afríku. í
henni eru vissar upplýsing-
ar, sem forlagið treystir sér
ekki til að taka ábyrgð á,
meðan höfundurinn getur
ekki komið með beinar sann
anir fyrir fullyrðingum sínum,
en lýsingamar á verkum út-
lendingahersveitarinnar eru'
vægast sagt ófagrar.
Bókin hefur fengið mjög
harða gagnrýni frá tveim
þekktum gagnrýnendum, sem
töldu hana fulla af skáldskap
og getgátum en ekki sanna og
raunhæfa lýsingu, eins og höf
undurinn vill vera láta. Jafn-
íra-mt skoruðu þeir á forlagio
að gefa nánar upp heimiidir
höfundarins. Þetta er í fyrsta
s :nn sem hörð gagnrýni, leiðir
til þess að bókaforlag tekur
bók út af markaðnum.
Það er ætlun höfundar að
gefa í bókinni raunsæa lýsingu
af lífinu í útlendingahersveit-
Framhald á 14. síðu.
manna er vissulega erfitt við-
fangs, en ekki er þó talið að
gengi dollarans verði fellt.
Meira að segja hefur þess orð-
ið vart síðustu daga, að traust
manna á honum hefur aukizt.
Verðlag í kauphöllinni í New
York hefur verið stöðugt allt
frá forsetakosningunum, þar
sem aftur kauphallarverð í
Evrópu hefur verið óstöðugt.
Margir bandarískir peninga-
menn eru heldur ekki ánægðir
með þá meðferð, sem fjár-
málaráðherra þeirra hlaut í
Bonn.
4 1. des. 1960
Alþýðublaðið
V ■