Alþýðublaðið - 26.01.1962, Blaðsíða 7

LögfræÖi fyrir olmenning
TIL verndar og viðhalds rétt-
arskipuninni heimila lögin
valdbeitingu gegn þeim, sem
raska eða leitast við að raska
lögvernduðum hagsmunum.
Skiptir þar ekki máli, hvort
hagsmunirnir eru eign ein-
slaklings eða hins opinbera.
aldbeiting þessi er nefnd rétt-
arvarzla.
Réltarvarzlan er nær ein-
göngu í höndum umboðs-
manna ríkisvaldsins. Þó er
einstaklingum heimilað að
framkvæma sérstakar tegund
ir réttarvörzlu, þegar sérstak
lega stendur á. Eitt þessarra
sjaldgæfu tilvika, og senni-
Iega það mikilvægasta, er
neySarvörnin.
I núgildandi hegningarlög-
um frá 1940 segir, að það verk
sé refsilaust, sem menn vinna
af neyðarvörn. Svipuð ákvæði
voru í gömlu hegningarlög-
unum frá 1869, og fyrirmæli
í þessa átt hafa vafalaust
gengig í gegn um refsirétt
allra þjóða frá ómunatíð. ••.
Réttmæti þeirrar hugsunar,
sem liggur að baki vítaleysi
neyðarvarnar, þarfnast raun-
ar ekki útskýringar. Sú lög-
gjöf fengi ekki staðizt,. er
byði það, að menn ættu að
halda að sér höndum að við-
lagðri refsiábyrgð, þegar
hætta vofir yfir, sem e. t. v.
ógnar lífi þeirra og limum. —
Slík löggjöf væri andstæð
réttarmeðvitund almennings
og manneðlinu yfirleitt.
Það er skilyrði neyðarvarn
ar, að hún sé nauðsynleg til
að afstýra ólögmætri árás,
sem er byrjuð eða vofir yfir,
enda sé ekki beitt vörnum,
sem eru augsýnilega hættu-
legri en árásin og tjón það,
sem af henni mátti vænta, gaf
ástæðu til. Fari menn út fyrir’
leyfileg takmörk neyðarvarn-
ar, er sú háttsemi yfirleitt
refsiverð. Þó er hún refsilaus,
ef ástæðan er sú, að viðkom
andi varð svo skelfdur eða for
viða, að hann gat ekki full-
komlega gætt sín. .
Neyðarvörn má beita til
NAMSKEIÐ
H AND A VINNU-kennsIa
á vegum Kvenfélags Al-
þýðuflokksins í Reykjavík
hefst í næstu viku. Fröken
Ingigerður Guðnadóttir
kennir ýmsar eldri og
yngri gerðir af útsaum. —
Upplýsingar veitir formað
nr félagsins í síma 12930.
twwwwwwvwwww
verndar hvaða lögvörðum
hagsmunum sem er, þótt al-
gengast sé, að henni sé beitt
til varnar líkamsárás. Eljjki er
það skilyrði fyrir beitingu
neyðarvarnar, að árásin sé
gerð á hagsmuni þess, sem
vörninni beitir.
Neyðarvörn miðar að því
að koma í veg fyrir ólögmæla
árás með varnarárás. Til þess
að varnarárásin sé lögmæt,
þarf hin ólögmæta árás að
vera byrjuð eða vofa yfir. Sé
hún liðin hjá, kemur neyðar-
vörn ekki til greina, því að þá
væri um hefnd að ræða, sem
nútímalöggjöf viðurkennir
alls ekki, nema í því tilfelli
að gjalda líku líkt í orðum
samkv. meiðyrðalöggjöfinni.
Enda þótt menn geti verið
samdóma um nauðsyn á
neyðarvarnarákvæðinu, þá
rísa tvær vandasamar spurn- ..
iiigar í þessu sambandi- En
þær eru: Hvenær eru fyrir
hendi lögmæt skilyrði neyð-
árvarnár? Hver eru lögleg
tákmörk neyðarvarnar? Þess-
um spurningum verður bezt
svarað með úrlausnum dóm-
stóla á raunverulegum við
fangsefnum.
. Hinn 1. des.1934 var hald
in skemmtun í barnaskólahús
inu í Neskaupstað. Þar var
staddur VJ, löggæzlumaður,
sem hafði bréf upp á það, að
hann ætti að annast lögreglu
slörf á Auslfjörðum undir yf-
irstjórn lögreglustjóranna. í
forföluum bæjarfógeta tók
VJ að sér lögreglueftirlit á
umræddri skemmtun í Nes-
kaupstað. Þar var hann ókunn
ugur og spurðist fyrir um það,
hverjir væru líklegastir til að
valda óspekium. 'Var hann sér
staklega varaður við bræðr-
unum R. og Ó. Bjarnasonum.
Eftir miðnætti kom R. á
dansleikinn, eitthvað undir á-
hrifum áfengis, en þó ekki
mikið. Hann keypti aðgöngu
miða við útidyr, gekk síðan
upp á efri hæð hússins að dyr
um danssalsins, en þar mein-
aði VJ honum inngöngu, enda
hafði hann þá aflað sér vit-
neskju um, hvaða maður var
hér á ferð. Meðan þeir áttu
orðaskipti þarna við salar-
dyrnar, greip VJ að því er virð
ist að tilefnislausu kylfu úr
barmi sér og sveiflaði henni.
En í sama bili var gripið und
r hendur hans aftan frá og
hann hafinn á loft, en tveir
menn réðust framan að hon-
um og náði annar þeirra kylf
unni.
'Var lögreglumaðurinn síð-
an borinn niður stigann og út
úr húsinu, látinn falla niður
af steinpalli yfir grindverk,
sem var 2.46 metrar á hæð,
niður á frostna og grýtta jörð.
í fallinu náði VJ þó til hand
riðrins og kom standandi nið
ur. En ógnandi mannfjöldinn
sótti eftir honum og hótaði
því, að lögreglumaðurinn
skyldi hýddur, settur í poka,
grýltur og jafnvel drepinn.
Myrkur var úti fyrir sam-
komuhúsinu.
Tók nú VJ skammby.ssu úr
vasa sínum og skaul úr henni
5 skotum, eftir því sem næst
verður komizt. 'Við þessar
skotæfingar fékk einn við-
staddra skot gegn um hægra
lærvöðva ofarlega, annar
særðist grunnum sárum á
tveimur fingrum, en sá þriðji
fékk skot í handarbak og
gegn um hendina. Einn maður
hruflaðist á gagnauga og
taldi skammbyssukúlu hafa
valdið, en það þótti ósannað.
Við málarekstur taldi VJ,
að notkun byssunnar þetta
kvöld hefði verið alger nauð-
vörn. Með tilliti til hinnar
illu meðferðar á sér og eftir
farándi hótana hefði hann
átt líf sitt að verja. Hann
kvaðst hafa skotið fyrsta skot
inu í jörðina til aðvörunar, en
hinum ávallt niður við jörð,
svo að skotin kæmu fyrir fæt
ur mannfjöldans.
Héraðsdómarinn tók þessa
málsvörn til greina og sýkn-
aði VJ af ákæru réttvísinnar
fyrir líkamsmeiðingar á
grundvelli neyðarvarnarsjón
armiðsins.
Hæstiréttur taldi, að VJ
hefði að vísu verið heimilt að
grípa til byssunnar í nauð-
vörn sinni með hliðsjón af
því, sem á undan var gengið.
Hins vegar hefði ekki verið
þörf svo margra skota, og
eins hefðu skotsárin sýnt, að
VJ hefði ekki gætt ýtrustu
varkárni við beitingu svo
hætlulegs varnartækis, sem
skotvopn er. Hann hefði því
farið út fyrir takmörk leyfi-
legrar neyðarvarnar, en með
því að orsökina til þess mætti
telja hina miklu geðshrær-
ingu og æsingu, sem hann
komst í vegna hinna stór-
felldu og ólögmætu árása,
sem hann hafði orðið fyrir,
svo og ókvæðisorða og hót-
ana, þá var honum ekki gefið
þetta að sök.
í báðum rétlum var 'VJ
dæmdur fyrir brot á lögreglu
samþykkt Neskaupstaðar með
því að bera hlaðið skotvopn í
lögsagnarumdæminu. í HR.
var sektin ákveðin tuttúgu
krónur. Fram skal tekið, að
sjö árásarmannanna á VJ
hlutu fangelsisdóma.
Eitt sinn voru tveir lög-
reglumenn hér í Reykjavík
að fylgja tveim ölvuðum sjó-
mönnum til skips. Gekk ferð
in ekki nema í meðallagi vel.
Kom þá 3. lögreglumaðurinn
KG félögum sínum til hjálp
ar. Annar sjómannanna VV
snerist þá gegn KG, greip
framan á honum og sagði:
„Þennan mann þarf; ég að
slá“. Lenti nú í nokkurri
brýnu milli þeirra, en hvorki
framkvæmdi V'V hótun sína
né sinnti fyrirmælum KG um
að sleppa takinu. Tók þá KG
upp kylfu og laust VV með
henni höfuðhögg, en hann
féll á bak aftur í grjótharða
götuna og var þegar í óviti.
Síðar kom í 1 jós, að höfuðkúp
an hafði brotnað eða sprung-
i og olli þa miklum blæðing-
um, sem VV stafaði lífshætta
af. Með skurðaðgerð varð lífi
hans þó bjargað.
KG taldi sig hafa unnið
verk þetta af nauðvörn, en í
báðum réttum var þeirri skoð
un hafnað, og á það lögð á-
herzla, að honum hefði ekki
stafað slík hætta af atlögu
VV, sem var meðalmaður að
stærð og burðum, en mikið
ölvaður og bareflislaus, að rétt
lætt gætu þessar harkalegu
aðfarir. Hlaut lögreglumað-
urinn því refsidóm.
!Maður nokkur HÞ ætlaði
austur yfir Fjall, en varð af
bifreið. Hann taldi, að JS, af-
greiðslumaður á bifreiðastöð,
ætti sök á þessu. Kom hann
ölvaður á stöðina til að-
skamma JB fyrir svikin.
Hafði hann nokkurn rosta í
frammi, en JS ýtti honum út
úr stöðinni, en HÞ féll á gang
stéttarbrún og fótbrotnaði. 1
vitni kvað HÞ hafa þrificJ- í
axlírnar á JS og hrist hann,
en annað vitni kvað sig
rninna, að HÞ hafi.steytt hnef
ann framan í JS. Dómstólar
töldu, að JS hefði hér ekki
farið út fyrir mörk neyðar-
varnar, en slysið hefði hlotizt
af framferði HÞ sjálfs og á-
standi hans.
Ef maður er ákærður fyrir
verknað, sem hlutlægt séð cr
refsiverður, t. d. líkamsmeið-
ingar, en hann ætlar að nota
það sem varnarástæðu, a<>
verkið hafi verið unnið: af~'
neyðárvörn, þá er hohum
brýn nauðsyn á að sannánir
eða sterkar líkur fyrir þessari
staðhæfingu komi fram vl(S>
rekstur málsins. Bregðist
þessi sönnun, er viðbúið; aiS-
upp verði kveðinn áfellisdóm-
ur.
MER
að Kiljan segir, aff engir
menn á íslandi séu dýrkaffir
eins og fyllibytturnar. Þetta
er ugglaust Iaukrétt, — og
Itannski mætti bæta því við
aff engir dýrka fyllibytturnar
meira en þær sjálfar. í .dag
er mánudagur, — og annar
hver maffur fölur á vangann
en þaff gerir ekkert til. Hitt
er verra, meffan ósköpin
standa, — því aff sumir fá
ótrúlegustu hluti á heilann,
sem hvorki eru skemmtilegir
né viffkunnanlegir. Einn veit
ég, sem getur ekki áu þess
veriff aff hanga í þakrennum,
— þegar Iiann er „á því“, ann
ar tyllir sér á tær annars fót
ar og gólar eins og hani. Hann
hefur efalaust verið hani í
* fyrra lífi, — og þaff rifjast
upp fyrir honura í þessu ann
arlega ástandi. Flestir telja
sjálfa sig skemmtilegri meff
vínj, — en þaff er líklega
versta sjálfsblekking, — sem
um getur. „En áfengisböliff
verffur að hafa sinn gang“,
segir ungur maffur hér í bæn
um, og ekki ætla ég mér þá
dul aff hamla því. Hitt er ann
aff að þetta böliff ér víst ekki
alveg nýtt af nállnni. A.m k.
segir Rannveig Ólafsdóttir
Briem svo í bréfi tl bróffur
síns, sr. Eggerts, — áriff 18—:
Hún var þar aff tala um áfeng
iff,—og segir, aff hann mum
ekki hafa rétt fyrir sér í því
máli, aff bindindl sé bölvaldur
—- heldur sé þaff öfugt, að yin
iff sé hinn versti vágestur í
i
hverju húsi. En hún segir, aff ]
hún treysti sér ekki til aff \
verja neitt mál fyrir honom, >
— jaíáivel H t malstaérr |
hennar sé réítur en hans rarg i
ur. Og svo segir hún eins og
til aff afsaka ástandið: „Þessi i
þorsti liggur líklega í ættiimi
Ég hef heyrt, að amma mín,
hafi einu sinnj orffiff svo
þyrst_ að þegar hún var básn.
aff reyna aila aðra drykki, þá
hafi hún lokaffsig uppi á
skemmulofti í þrjá daga og
drukkiff brennivín, — cn þaff’
brenndi ekki úr henni þorst
ann heldur, svo hún mátti
hætta við svo búiff, — cg þá
fór hún og barði og danglaðit
í einni dóttur Sinni, þó meff'
þeim ummælum, aff Mn
gjörffi það affems til aff svala,
sér og baff hana aff tak.i þaö
ekki illa upp. Viff það slotaff*
þó þorstinn lítiff, og þá
reyndi hún að svala sér á iái
um, »g svo á kærleiksatioi
um svo á kaffi, svo á höfuð
verk, og seinast varff það
þrcytan, sem misknnnaði iA%
yfir hana og gaf henni hváldfc
Og svo kom tómleiki og þögJ»
og svo friffur næst, og sv|
ljós, svo trú, og svo ánægja,
og svo dauffi, og svo líf, og.
þaff er þaff seinasta, sem ég.
frétti til hennar. Ég hefi fáa
daga lifaff skemmtilegri e»
greftrunardag hennar.“
Þetta er nú verri þorsti, —
en heyrist. nú á dögum — og
svo segja nöldrararnir: Hesnv
ur versnandi fer H
wwwwtwwwwwwwtwwwwwwwwww
Alþýðublaðið — 26. jan. 1962