Alþýðublaðið - 30.03.1963, Blaðsíða 9

ins vaif viðurkennd, lýsti Papaio-
annou því opinberlega yfir, að
lokatakmark flokksins væri stofn-
un kommúnistaríkis á Kýpur.
Komm'únistaflokkurinn og hin
voldugu verkalýðssamtök reka um
fangsmikla þjóðfélagslega hjálpar-
starfsemi, sem aflar þeim nýrra
félaga. Við. þetta bætist víðtækur
áróður og stjómmálastarfsemi, —
sem hin fjölmennu-sendiráð aúst-
antjaldsríkjanna á Kýpur reka.
Starfsmenn sovézka sendiráðs-
ins eru rúmlega 100 talsins og þar
af tala margir annaðhvort grísku
eða tyrknesku. — í fyrra opnaði
sendiráðið störa og veglega „Menn-
ingarmiðstöð" í Nicosia. í lyrra
kom sovézki geimfarinn Gagarín í
heimsókn og á hæla hans knatt-
spyrnufélög, . ballettdansarar og
hljómsveit frá Sovétríkjunum. —
Valdhafarnir í Moskvu telja Kýp-
ur augsýnilega mikilvægt takmark
sem auðvelt verður að ná.
Kommúnistar hafa aðeins 5 þing
gæti af 50 í neðri deild Kýpur-
þings, en Tyrkir hafa 15 þingsæti.
Ef kommúnistar mundu fá aðeins
sex þirigsæti til viðbótar í næstu
kosningum, sem efna á til 1965,
gætu þeir steypt stjórninni með
því að greiða atkvæði með Tyrkj-
um,
★ 5 ára áætlim.
Aðalstefnuskráratriði kommún-
ista er þjóðnýting, m. a. þjóðnýt-
íng koparnámanna á eyjunni, en
þess hafa verkamenn krafizt. —
Einnig krefjast þeir þess, að her-
stöðvar Breta verði lagðar niður
og skírskota þar með til þjóðern-
islegra tilfinninga. Ef þeir fá þess
ari kröfu framgengt, mundi efna-
hagur Kýpur hrynja til grunna,
atvinnuleysi og öngþveiti halda
innreið sína og kommúnisminn fá
ákjósanlegan jarðveg.
Makarios hefur reynt að afstýra
þessum hættum með 5 ára áætlnn,
sem gerir ráð fyrir stofnun nýrra
iðnfyrirtækja og betri möguleik-
um. Alþjóðabankinn mun útvoga
: helming fjárins, sem til þarf, og
i þar við bætast bandarísk, vestur-
■ þýzk og frönsk lán. En skilyrði
■ þessa er, að þjóðin verði einhuga
: um viðreisnarstarfið á eyjunni. —
, Þarna rekast á tvær ólíkar stefnur,
, framtíðarstefnan og undirróðurs-
i stefnan.
Þótt aðeins séu tæp þrjú ár lið-
in frá stofnun lýðveldis á Kýpur,
er mikið um það rætt, hvér verður
eftirmaður Makariosar, og eins og
áður er getið, er óttazt, að vegna
klofnings hægri flokkanna muni
kommúnistum auðnast að ná undir
sig völdunum. Þeirri skoðun eykst
fylgi, að Makarios skuli reyna að
: ná endurkosningu árið 1965, til
• þess að koma í veg fyrir tilraun
. til valdatöku af hálfu kommúnista.
★ Afsögn fresíað.
Á fyrstu dögum Kýpur-lýðveld-
isins hlökkuðu margir Kýpurbúar
til endaloka „klerklegrar“ forystu
. á eyjunni, og Makarios, erkibiskup
. lýsti því yfir nokkrum sinnum, að
Framh. á 5. slðu
þ. gíslason skrif
UPP úr miðri öldinni, sem leið,
var tekið að stofna lestrarfélög
hér á landi. Þá voru stofnuð
amtsbókasöfn, fyrst á Akureyri,
síðan I Stykkishólmi og svo á
Seyðisfirði. Nokkrum sýslubóka
söfnum var og komið á fót, og
er kunnast þeirra bókasafn
Þingeyinga. Upp úr 1920 var
Bæjarbókasafn Reykjavíkur
stofnað, en þróunin í bókasafns
málunum var þó mjög hægfara.
Árið 1937 voru samþykkt á
Alþingi lög þess efnis, að nokk
ur hluti skemmtanaskatts skyldi
renna til iestrarfélaga. Reynd-
ust það 150 þús. kr., sem lestr-
arfélögin fengu í styrk, og
færðist nú líf í þau víða um
land. En lög um almennings-
bókasöfn voru ekki sett fyrr en
Bjarni Benediktsson, þáverandi
menntamálaráðhcrra, iét mal-
ið til sín taka og fól Guðimuvli
G. Hagalín, rithöfundi að at-
húga bókasafnsmálin og gera
um þau tillögur. Árið 1955 voui
fyrstu lögin um almennings-
bókasöfn sett, og gilda þau enn.
Reyndust þau hin nýtasta
lagasetning, og hafa alm inn -
ingsbókasöfn í Iandinu eflzt
mjög vegna stuðnings þess, sem
þau hafa fengið samkvæmt þess
um lögum. Áður en lögin tóka
gildi, voru starfandi 12 almenu-
ingsbókasöfn í landinu, sex b jj
arbókasöfn, þrjú amtsbókasó .n
og þrjú sýslubókasöfn. Nú eru
söfnin orðin 31. Fjögur eru ein-
göngu bæjarbókasöfn, tíu eru
bæði bókasöfn þess bæjar, se-i
þau eru í og héraðsins í kring,
og sautján eru sveitar- og hér-
aðsbókasöfn í senn. Lestrarfél-
ög voru 167, áður en lögin um
almenningsbókasöfn tóku gildi,
en nú eru þau orðin 203.
Áður en lögin voru sett, nam
ríkisframlag til almenningsbóka
safna 211 þús. kr., en heima-
framlög til safnanna námu 400
þús. kr. Árið 1960 nam ríkis-
framlagið 660 þús. kr., en
heimaframlögin höfðu verið auk
in upp I 4 millj. kr. Notkun
safnanna hefur farið mjög vax-
andi. Síðasta árið áður en bóka
safnslögin tóku gildi, nam notk-
unin 317 þús. bindum eða sem
svaraði 2,2 bindum á hve>t
mannsbarn í landinu. Síðasta ?.r
ið, sem skýrslur eru ti! um, þ.
e. árið 1960, nam notkunin híns
vegar 680 þús., og svarar það
til þess, að 3,9 bindi hafi verið
lánuð úr almenningsbókasö n-
uniun á hvert marinsbarn í land
inu. Vantar því ekki mikið á
að meðaltal Iánaðra binda hafi
tvöfaldazt á fyrstu fjórum árun-
um, sem lögin um almennings-
bókasöfn voru í gildi.
Um það er því engum blöðum
að fletta, að löggjöfin um al-
menningsbókasöfn hefur ho.it
til mikilla framfara, enda hefur
bókafulltrúi sá, sem skipaður
var, Guðmundur G. Hagalíri, rit
höfundur, unnið ósleitilega að
því að koma sem beztu skipu-
lagi á málefni almenningsbóka
safnanna og efla þau eftir því,
sem tök voru á. Má án efa
þakka framfarir þær, sem orðið
hafa í þessum efnum, að mjög
verulegu leyti framtaki hans.
En margvíslegar breytingar
hafa orðið á þeim árum, sem
liðin eru, síðan lögin um al-
menningsbókasöfn voru sett. —
Bókaverð hefur hækkað mjög
verulega, og annar kostnaður
við rekstur safnanna hefur og
stóraukizt. Er því orðin brýn
þörf á að endurskoða bókasafns
lögin, og þá einkum að stórauka
framlög úr ríkissjóði til safn-
anna. Ríkisstjórnin hefur ný-
iega flutt frumvarp að nýjum
bókasafnslögum, og er það nú
til meðferðar í þingnefnd. Er
þar gert ráð fyrir mikilli aukn
ingu ríkisframlaga til almenn-
ingsbókasafna. Þau nema á
þessu ári 1,4 millj kr., en frum
varpið gerir ráð fyrir, að þau
hækki á næsta ári um 2,4 millj.
kr. og verði alls 3,8 millj. kr.
Mest hækkun er ráðgerð á fram
lagi til bæjar- og héraðsbóka-
safna eða 1,7 millj. kr. Framlag
til sveitarbókasafna og Iestrar-
félaga á að hækka um 265 þiis.
kr., framlag til bókasafna í
heimavistarskólum um 65 þús.
kr. og framlag til húsabóta um
334 þús. kr. Þetta stóraukna
framlag til almenningsbóka-
safnanna mun án efa gera þeim
kleift að bæta mjög bókakost
sinn og aðbúnað, þannig að þau
verði hæfari um það en áður,
að gegna því mikla menningar-
hlutverki, sem þeim er ætlað.
En það má fullyrða, að góð og
öflug almenningsbókasöfn eru
einn snarastur þáttur góðrar
alþýðufræðslu og traustur horn
steinn öflugs menningarlífs með
al alls almennings.
ÞEGAR fjölskyldan er tvístruð og eitt sinn flutti hingað til Reykja-
það af henni, sem ekki er á brott víkur utan af landi. Hann leitaði
flutt eða látið, er ósamstætt, mað- i upp nokkra vini og félaga, sem
ur kominn á eftirlaun, hefur lítið ] hann hafði þekkt í æsku. Þeir fóru
við bundið og saknar bæði vinnu
og gamalla vina, hvað á maður þá
að gera?
gönguferðir saman, litu hver inn
til annars á ýmsum tímum sólar-
hringsins. Ef til vill þekkir bréf-
Eg sé fyrir mér roskinn mann, ritarinn eitthvað fólk, sem eitt
sem finnur sárt til einstæðings- sinn fyrir löngu var í góðu vin-
skapar. Og þegar ég leita svars fengi við hann, en hann hefur orð-
við spurningu hans, verður mér ið viðskila við á lífsleiðinni. Því
fyrst fyrir að rifja upp kynni af ekki að heilsa upp á einhvern
fólki, sem hefur verið í svipaðri slíkan fornvin og spjalla við hann
aðstöðu. Hvað hefur þetta fólk stund og stund um sameiginleg
haft til að gleðja sig við? j hugðarefni? Það kynni að vera til
Einu sinni kom ég inn til gam- einhver gamall kunningi, sem yrði
allar konu, sem bjó ein í litlu þakklátur fyrir endurnýjaða vin-
kjallaraherbergi hér í bænum. Á áttu.
kommóðunni hennar var varla nál- j Loks kemur í hug mér gamall
inni stingandi fyrir gömíurn! menntamaður, sem gerði sér að
mannamyndum. „Þetta eru nú : fastri venju að líta inn á sjúkra-
vinirnir mínir“, sagði hún. „Þeir hús og elliheimili, og sitja þar
eru nú engir ofar moldu, en þegar stund og stund hjá veiku fólki,
ég horfi á þó, finnst mér eins og helzt því, sem engan átti að. Hann
þeir séu að tala við mig um fór að þessu með mikilli nærgætni,
gamla daga, og þá rifjast svo svo að enginn varð var við annað
margt skemmtilegt upp fyrir en að það væri af „hreinni tilvilj-
mér“. — Þetta er ein leiðin, að un, „að hann rakst inn í sjúkra-
lifa í minningum gamla tfmans, —
lifa upp aftur horfnar stundir. En
hún er ekki fullnægjandi, því að
flestir eru þannig gerðir, að þeim
nægir ekki að lifa í fortíðinni.
Ég minnist gamals manns, sem
stofuna, en smám saman kynntist
hann fleirum og fleirum, sem
hann gat- glatt með þessu móti. Líf
hans var áreiðanlega ekki tilgarigs
laust.
Ein er sú spurning, sem mig
langar til að leggja fyrir bréfrit-
arann. Var ékki eitthvert óhuga-
mál, sem þér áttuð, fyrir utan liinn
venjulega verkahring? Ég hef.
þekkt fleiri en einn gamlan mann,
sem höfðu gaman af að skrifa hjá
sér ýmsa fróðleiksmola, sem orðið
höfðu á vegi þeirra. Það voru eng-
in vísindarit, síður en svo, og þeir
ætluðu þetta aldrei til útgáfu, en
það veitti þeim samt sem áður á-
nægju. Heyrt hef ég um mann,
sem ritaði þannig hjá sér mann-
lýsingar, eða skráði ýmsa atburði,
sem gerst höfðu úr fortíð og sam-
tíð. — Hafi mann einhverntíma
langað til að læra eitthvað sér-
stakt, en ekki fengið tækifæri til
þess fyrr, er þá of seint að byrja
á því nú? Það er allt of algengur
hugsimarháttur, að það sé of seint
að leggja stund á nám eða lær-
dóm, þegar ellin er að nálgast? En
hvaða ástæða er í rauninni til að
hugsa þannig? Ég á auðvitað ekki
við langt nám eða skólagöngu, og
ég á heldur ekki eingöngu við bók-
nám Ég hef þekkt gamlan mann,
sem hafði yndi af því að tálga til
snotra hluti, og þvi ekki að læra í
ellinni eitthvert föndur, t. d. með
því að fara á námskeið? Aðalatr-
iðið er ekki það að ná mikilli full
komnun, heldur að gleðja huga
sinn við einhver viðfangsefni, sem
hafa orðið út undan, meðan hið
daglega brauðstrit tók hugann
allan Ég held raunar, að enginn
maður megi nokkurntíma líta svo
á, að engin framtíð sé fyrir hönd-
um, svo lengi sem hann heldur
ráði og rænu.
Loks vil ég vara við því að gera
einstæðingsskapinn meiri en hann
þarf að vera. Ég veit, að sumt eldra
fólk á erfitt með að fara um, erf-
itt með að ganga langar leiðir. En
sé þess nokkur kostur að komast
um foldina, er nauðsynlegt að
fara á mannamót. Ég hef verið
vottur að því, að það er gleði og
upplyfting í því að fara vikulega
til messu, og þar er enginn inn-
gangseyrir goldinn. Margur mað-
ur hefur lítið gert að því að rækja
trú sína með þessum hætti, og til
þess hafa getað legið margar á-
stæður, jafnvel hjá trúhneigðu
fólki. Félagshneigðin getur feng-
ið útrás með mörgu fleiru móti.
Og ég segi eins og ég meina um
það, að þó að ekkert komi gömlum
manni til að sækja kirkju, annað
en að eiga þar stund og stund með
öðru fólki, í helgri ró við söng og
hugleiðingu, er það full frambæri-
leg ástæða. Hitt er annað mál, að
Frh. á 5. síðu.
ALÞÝÐUBLAÐIÐ — 30. marz 1963 9