Frækorn - 09.08.1907, Síða 2

238
FRÆKORN
og firðir þínir falla í brjóst mér inn,
og fjöllin þín mér táp og stórhug
Ijóða,
og bólstrar þínirfá míns hugarform
eg fanga hafblik þitt og vetrarstorm«.
Anders Hovden er talinn afgamalli
höfðingjaætt á Sunnmæri. Faðir hans
dó snemma, og fátækt varð eftir í
heimahúsunum. Anders var mjög fyr-
ir bókina, og var því settur til náms,
og munu fáir hafa lifað af skornara
skamti eða öðru eins basli og bágind-
um og hann á skólaárum sínum. Hugð-
ist hann þá helst verða herforingi, en
móðir hans, góð og guðhrædd kona,
hafði altaf alið þá ósk og von í barmi
að sjá hann Anders »á stólnum«, og
fór því að hennar vilja, og tók And-
ers guðfræðispróf. Var hann iýðhá-
skólakennari um stund, en síðan
prestur.
Anders Hovden er ræðuskörungur
mikill. Um það ber öllum saman,
þótt skiftar hafi verið skoðanir um
kennimensku hans, því hann er mað-
ur írjálslyndur mjög og sjálfstæður í
skoðunum sínum og þolist þessháttar
oft miður innan vébanda kirkjunnar.
— Hann er þjóðkunnur sem skáld og
ræðumaður. Ritar hann og ræðir á
nýnorsku (»landsmálinu«) og gengur,
eins og áður er drepið á, eínna fremst
í broddi fylkingar »landsmálsmanna<.
Leiftrar og Ijómar þá af honum karl-
menska og vígahugur, og er hann þá
í essi sínu, er hann fær höggið áaðra
hlið, en lagt á hina.
a ársfundum norsku ungmenna-
félaganna er hann »fastur« ræðumað-
ur, og fer hann oft landshornanna
milli í þeim erindum. Sem ræðumað-
ur er hann jafnvígur öllum vopnum.
Leita orð hans stundum svo hjarta-
strengjanna, að tilfinningar losna, og
tár fylla augu manns. En hitt veifið
er hann glaður og kátur, skemtilegur
og meinfyndinn, ærslafullur og djarf-
ur eins cg ungur ofurhugi, og getur
enginn varist hlátri, er hann slær á
þá strengi. í kapps- og deilumálum
er hann alveg óviðjafnanlegur. Hleyp-
ir hann þá kjarki, eldmóði og ósveigj-
andi áhuga í æskulýðinn, og stenst
þá enginn árás hans. Á þenna hátt
hvetur hann og stælir þúsundir af
norskum æskulýð á ári hverju með
ræðum sínum (og ritum) til að stefna
fram í þjettri fylking undir sigursælu
merki nýnorskunnar. Og verður gagn
það, er hann hefir unnið því málefni,
eigi metið til fjár.
Einna bezt kemur Sunnmæranáttúr-
an fram í kvæðum Hovdens. Skáld-
legar hugmyndir hans gnæfa hátt eins
og fjallatindarnir í fæðingarsveit hans,
og orðskrúðið er eins og sólbjörtu
fossarnir í skóggrænu hlíðunum hans
>hejma«. Hugblærinn er ýmist glett-
inn og ærslafullur eins og fjallalæk-
irnir, sem dansa niður snarbrattar
Sunnmærahlíðarnar, þýður og klökkur
eins og kveldblær í birkilaufi — eða
djúpur og sorgþungur eins og haf-
aldan, er bylgjar utan úr reginhafi,
inn að fjörusteinunum, í vogum og
víkum, kveður vögguljóð sín tyrir
bændabörnin og laðar hug drengj-
anna að sér þegar í æsku og setur
innsigli sitt á skap þeirra og hugarfar.
»En agasöm og hörð er vistin hér,
því Helja fylgir hverjum þinum syni,
í opið haf — með hruman bát sem fer
og herjar þar í kviku Ránar gini
Hann niæiir fátt, en hægur jafnt og hýr
hans hvarmar bjartir,sálin djúp og skýr.
Hovden hefir ritað bæði sögur og
kvæði, en þó mest af kvæðum, enda
er hann tilþrifamikið ljóðskáld og sér-
kennilegur að mörgu leyti. Er hér
eigi rúm t>l að rekja það til rótar.
í haust er von á einni Ijóðsögu hans,
»Bóndinn«, í íslenskri þýðingu eftir
Matthías Jochumsson. Er það saga
Sunnmærabóndans frá vöggu til graf-
ar og fléttaðar þar inn í gúllfagrar
lýsingar á æskulífi og náttúru á Sunn-
mæri. Verður það eiguleg bók í alla
staði og eigi sízt sökum þess, að þar
kynnumst vér skáldi, er ann íslandi
og öllu því, sem gott er og þjóðlegt
í fari voru. — Hovden var einn af
kennaraleiðangursmönnunumnorrænu,
er hingað komu í fyrra sumar.
Helgi Valtýsson.