Frækorn - 01.04.1912, Page 5

F R Æ K O R N
21
vísað úr landi. En þá er uppreisn-
in hófst í Wutchang síðast-liðið
haust, sá stjórnin þann kost vænst-
an að leita á náðir hans, og heita
á hann til fulltingis. Lét hann til
leiðast um síðir og fékk nokkurs-
konar alræðisvald í hendur. Vildi
hann gera ríkið að þingbundnu kon-
ungsríki.
Uppreisnin hélt áfram og voru
háðar orustur með uppreistarliðinu
og stjórnarhernum og veitti ýmsum
betur. Var það ætlan flestra, að
Yuan-Shi Kai lefði getað brotið
uppreistarmenn á bak aftur með
að aldri en nú hálf fimtugur. Hefir
hann verið 15 ár í útlegð og not-
að tímann til þess að efla félags-
skap meðal landa sinn um allan
heim og stofna ótal íjelög til þess
að vinna að hugsjónum sínum:
að stofna lýðveldi í Kína og kenna
þjóðinni að hagnýta sér vestræna
menningu. — Maðurinn er stórvit-
ur og skörungur að sama skapi.
Hefur honum orðið afarmikið á-
gengt ekki síst meðal auðugra landa
sinna í Vesturheimi og hafa þeir
stutt hreyfinguna af megni.
Sun-Yat-Sen brá við frá Lund-
þúsundir fyrir uppreistina. Sneri
þriðjungur í lið með uppre'star-
rnönnum og auk þess höfðu þeir
á að skipa miklu fjölmenni sjálf-
boðaliða. — Stjórnarherinn, um
200 þúsund, fylgdi Yuan-Shi-Kai
Nú var ekki annað sýnna, en alt
færi í bál og brand. En þá tóku
foringjarnir að semja sín á milli,
og varð það að sætt um síðir, að
Yuan-Shi Kai tókst á hendur að fá
konungsættina til þess að afsala sér
völdum og mæla með stofnun lýð-
veldis, gegn því að halda eignum
og lífeyri, og því næst lagði Sun-
bervaldi, ef hann liefði haldið til
streitu.
Nú er að nefna höfuðforingja
lýðveldismanna: Sun-Yat-Sen.
Hann er kínversk'ar höfðingar-
'Sttar og hafa þeir frændur fyrrum
Verið við riðnir uppreisnir gegn yf-
'fráðuni Mandsjúa. Vildi Sun-Yat-
Sen fyrrum styrkja til ríkis hina
fornu konungaætt, er völd misti
'644. Sá ættleggur er enn í Kína.
Sun-Yat-Sen hóf uppreisn í Kanton
^jer á árunmn, en hún var bæld
jbður. Varð hann þa landflólta til
-Jypan og síðan til Vesturheims og
Norðurálfu. Þá var hann þrítugur
únum í haust og tókst á hendur
forustu lýðvaldsmanna. VaraltSuð-
ur-Kína á valdi þeirra og settu þeir
stjórn á stofn í Nanking. Þangað
var stefnt fulltrúum lýðvaldsmanna
um alt ríkið og kusu þeir Sun-Yat-
Sen fyrir forseta hins Kínverska
lýðveldis. Tókst honum að koma
góðu skipulagi á í þessu nýa ríki,
sem tók yfir Suður-Kína. Voru íbú-
ar þess hluta Kínaveldis um 200
rmljónir manna.
I annan stað réð Yuan-Shi-Kai
fyi r norðurhluta landsins, þar sem
íbúar eru um 170 milj.
Kína- her hafði verið um 300
Yat-Sen- niður forsetatign sína, en
Yuan-Shi-Kai var kosinn í einu
hljóði forseti hins kínverska lýð-
veldis, sem nú tekur yfir alt ríkið.
Báðir þessir höfðingjar liafa þótt
sýna mikla yfirburði og ósjerplægni
í vandamálum þessum Að vísu er
ekki séð fyrir endan á deilunum,
því að upp hafa risið nýir flokkar,
er steypa vilja lýðveldinu. En það
má óhætt fullyrða, að þessi stór-
kostlega umbylting hefur tekist með
minni blóðsúthellingum og meira
dugnaði og fyrirhyggju, en nokkur
maður gat gert sér í hugarlund.