Ingólfur - 27.09.1908, Page 2
154
INGÓLFUR
lighed“ þe»»a víiindamanns. 0? þó er
það nú „faktum“ að á hnjánnm bak við
þenna akjöld skaparana og náttúrunnar
hefir hin litla nmkomulausa þjóð öldum
saman barist gegn ofríki og yfirgangi;
og þeir, aem ekki hafa leaið sögnna um
íslands „statsretlige Stilling“ úr bók-
inni: „Hnattataða og þjóðerni íalanda",
enn einungis úr bolmagns-annál ofrikia-
ina, þeir — eiga hana ólesna enn —
vísindalega. Einn þeirra víaindamanna
er Dr. Berlin. Hann veit mjög vel, að
Ríkisráðið með bankalögunum frá 18. sept.
1885, og með rasandi fjárbruðli siðan
íaland fekk aina „búsettu" Bölvun inn
í Ráðið, er búið að gera það land svo
margfaldlega gjaldþrota, að yrði eftir
skuldunnm gengið á morgnn, þá kút-
veltiat hver torfa á landinu í hendr kredi-
tora og hrykki þó ekki til. Hann veit
það, að „frit og selvatændigt" sett í
ríkisstöðulög slíks lands, er hið napr-
asta háð, því að það getur ekkertland
verið nema það, sem borgað getur hverj-
um sitt. Og síðan aér hann með vís-
indamannsins glöggva auga, að svona.
leikið land geri bezt í því, að lita sem
minnst til liðinnar réttarstöðu sinnar,
enn akuli heldur „bygge Fremtidens
Ret paa Nytidens Opfattelae af, hvor-
ledes det1) bör være.“ — Það er líkt
og lífskeri (vivisector) segði við kvik-
indi emjandi undir morðkuta hana, og
stryki því um leið: vertu ekki að því
arna; vertu ekki að hugsa um það,
sem þú varst, hugaaðu heldr um fram
tíðarrétt þinn eins og nútíð þín gefr
þér að skilja, að bezt fari að hann sé.“
Cambridge 18. ágúst, 1908.
Eiríkur Magnússon.
Orðsending
til Eiuars lagaskólakcnuara
Arnórssouar.
(Niðurl.)
Höfn 6. sept. 1908.
Allur seinni hluti svars E. A. á að
reyHa að rétta við það hrófatildur, er
hann hlóð utanum hin einstöku atriði
nefndarfrumvarpsina; en honum hefir
ekki tekist að reisa það úr þeim rúst-
um, er það féll í, uudir eina og við
það var komið. Reynir hann nú ým-
ist að draga úr fyrri orðum aíuum, svo
litið beri á, með því að segja, að hann
hafi „ekkert fullyrt“ um sum atriðin,
og ýmist fer hann undan í flæmingi og
akrifar langt mál um „veður og vind“,
er ekki verður talið að komi sérlega
mikið við því, sem um er að ræða.
Röksemdaskortur hana er svo bersýni-
legur, að vart er það ómaksina vert
að fara langt út í rugl það, er hann
leyfir sér að bera á borð fyrir fullorðna
menn.
Nú getur hann ekki lengur varið
„óuppaegjanleikann“ með því, að hann
hafi einnig átt sér stað með öðrum
„fullvalda“ sambandsþjóðum; honum
hefir v&rið sýnt fram á, að þessi skoðun
var hans eigin misakilningur. Og ekki
getur hann heldur þokað þvi, þótt hann
beri það við, að skyni gæddar fullvalda
þjóðir binda sig ekki sjálfráðar um aldur
æfi; það er afleiðing af fullveidi þeirra
og vitundinni um það. Hann tekur
þvi þann kostinn, að verja þetta með
því, að „Islendingar hafi stórhag af
þviu að Danir hafi utannkismálin o. s.
frv. Þessa skoðnn má E. A. eiga í
friði fyrir mér; hann þarf líklega á
henni að halda á þessum síðuatu tímum,
‘) Eg skil ekki liöfundinn hér alveg, afþví
uð eg sé ekki við hvað í hans vísiiida-
lega máli þetta „det“ á.
en varla munu óbrjálaðir lalendingar
gína við þeirri endileyau, þótt þvílíkir
menn flytji sem Einar.
E. A. fárast út af skýringum mínum
á 3. gr. 2. „Skjóttu geiri þínum þang-
að“ . . . Ég hefi eingöngu haldið mér
við orð greinarinnar, á dönsku og ía-
lenzkn, eins og nefndarmennirnir hafa
látið þau frá sér fara Þeim er því
um að kenna, ef gr. er svo skammar-
lega illa orðuð, að hún verði skýrð á
marga óheillavegu. E. A. er heldur
ekki frá þvi, eftir alt saman, að orða
þurfi hana skýrar! — Nefndarmenn-
irnir viðhafa orðið „stjórnarvöld" í þess-
ari gr. sem þýðingu á danaka orðinu
„Myndigheder“, en þeir hafa á öðrum
stað í frv. (4. gr.) sýnt, að með „stjórn-
arvöldum“ eiga þeir ekki við löggjafar-
valdið. Á þetta benti ég í grein minni
og þar sem þetta verður ekki hrakið,
er þýðingarlauat fyrir E. A að láta
sem bann ærist út af því.
„Hervarnirnar“ sameiginlegu ber nú
E A. ekki við að verja.
En nm skilnað landanna segir hann
enn sem fyrr, að hann sé ógerlegur —
landið ekki fært til sliks. Það sé sam-
bandið við Danmörkn, sem það „hafi
gagn af“, þ. e. a. s. sambandið eins og
nefndin ætlast til að það verði, en um
fram alt ekki ákveðið fullveldissamband,
hreint konungasamband, því að „hvorug
þjóðin gœti haft gagn af slíku sambandiu,
segir bann. Sá veit nú nokkuð um
það, hvaða samband yrði Dönum og
íalendingum hagvæftlegait! Ætli það
yrði ekki það sambandið, þar sem þeir
hefðu minst saman að sælda, þar sem
báðir aðilar hefðu fullan rétt og hvor
réði sínu, að því er mest mætti verða?
Benda ekki dæmi einstaklinganna á það ?
Og getur nokkrum sjáandi manni í
alvöru blandast hugur um það, að eftir
því sem við erum meira flæktir inn í
danska ríkið, eftir því sem við erum
fastar reyrðir hinum dönsku ríkistengsl-
um — eftir því verður okkur óhægra
að losna? Það er ilt að reisa deilu-
efni, er nægilega þungt verði á met-
unum fyrir annara angum, út af aðför-
um Dana við rokkar hagsmuni, þegar
þeir með samþykki okkar hafa fengið
réttinn í hendur til að ráða yfir mál-
um okkar. En með viðurkendu hreinu
konungssambandi, þótt jafnvel fleira
yrði um stund sameiginlegt ( og að
sjálfsögðu leysanlegt), væri öllum full-
veldi okkar auðsætt og ágangur Dana
því óréttmætur; og sá þjóðhöfðingi,
sem sæi sér eigi fært að gæta réttar
hvers rikja sinna, gæti eigi til lang-
frama setið að stjórn með þeirri þjóð,
er hann léti traðka, ef sú þjóð á annað
borð væri meðal hinna mentaðri og
megnaði að láta til sín heyra.
Það þykir E. A. ganga guðlasti næst
að ég hefi sagt, að við gætum, ef í
hart færi, „svift stöðulagagrundvellinum
undan stjórnarskrá okkar“. Svo hátt
má ekki hugsa! — En víst er það þó,
að Danir mundu með engu móti geta
meinað okkur, eftir alt sem nú er
fram komið, að haga stjórnarskrá okkar
eins og okkur er hentugast og sam-
kvæmt er rétti landsins. í „stöðulögin“
geta þeir ekki haldið lengur, ef kné
er látið fylgja kviði. Þeir geta það
ekki sín vegna, ekki okkar vegna og
ekki heldur vegna annara þjóða.
Þetta sjá þegar ýmsir meðal Dana.
Gefum því ekki upp rétt okkar!
„Stjórnarskráin" verður okkur, eftil
kemur, vopn í höndum til þess að ná
fullveldisviðurkenningunni; og þar verð-
ur ríkisráðið sem „sérmála“-torfæra
fyr eða seinna undan að láta. —
Hefir nú verið vikið að öllu því í
þessari síðuatu grein E. A., er með
góðum vilja má telja svara vert. Hann
hafði ekki treyst aér sð ráða að ýms-
um atriðum í grein minni, er skiftu
ekki litlu máli; ber hann það fyrir sig,
að „rúm leyfi það ekki“ í blaðinu.
Getur það verið, að jafnvel „Rvík“
þyki nú komið „nóg af svo góðu“?
Ég hafði búiat við því, ef E. A. réð-
ist í að avara grein minni, að þrent
mundi koma í Ijóa í „svari“ hans —
hvað sem öðru liði. Og alt kom það.
í fyrsta lagi vissi ég, að honum
mundi gremjast, að menn dirfðust að
drepa á það, er þeir hefðu áður sagt
um málið, til þeas bæði að þurfa sem
minst að endurtaka og einnig til þesa
að fram kæmi samræmi í því, er menn
mæltu nú og hefðu mælt um sama
atriði. Hvorttveggja þetta er honum
ógeðfelt. Úr þesaum greinum haus um
sambandsmálið hafa menn víst fengið
sig sadda af „npptuggum“ hans á því,
er fjærat var nokkurri átt. Og sam-
ræmi mun ekki láta þeim manni vel,
er í vetur tók þátt í að semja „Ríkis-
réttindi íslands", en nú skrifar „leiðara“
í „Roykjavík“.
í annan atað gekk ég að því vísu,
að E. A. mundi verða afarókurteis i
orðum gagnvart mér. Það varð og,
en ekki furðar mig á því; ég veit, að
það er manninum eiginlegt.
Loks átti ég von á því, að E A.
mundi koma Boga Melsted að í avari
sínu. Mig grunaði, að hann mundi
kornast í ógöngur í röksemdunum —
og þegar Einar veit ekki hvað bann
á að skiifa, þá grípur hann til Boga.
Svo var það, er bann skýrði „Fj»llk.“,
eftir „stjðrnarráð*leiðangurinn“ fræga,
sællar minningar. Þótt alt um þrotn-
aði, þá var þó Bogi til; og skrifaði E.
A. greinar um Boga, nærri því í hvert
númer blaðs síns. Þótti ýmsum það
vera að ráðast á garðinn, þar sem hann
væri lægstur, og töldu það létt verk
og löðurmannlegt að berja á lítilmagn-
anum. En þetta var eðlilegt, því að
E A. áræðir ekkí að „vega upp fyrir
sig“.
Það hefir hann líka aldrei þorað og
mun aldrei þora.
O. Sv.
Aðalfundur
Gránufélagsins
var haldinn 28. og 29. ágúst á Oddeyri
við Eyjafjörð. Fundinn sótti stjómar-
nefndin, kaupstjóri og 8 fulltrúar: 1
úr Papósdeild, 3 úr Vestdalseyrardeild
og 4 úr Oddeyrardeild.
1. Lagði stjórnarnefndin framgjörða-
bók og skýrði frá störfum sínum frá
siðasta aðalfundi og var það alt sam-
þykt.
2. Lagðir vóru fram reikniugar frá
öllum reikningshöldurum félagsina 8 að
tölu, með athugasemdum, svörum og
úrskurðum stjórnarnefndarinnar. Sex af
reikningum þessum úrskurðaði fundur-
inn að fullu, en [2 vóru látnir bíða
sökum vantandi skýringa.
3. Þá var lögð tram hagskýrala
félagsins, sera sýndi að félagið hafði
tapað stór-miklu fé 1907, sem aðallega
stafaði af tapi á íalenzkri vöru, sem
orsakaðist að miklu leyti af peniuga-
þröng í útlöndum.
4. Þá var tekið til umræðu, hvort
greiða skyldi rentu af hlutabréfum
þetta ár, og það mál rætt itarlega, og
bókað um það á þessa leið: í tilefni
af þvi, að félagið hefir orðið fyrir stór-
skaða árið sem leið, þar sem alt verzl-
unaráatand bæði fyrir félagið og aðra,
var næstliðið ár hið lang-versta, sem
komið hefir í mörg ár og lánveitandi
félagsins, stórkaupmaður Holme, hefir
af eigin hvötum bætt upp skaðann að
nokkru með 16 þúa. kr. gjöf og farið
jafnframt fram á, að hlutbafar sýndu
þá tilhliðrunaraemi, að taka eigi vexti
af hlutabréfnm aínum þ. á.; þá komst
fundurinn að þeirri niðurstöðu, með
meiri hluta atkvæða, að ekki skyldi
greiða vexti af hlutabréfum Gránu-
félagsins 1908.
5. Nokkur mál vóru rædd, sem
varðaði félagið inn á við, svo sem um
sölu og leigu á lóðum.
6. Kosning starfsmanna fór þannig:
að lyfsali 0. C. Thorarenaen var endur-
koainn í stjórnarrefndina, og varamaður
i nefndina Ragnar Ólafsson. Endur-
skoðunarmenn vóru endurkosnir prófast-
ur Geir Sæmundason og bankastjóri
Júlíua Sigurðsson, og til vara Kristján
bóksali Guðmundsson. (Austri).
Samfagnaðarskeyti sendi blaðið
Heimskringla hingað á miðvikudagsmorg-
uninn, þá er nýkomin vóru veatur síð-
ustu kosninga-úrslit:
„Sjálfstæðisblöð Reykjavíkur Reykja-
vik.
Vestur Islendingar samfagna sigri
sjálfstœðismanna.u
Islendingar í Khöfn héldu samsæti
að „Vatnsenda11 um síðustu helgi. Bár-
uat þeim þangað síðustu kosningafrétt-
irnar og sendu þá símakeyti þegar:
„Lifii sjatfstæðið! Lifi Skúli!
Islendingtr á Vatnsenda.u
Skipstrand. Frá Seyðisfirði var aím-
að nú í vikunni: Fiskiskipið Fosna frá
Kristjánsundi strandaði við innsigling á
Raufarhöfn fimtudagskveídið 17. þ. m.
Menn björguðuat.
Sjálfsinorð. Á mánudaginn var barst
svofelt skeyti frá Seyðisfirði: Ouðmund-
ur Sigurðsson, formaður frá Nýlendu í
Stafneshverfi, kastaði sér út af vélar
bát hér á höfninni í gærkveldi og
drukknaði.
Biskupsembættið. Konungur hefir
veitt herra Hallgrimi biskupi Sveins-
syni lausn frá embætti 19. þ. m. frá 1.
október n. k. í embættið er skipaður
séra Þórhallur Bjarnaraon. Vígsla hans
á fram að fara í dómkirkjunni um næstu
helgi. Er það nýlunda.
Ísaíjörður komat í ritsíma og tal-
símasambandið 23. þ. m.
Vesta fór til útlanda 22. þ. m. Sterl-
ing fór til útíanda sama dag. Farþegj-
ar fjöldamargir, þar á meðal Garðar
Gíslason, Haraldur Sigurðss. frá Kallaðar-
nesi og Guðlaug systir hans, Elín Jóna-
dóttir („ Aberdeen") Jón Jónassson student
Guðmundur Hlíðdal, Bogi Melsted o. fl.
Frú Oda Nielsen lét í haf á „Vestu"
síðast eftir að hafa haft hér margar
söngsamkomur. Hún gerir ráð fyrir að
koma hingað aftur að ári.
Ný frímerkl. Með þvi að sú breyt-
ing heíir verið gerð á ábyrgðargjaldi
bréfa að það er fært niður úr 16 aur-
um í 15 aura hafa verið gefin út 15
aur. frímerki, bæði almenn og þjónustu.
Þau eru ekki ljótari en önnur íslenzk
frímerki, en ókostur er það á þjónuatu-
frímerkjunum að þau líkjaat um of 1
kr. alm. frímerkjum.
„Skálholt“ fór í gærmorgun í siðustu
strandferð aína. Hafði fullfermi af
vörnm og marga farþegja.
Á Sigluíirði kviknaði nýlega í húsi
Helga Hafliðasonar og brunnu allar vör-
ur þær er í verzlunarbúð hana voru.
Símtal.
Ágætur fiskalli er nú kominn á Eyja-
fjörð utantil. Mjög gott útlit þar einn-
ig með síldarveiðar.