Alþýðublaðið - 17.05.1963, Blaðsíða 8

GUNNAR VAGNSSON:
í hinum vestræna heimi er það
oxðin ófróvíkianleg regla, að tveir
frjálsir aðilár, vinnuveitandi og
vinnuþyggjandi — öllu heldur
heildarsamtök þeirra — vinnuveit-
endasamtök og verkalýðssamtök,
— setjast á rökstóla og gera samn
ing sín á milli um kaup og kjör.
Því má ekki gleyma, að á nokkr-
um næstliðnum áratugum hefur
þessi aðferð fest sig svo í sessi,
að menn á miðjum aldri og yngri
vita ekki af því af eigín reynslu,
að eigi alls fyrir löngu var allt ann
ar háttur við hafður í þessum efn-
um. Það tók langan tíma og kóst-
aði harða baráttu að fá samnings-
rétt verkafólks viðurkenndan. Fyr
ir hundrað árum eða svo, nánar
tiltekið um það leyti sem brydda
tók á hinum miklu efnahagslegu
framförum vegna margháttaðra
tækninýjunga, voru samskipti
manna að þessu leyti á allt ann-
an veg. íbúar landanna bjuggu að
mestu í sveitum og strjálbýli. Með
tilkomu borganna myndaðist
vinnumarkaður hreyfanlegs vinnu-
afls. Verkamennirnir ráku sig
fljótlega á það, að réttur þeirra
var fyrir borð borinn hvenær sem
vinnukaupandanum bauð svo við
að horfa. Gagnráðstöfun þeirra
var sú, að stofna til samtaka,
knýja vinnuveitandann til samn-
inga, fyrst um það allra nauðsyn-
legas'ta, kaupið sjólft, síðan um
vinnutíma, vinnuaðbúnað, hlunn-
indi, frítima og svo framvegis.
Að því fengnu var röðin komin
að ríkisvaldinu, löggjafanum. Leit
azt var við að fá samningsréttinn
almennt viðurkenndan og lög-
verndaðan, en þar er átt við lög-
gjöf, sem kveður á um réttindi og
skyldur samtaka vinnuveitenda og
verkalýðsfélaga og málsmeðferð i
samskiptum samtaka þeirra inn-
byrðis.
Verkalýðshreyfingin er voldugt \ Veltur því á miklu, að verkaiýðs
afl og svo hefur lengi verið. Sam- | hreyfingin þekki vitjunartíma sinn
kvæmt eðli sínu og uppruna er liún )og þeim mun meiri vandi er
sóknarafl fyrst og fremst, ekki; henni á höndum, sem hún er í
aðeins í þeim skilningi að hún , mei)ri og verðsk^ldaðri metum.
krefjist stærri sneiðar af kökunni, j Þjóðfélög breytast á þessuin tím
heldur einnig krefst hún stærri | um með meiri hraða en nokkur
köku til skipta. Sem andsvar við ! dæmi eru til um áður. Enginn
þessu hafa samtök vinnuveitenda : skyldi haldá, og það er beittlínis
smátt og smátt skipt um eðli, eru-J hættulegt, að lifa í þeirri trú að ;
orðin sóknarafl einnig, samkvæmt , hlutverk verkalýðshreyfingarinnar |
því góða og gilda hernaðarlögmáli sé það eitt að tryggja meðlimum
að sóknin sé til lengdar bezta ; sinum samningsrétt um kaup og
vörnin. Sú hefur orðið þróunin, kjör. Þróun þjóðfélagsins er svo
einkanlega eftir síðari heimsstyri- j langt komin að réttur/ til gagn-
öldina, að þessir tveir hagsmuua- kvæmra samninga er löngu við-
hópar fara að talast við um allt
annað og meira en vinnusamninga
eina saman. Fara að láta sig varða
samefginlega og gagnkvæma hags
muni. Gagnvart eamtökiun vinnu
veitenda og verkalýðsfélaga hefur
ríkisvaldið víðast hvar það eitt
urkenndur. íbúar landanna krefj-
\
ast æ betri lífskjara, og hvað getur
verkalýðshreyfingín lagt af mörk
um á því sviði og haldið þó virð
ingu sinni og hefðbundnum rétt-
indum?
. _ . . Það er án efa útbreiddur rhis-
hlutverk að tryggja að leikregiur skilningur að verkalýðshreyfingin
seu haidnar, það kemur fram sem sé einangrað fyrirbæri, sem haíi
áátt^emjan og meðalgonguaðili það eitt hlutverk að tryggja
Á það hefur iika reynt, því svo oft rétt hins vinnandi manns til stöð-
hefur trl ataka komið. ugrar vinnUj sem greidd sé mf;ð
I Ég hygg að eigi sé ofsagt, að allra hæsta kaupi og beztum
verkalýðshreyfingin hafi haft af- kjörum. Þetta var svo, en er það
gerandi áhrif á framvindu í vest- ekki lengur, nema að vissu marki.
rænum þjóðféiögum hina síðustu Nú á dögum getur verkalýðs-
áiatugi. Hún heiur á hverjum tíma hreyfingin ekki annazt hagsmuna-
svip sinnat samtíðar og um leið mái meðlima sinna á ful’nægj-
þess þróána s.igs i aivinnuhátt- andi hátt með því að beina athygl-
um, sem yfirstana.;ndi var. Hún inni eingöngu að launamáium.
hc-fur risiö til vegs og virðingar Um þetta eru dæmin nærtæk. Sem
: og það að ver Jieiicum. Hún hefur betur fer er það að skýrast æ bet-
. stuölað að því írekar en flest ann- ' ur fyrir öllum almenningi, að það
j að hversu almennum og gagnger- er lítið gagn að hærri krónutöiu
jum skilningi það á nú orðið að kaups ef samsvarandi framleiðsta
jmæta að gildi einstaklingsins, eða vörur eru ekki til eða þá
Imanndómur'ha.is og algert freisi þeim mun dýrari, ef þær eru til.
; hans innan siðferöilegra og ’aga- í lýðræðislandi með frjálsum laun
jlegra viðurkenndra marka, er það, þegasamtökum og tekjuskiptingu,
sem mestu máli skiptir fyrir fram- svo sem nú er hér á landi þá er pað
tíð hvers þjóðfélags. —- Ég vona eingöngu þróunarstig framieiðslu
að einrnitt um þetta sé ekki veru- og framleiðni, sem ákveður hvað
legur ágreiningu.-. ’ launþegar geta raunverulega borið
úr býtum. Þetta er ekki kapital-
ískt sjúnarmið, ekki heldur er
þessari fullyrðingu varpað fiam
af fávíslegri tilraun til þess að
sætta vinnandi hendur við ástand-
ið eins og það er, og eigi heldur
er henni ætlað að sljóvga viljann
til að krefjast stærri sneiðar af
kökunni. Þvert á móli. Þetta á að
færa okkur heim sannin um það.
að við eigum að krefjast stæiri
köku til skipta í trausti þess að
hinn vinnandi maður hafi mann-
dóm í sér til þess að tryggja eér
þeim mun stærri skerf, sem meira
er til skipta. Við skulum iíta til
næstu nágranna okkar í austri.
Bæði í Noregi, Danmörku og Sví-
þjóð kemur viðurkenning þessarar
staðreyndar fram í víðtækari staif
semi verkalýðshreyfingarinnar. í
Noregi var vel heppnuð stytting
vinnuvikunnar skipulögð í sam-
vinnu milli ríkisstjórnarinnar, at-
vinnuveganna og verkalýðshreyf-
ingarinnar. Það var verkalýðshreyf
ingin sem bar kröfuna fram. Sú
krafa mætti fyrst í stað andrnæi-
um. Því var t.d. borið við, að slík
stytting myndi koma niður á fram
leiðslunni og þar með á lífskjörun-
um. Verkalýðshreyfingin norgka
hélt því fram, að vinnutimann
mætti stytta um 3 klst. á viku, án
þess að framleiðslan minnkaöi af
þeim sökum, og fyrstu aðgerðirn-
ar stefndu að því marki. Stytt-
ing vinnutímans neyddi fyrirtækin
til þess að endurskoða framleiðsii,',
aðferðirnar og komið hefur í ijós
að skytting; vinnuitíinans úr 48
kist. í 45 hefur á engan hátt dregið
úr verðmætasköpuninni. Þvert á
móti óx framleiðslan þar á hverja
vinnustund hraðar eftir breytingu
en fyrir hana, svo að þaö var
einnig hægt að hækka launin i
krónum talið. Nú er um það rætt
að stytta vinnuvikuna þar í iandi
enn meir, t.d. niður í “42 klst. ó
viku. Þetta er gott dæmi um það
hverju verkalýðshreyfingin getar
fengið áorkað, ef hinn aðilinn er
fús til þess að ganga íil sam-
vinnu um að skapa grundvöll iyrir
bættum lífskjörum.
GUNNAR VAGNSSON
Frjáls verkalýðshreyfing heíur í
ýms horn að líta. En við viljum að
hún sé frjáls, og þá er að búa sig
undir vanda, sem því er samfara,
taka á sig óhjákvæmilegar skyldur
í því sambandi. Sérhverjum rétt-
indum hljóta að fylgja skyldur, og
undan þeim verður ekki skorazt,
nema hætta á að réttindunum
verðu burtu svipt.
SSGGA VIGGA OG TILVERAN
g 17. maí 1963 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ
)
/