Lögrétta - 05.12.1916, Síða 1

Ritstjóri:
ÞOR.ST. CÍSLASON.
Þingholtsstræti 17.
Talsími 178.
AfgreiSslu- og innhcimtum.:
ÞÓR. S. ÞORLÁKSSON.
Bankastræti II.
Talsimi 359.
Nr. 57.
Reykjavík, 5. desember 1916.
XI. árg.
Klæðaverslun
H. Andersen & Sön.
Aðalstr. 16.
Stofnsett 1888. Sími 32.
Þar eru fötin saumuð flest.
Þar eru fataefnin best.
Km
Bækur,
innlendar og erlendar, pappír og alls-
konar ritföng, kaupa allir í
Bákavtrslun Siofúsar fymundssonar.
Lárus Fjeldsted,
Yfirrjettarmálafærslumaður.
LÆKJARGATA i.
Venjulega heima kl. 4—7 síðd.
Nýprentað:
Rúnir
eftir Magnús Gíslason.
I kápu á 1 kr.
í bandi á 2 kr.
Fæst hjá bóksölum.
Brynj. Magnússon.
Ljóða-bók
Hannesar Hafsteins.
Ritstjóri Lögrjettu hefur beöiS mig
um nokkrar línur í blaö sitt í tilefni
af því, að ljóS Hannesar Hafsteins
eru komin út. Jeg hef um all-langt
skeiS fremur fengist við annað en aö
dæma um bækur á prenti. Mjer er
ekki oröiö þaS tamt. Enda hugsa jeg
mjer aö gera þessar línur fremur aö
rabbi en ritdómi.
Hugurinn hvarflar aftur í tímann
um 31—35 ár. Jeg kom til Kaup-
mannahafnar 1881 og fór þaöan J885.
Þau ár var Hánnes Hafstein þar. Og
1881 varö hann tvítugur.
Jeg veit ekki, hvort nokkrum er
kunnugt um íslending, sem hafi ver-
ið meira bráöþroska en Hannes Haf-
stein. Á þessum árum ljet hann, stund-
um dag eftir dag, rigna yfir okkur
vini sína ljóðum, sem okkur fundust
merkilegir viðburðir í bókmentum
þjóðarinnar — og voru það líka. Ljóð
þessa tvítuga manns hafa orðið
„klassisk". Þau hafa verið á vörum
hvers íslendings, sem nokkurn tíma
hefur tekið sjer ljóð í munn. Menn
hafa vitnað til þeirra, að sínu leyti
eins og til alþektra málshátta. Börn-
in hafa lært þau í skólum og heima-
húsum. Menn hafa lesið þau og sung-
io í ölteiti. Og prestarnir hafa farið
með erindi úr þeim á prjedikunar-
stólnum.
Snild hans hafði nokkuð lamandi
áhif á suma okkar. Hann orti svo vel,
að þeir höfðu ekki lengur ánægju af
að yrkja sjálfir, af því að þeir fundu,
hve miklu betur honum ljet það. Svo
var að minsta kosti um þann, er rit-
ar þessar línur.
Farandspákona náði einu sinni í
hann á þessum árum. Hún vissi ekk-
ert um hann, hver hann væri, nje
hvaðan hann væri. Hún sagði honum,
að það ætti fyrir honum að liggja að
verða æðstur maður á sínu landi. Við
Iiöfðum enga ofsatrú á spádómum á
þeim árunum. En þessi spádómur
þótti okkur, vinum hans, sennilegur.
Hann var fríðastur sýnum, gerfileg-
astur og glæsilegastur íslendingur,
sem við höfðum sjeð. Hann var,
eins og Snorri Sturluson kveður
að orði um Ólaf Tryggvason, „allra
manna glaðastur". Hann virtist fædd-
Myndin sýnir Vilhjálm Þýskalandskeisara Og Rupprecht Bayarakrón-
prins, sent hefur yfirstjórn jtýska hersins á vígstöðvunum hjá Somme, og
er myndin tekin þar síðastl. haust, er keisarinn kom þar í heimsókn.
ur til þess að verða gæfumaður.
Og metorð og völd töldum við að
sjálfsögðu gæfu.
En hvað sem því leið, þurftum við
ekki að fá neina spákonu til þess að
segja okkur jtað, að hann mundi verða
talinn með mestu skáldum íslendinga.
Við vorum ekki í neinum vafa um, að
hann var o r ðin n það.
Ljóðabók hans kom út 1893. Jeg
gat þá um hana í Lögbergi. Þá grein
hafa víst fæstir lesendur Lögrjettu
lesiö, Mjer finst greinin ekki fjarri
lagi, þegar jeg les hana nú, eftir 23
ár frá því er hún var rituö. Ef til vill
virða lesendur blaðsins mjer á hægra
veg, að jeg setji hjer meginkjarna
ummælanna:
„Langflest af kvæðunum í þessari
bók eru ort áður en höfundurinn varð
25 ára gamall, enda blasir ekki við
manni jafn-mikil andleg æska í neinni
íslenskri bók eins og þessari. Ekki sú
æska, sem er í vandræðum með form-
ið, nje heldur sú æska, sem lánar
hugsanir eldri og reyndari manna.
Fullkomnara form en það, sem er á
flestum þessum kvæðum, hefur naum-
ast nokkurt íslenskt skáld haft aö
bjóða. Og kvæði Hannesar Hafsteins
eru svo frumleg, að það mun þegar
alment viðurkent, að með þeim hefjist
nýtt tímabil í sögu ljóðskáldskapar-
ins hjá þjóð vorri. Hjer er um þá
æsku að ræða, sem ekki jsekkir til
neinnar þreytu, þá æsku, sem skilyrð-
islaust elskar kraftinn og lífsnautn-
ina, án þess að hirða mikið um hið
siðferðislega gildi, þá æsku, sem enn
hefur ekki fengið tíma til þessaðvirða
fyrir sjer mannheiminn með hans fá-
tækt og fallvelti, hans sorg og sökn-
uði, hans eymd og óláni, með sjer-
staklega mikilli hluttekningu.-------
--------„Það er ekki nema sjálf-
sagt, stendur í óslítandi sambandi við
æskusvipinn á kvæðunum, að alvar-
an og reynslan, sem kemur fram í
jieim, er að sínu leyti minni en and-
inn og fjörið. Þó eru til kvæði í bók-
inni, einkum í síðari hluta hennar,
sem kveða nokkuð við annan tón en
meginþorri ljóðanna. Undiralda lífs-
reynslunnar er þar þyngri, alvaran
sterkari; það er eins og dýpra sje eft-
ir þeim grafið í hjartanu. Þessi kvæði
benda á hærra stig, göfugri þroska,
æðri andans tign, en við manni blas-
ir í meginþorra bókarinnar. Það eru
þessi kvæði, sem koma oss til að
standa á öndinni af eftirvænting eft-
ir næstu bók Hannesar Hafsteins,
bókinni, sem sýnir oss að fullu hans
andlega útsýni á fullorðinsárunum,
tonunum frá instu strengjunum í
hjarta hans og' sál, sem auðsjáanlega
eiga enn eftir að syngjast, ef til vill
af því, að þeir strengir liggja enn
ósnortnir."
Og nú er „næsta bókin“ komin.
Spádóniurinn hefur rætst, eins og all-
ir vita. Hannes Hafstein hefur tví-
vegis orðið æðstur maður á sinu landi.
Og hann hefur sem embættismaður,
stjórnmálamaður og bankastjóri haft
um margt að hugsa. Svo að það er
ekkert undarlegt að biðin hefur orð-
ið löng. Skálddísin er afbrýðisöm og
krefst þess, að sjer sje sint — annars
fari hún. Framkvæmd veraldlegra
efna er það líka. Og ávalt er torvelt
að þjóna tveimur herrum — þó að
þeir sjeu margir, sem veitir örðugt
að átta sig á því.
Mörg af ljóðum nýju bókarinnar,
sem ekki voru i gönilu bókinni, hafa
birtst hjer og þar. Samt ekki nærri
því öll. Og sum þeirra, sem ekki hafa
verið birt áður, eru með yndislegustu
kvæðum bókarinnar.
Engum getur dulist það, að streng-
irnir eru orðnir margir, tónsviðið
rnikið. Það nær, til dæmis að taka, frá
hinu rammasta háði um þjóðlíf vort
upp í viðkvæmu&tu ástarljóð til lands
og þjóðar.
Skáldiö vill ekki
hæða háðið,
því háð er það sem land vort þarf.
Það er einasta óskaráðið
til útrýmingar á þrældómsarf.
Jeg efast um, að jafn-skoplegar og
neyðarlegar háðdembur hafi íslend-
ingar yfir sig fengið eins og frá
Flannesi Hafstein, síðan er Jónas
Hallgrímsson ljet þess getið, að djöf-
ullinn hefði ekki fundið annað en„ein-
tómar kvarnir" í höfuðskeljum þeirra,
og að þeir hefðu ekki viljað leysa af
sjer asnakjálkana, af því að þeir ætl-
uðu að hafa þá á dómsdegi sjer til
tjettlætingar, Jafnvel Geysir verður
Hannesi Hafstein að íntynd amlóða-
skaparins með þjóð sinni, þegar hann
sendist með dyn upp i loft
og hátt við gráfölan himin bar
og heljar reykmökkum frá sjer vatt,
en brast að ofan og bugðaðist þar,
hver bunan annari hratt,
uns máttlaust, sífrandi soðvatn
i sömu holuna datt.
Og ekki er heldur bætandi á napur-
leikann í kvæðinu um Þingvallarfund-
inn, sem gengur svo tregt, af því að
enginn finnur forsprakkana,
fundarboðsins árdagshana,
uns ekkert verður úr honum annað
en það að
Hoppa um völlinn heftir jálkar.
Hundum bætast roð og dálkar.
Yfir blakta frelsis-fálkar.
En annars öllu óhætt, þó að alt gangi
nokkuð sigalega og allar hugsjónir
kafni i glamrinu og gjálfrinu, því að
það er enn til nasl að borða,
V. B. K.
Vandaðar vörur.
Ódýrar vörur.
Ljereft, bl. og óbl. — Tvisttau. — Lakaljereft. — Rekkjuvoðir,
Kjólatau. — Cheviot. — Alklæði. — Cachemire,
Flauel, Silki, Ull og Bómull.
Gardínutau. — Fatatau. — Prjónavörur allskonar.
Regnkápur. — Gólfteppi.
Pappír og’ ritföng’.
Sólaleður og skósmíðavörur.
Verslunin Björn Kristjánsson, Reykjavík.
Fulltrúi óskast.
Stórt útflutningsfirma i Bretlandi óskar eftir duglegum og röskum
manni, sem hefur verslunarþekkingu, til þess að vera fulltrúi sinn á fs-
landi við sölu erlendra vara og kaup á íslenskum afurðum. — Þar eð
byrjunarlaun verða 3000 krónur og árleg jöfn kauphækkun þangað til
komnar eru 5000 krónur, er þess krafist að viðkomandi helgi firmanu alla
starfskrafta sína og óskiftan áhuga.
Umsóknir, ritaðar á ensku eða dönsku, ásamt nákvæmum upplýsing-
um um hæfileika umsækjandans og meðmælum, sendist „Lögrjettu“,
merktar „100“.
eða, eins og stendur í „Vögguvísum" :
Bara ef lúsin íslensk er,
er þjer bitið sómi —
þar sem líka
þjóðarskútan liggur nú við landstjóra.
Og svo er við hliðina á þessum
sáru napuryrðum önnur eins kvæði og
Ástarjátningin til fslands, þar sem
skáldið veit ekki,
hvort móðirin blíð eða mærin í þjer
á metunum drjúgara vegur,
og Aldamótaljóðin, sem eru í senn
eitthvert viðkvæmasta og efnisrík-
asta ættjarðarkvæði, sem vjer höfum
eignast, og ætti sífelt að vera í minni
hvers mannsbarns á íslandi.
Tónsviðið nær frá ömurlegasta
hryllingi við dularmögn tilverunnar
upp í tærasta yndi náttúrunnar og
lífsins.
Jeg veit ekki, hvort kvæðið „Slæð-
ingur“ hefur verið óprentað hingað
til, eða hvort mjer hefur sjest yfir
það, Jeg trúi því naumast, að jeg
hefði gleymt því, ef jeg hefði sjeð
það, gleymt þessari nepju,
er næðir yfir bera jökulskalla,
gleymt þessari
vetrarnótt, er engin glæta grisjar
grafarhúm við útburðanna dysjar,
gleymt þessum gjósti, sem
i glærunum líður,
þegar
gegnum fjallið dauður maður riður,
gleymt tröllunum, sem
troða sjer á kaf inn í fjöllin,
látast öll vera orðin að steini, en eru
viðsjárverð samt:
Ei er háskalaust þó,
þvi mannahugir margir eru á ferli,
og mannaþef’r í helli —
hjá kelli.
En við hliðina á þessu eru, ekki
að eins í þessari bók, heldur í hugum
allra íslendinga, svo glampandi, ljós-
þrungnar náttúrulýsingar eftir Hann-
e,- Hafstein, að þangað hafa íslensk
skáld komist, en ekki lengra — að
ógleymdum vísunum hans um það, að
það er „himneskt að lifa“.
Jeg ætla að fara fljótt yfir. Því
minni ástæða er til, að fjölyrða, sem
hver læs maður á íslandi mundi lesa
þessa bók, þó að ekkert væri um hana
ritað. Tónsviðið nær frá alt að því
óhemjulegri starfs- og bardagaþrá
hins kappgjarna manns, sem óttast
jafnvel ekki skipbrotið, því að
alt af má fá annaS skip
og annað föruneyti —
niður í átakanlega þreytu hins reynda
manns, sem er hræddur um, aö hann
muni vera farinn „að lifa sjálfan sig“.
Það nær frá dálítið ljettúðarkendri
dýrkun holdlegrar fegurðar upp í tár-
hreinustu ástar-tilbeiðslu. Það nær
niður í hina dimmustu örvænting:
Jeg biS á bergsnös kaldri
með blóSug ólífs sár.
Jeg stari á veglausa víSátt
og voSageimur hár
ómar af auðnartómleik.------
Svo magnlaus, helkaldur harmur
og hjartans svíSandi kvöl
mjer alein opnað fá sjón
yfir ókomna timans böl.
Jeg er ei söngvinn svanur
nje sviffrár valur. Nei!
Veikur og vesall maður,
sem veld mínum hörmum ei.
En það nær líka upp í þær hæðir, þar
sem skáldið sjer
í sólþokuhylling, hve sorgin og gleSin
mætast,
og óljóst órar mig fyrir að andansvon muni
rætast.
Leiðin er löng frá naprasta háði
og ljettúðarkendum galsa upp í „sól-
þokuhyllinguna“, þar sem leitandi
og harmþrunginn mannsandinn fer að
koma auga á ráðninguna á gátu til-
verunnar. Og margir eru hliðarstig-
irnir á þeirri leið. Það er eins og
Hannes Hafstein eigi nokkurn veginn
jafn-vel heima á öllum þeim vegum,
þegar hann fer að yrkja. Hann gefur
okkur litla vitneskju um það, hvernig
insta og dýpsta lífsskoðun hans er í
raun og veru. En hann gefur sig all-
an á vald hverri þeirri hugarhræring,
sem grípur hann — sem venjulega er
líka einkenni miklu ljóðskáldanna.
Með þeim hætti sýnir hann okkur svo
langt inn í sína auðugu sál.
Einar Hjörleifsson Kvaran.