Alþýðublaðið - 21.09.1963, Blaðsíða 4

GYLFI Þ. GÍSLÁSÖN SKRIFAR UM
' UM ÞESSAR mundrr hefja
íslenzkir skólar starf sitt. Segja
má, að' skólakerfið sé ein um-
fangsmesta stofnun þjóðarinn-
ar. í landinu eru um 380 skól-
ar. Á næsta vetri munu yfir
40 þúsund börn og ungmenni
sitja á skólabekk, eða u.þ.b.
23% þjóðarinnar allrar. Um
2600 kennarar munu kenna
nemendunum. Samkvæmt fjár-
iögum 1963 ver rikið um það
bil 280 miiljónum króna til
skóiamála, og bæjar- og sveita-
félög verja og verulegum upp-
hæðum til þessara þarfa. Hér
er þvi um mikilvægra starfsemi
að ræða, ekki fyrst og fremst
vegna þcss, að liún kostar mik-
ið fé, heldur vegna hins, að
skólarnir íeggja grundvöll að
menntun þjóðarinnar, en mennt
un er ekki aðeins forsenda per
sóriúlegrar farsældar, heldur
einnig beinlínis skilyrði fyrir
velmegun og batuandj lífskjö-
um.
Það skiptir þess vegna að
sjálfsögðu mikln máli, hvernig
skólastarfið er skipulagt, hvern-
ig skólakerfið er. Við bú-
um i þessum efnum við lög-
gjöf, sem sett var rétt eftir
heimsstyrjöldina síðari eða
1946. Ýmis atriði skólalöggjaf-
arinnar hafa verið nokkuð um-
deild, eins og við er að búast
um jafn víðtæka lagasetningu.
Árið 1958 skipaði menntamála-
ráðuneytið stóra nefnd til þess
að athuga grundvallaratriði lög-
gjafarinnar. í henni áttu sæti
bæði skólamenn og fulltrúar
þingflokkanna auk fulltrúa
fræðsíuyfirvaldanna. Megin nið
urstaða nefndarinnar var sú, að
ekki væri ástæða til breytinga
á grundvallaratriðum kerfisins.
Þótt of tíðar breytingar á slíkri
löggjöf sem skólalöggjöfinni
séu eflaust ekki æskilegar, þá
er hitt einnig varhugavert, að
endurskoða ekki slíka lagasetn-
ingu öðru hverju, því að tim-
arnir breytast, og nýir tímar
gera nýjar kröfur.
Mig langar til þess að minn-
ast hér á atriði, sem snertir
grundvallarskipulag skólakerf-
isins, og ég tel mjög mikilvægt,
en veit, að er umdeilt, enda
yrði hér um róttæka breytingu
að ræða. Það er grundvallar-
regla í íslenzku skólakerfi, að
börnum á sama aldri er kennt
hið sama. 7 ára börnum er ætl-
að ákveðið námsefni, 10 ára
börnum ákveðið námsefni o.
s. frv. Á skólaskyldustiginu, frá
7-15 ára aldurs, er meginreglan
sú, að.börn «g unglingar á sama
aldri eru í sömu bekkjardeild
og er'ætlað að læra hið sama,
að því frátöldu, að gagnfræða-
námið greinist í bóknám og
verknám, en innan hverrar
déildarinnar um sig gildir þessi
regla. Eg hirði ekki- aS rekja
rölún fyrir því, að þessi skip-
an hefur verið tekin upp. Þau
eru alkunn. En nú er það kunn-
ara en frá þurfi að ségja, að
námsgeta barna og unglinga er
mjög ólík. Sumir nema það á
mjög skömmum tíma, sem aðr-
ir þurfa langan tíma til að
læra. Enginn vafi er á því, að
nokkur hluti barna og unglinga
gæti lært námsefni skyldunáms-
ins á 6 eða 7 árum í stað þeirra
8, sem nú er varið til þess. Á
liinn bóginn er sumum ofraun
að nema þetta námsefni á þeim
tíma, sem til þess er ætlaður.
Nú er það svo, að fullnaðar-
próf að loknu skyldunámi næg-
ir ekki til inngöngu í menrita-
skóla. Til undirbúnirigs
menntaskólanámi er eins vetrar
viðbótarnám nauðsynlegt, og
lýkur því með iandsprófinu svo
nefnda. Nemendurnir eru því
orðnir 16 ára, þegar þeir geta
komizt i menntaskóla. Hann er
fjögurra ára skóli, svo að stúd-
entar geta menn yfirleitt ekld
orðið, fyrr en þcir eru tvítugir.
Menn hafa því orðið að verja
13 ára námi til a'ð geta hafið
háskólanám. Nám í flestum
háskólagreinum er nú á síðari
árum að lengjast og er nú sjald-
an styttra en 4-5 ár og oft 7-8
ár. Margir eru því orðnir 27-28
ára, þegar þeir geta hafið ævi-
starf sitt. Með hliðsjón af því,
hversu verðmætir starfskraftar
liáskólamenntaðir menn eru
þjóðfélaginu, er hér um mikil-
vægt mál að ræða. Það. væri
þjóðfélaginu mjög mikils virði,
ef það gæti fengið háskóla-
menntaða menn einu eða tveim
árum fyrr til starfa en nú á sér
stað.
Háskólanámið er ekki hægt
að stytta. Það er þvert á móti
yfirleitt að lengjast. Mennta-
skólanámið er og án efa ekki
hægt að stytta. En þá vaknar
spurningin um, hvort hægt sé
að stytta undirbúningsnámið
undir menntaskólana.
Ekki kemur til mála að draga
úr því námsefni, sem kennt er
á skyldustiginu og í lands-
prófsdéildum. En það er ein-
dregin skoðun mín, að nokkur
hluti ncmendanna gæti með
hægu móti lokið þessu 9 ára
námi, sem nú er nauðsynlegt
til þess að komast inn í mennta
skóla, á mun styttri tíma, þ. e.
a. s. á 7 til 8 árum, og hér er
einmitt um að ræða þann hluta
nemendanna, sem stenzt lands-
próf og fer i menntaskólana.
Þess vegna tel ég, að í miðju
skyldunáminu, t. d. við 11—12
ára aldur, ætti að taka upp
bekkjardeildir þar sem náms-
efnið er meira en í hinmn al-
mennu bekkjardeildum og nem
endum gefinn kostur á að ljúka
tilskyldu námi á skemmri
tírna, t. d. þannig að unglinga-
próf sé tekið við 14 ára aldur
og landspróf við 15 ára aldur.
Með þessu móti yrðu menn
stúdentar 19 ára og þeir, sem
í háskólanám fara kæmu einu
ári fyrr en ella til starfa sinna
í þágu þjóðfélagsins. Ég er
þeirrar skoðunar, að slík breyt-
ing væri eitt stærsta fram-
farasporið, sem nú væri hægt
að stíga i íslenzkum fræðslu-
málum og mundi stuðla mjög
að örari framþróun í íslenzku
þjóðfélagi.
SAFNAÐARFUNDIR í NÝJU
PRESTAKÖLLUNUM í RVÍK
Safnaðarfundir, til að kjósa
jfíóknarnefnd og safnáðarfulltrúa,
tiaía verið auglýstu- í hinum nýju
•jprestaköllum, fyrir Ásprestakall í
.kvikmyndahúsi D.A.S. sunnudag
kL^ 1.30 og fyrir Grensáspresta-
Ikall í Golfskálanum sama dag,
-sunnudag 22 þ.m. kl. 4 e.h.
Til þess að auðvelda fóiki að
■vita, hverjir eigi kosningaréít í
jljéssum sóknum, hefur dómpró-
fdastur sent hlaðinu þessar upp-
Kýsingar:
Til Ásprestakalis teist þjóð-
kirkjufólk, sem búsett er við þess
ar götur:
Ásveg, Austurbrún, Brúnaveg,
Dalbraut, Dragaveg, Laugarás-
blettur Dyngjuvegur, Efstasund
nr. 2-64, Engjavegur (Bræðrapart-
ur, Bræðrapartur A, Bræðrapart-
ur B, Engjabær, Laugardalur,
Laugatungp), Hjallavegur Hóls-
'vegur, Holtavegur (Enlgjabær,
Langhoit), Kambsvegur, Kíeppur
hjúkrunarbústaður, Kleppur,
Kleppur-Prófhús Kieppur-V íði-
hiið, Melstaður, Nafta, Sólvellir,
i Ægissíða -braggar 5, 6, 7, 8, 9, og
i 11) Langholtsvegur (stök númer
i 1-69 og jöfn númer 2-84), Xaugar
ásvegur, Laugamýrarbléttur,
j Múlavegur (Hafrafell, Laugarás.
| Reykjaborg), Selvogsgrurm, Skipa-
(sund (stök númer 1-51 og jöfn
númer 2-56), Sporðagrunn, Suð-
urlandsbráut (Álfabrekka), Sund-
laugavegur (Breiðablik, Efstahlíð
(Holt), (Hringsjá), Jaðar (Mold),
Reykir, (Úthlíð), Braggi-við Norð
urhJíð, Braggi 12, 13, 16, 18)
Sunnuvegur og Vesturbrún.
Til Grensásprestakalls telst
þióðkirkjufólk, sem búsett er við
“þessar götur:
Brekkugerði. Bústaðaveg, Soga-
mýrarblett, Grensásveg jöfn núm
er 24-60, Fagrahlið), Háaleitis-
vf^gur (Sólhermar), Háaleitisvegur
Kringiumýrarblettur, 23 og 24,
Háaleitisy'egur, Sogamýrarblettur
Framh. á 14. síðu
21. sept. 1963
ALÞY9UBLAÐIÐ
INDLANDSBÓK
AB KOMIN ÚT
Lönd og þjóðir: INDLAND
eftir Joe David Brown og
ritstjóra tímaritsins Life. —
Almenna bókafélagið, Reykja
vík.
ALMENNA BÓKAFÉLAGIÐ
hefur sent frá sér hvert hindið á
| fætur öðru í bókaflokknum ,,Lönd
! og þjóðir", og er hann orðinn gott
heimilisbókasafn á sínu sviði. Með
samstarfi við erlenda aðila hefur
tekizt að fá myndskreytingu gerða
svo glæsilega, að hennar mundi
enginn kostur, ef aðeins væri
prentað fyrir markað í einu kot-
ríki. Textinn er og vandaður og
svo miklum upplýsingum safnað
saman, að varla væri hægt að
ætla einum höfundi slíkt verk.
Hér eru raunar margir að verki.
Nýjásta bókin í þessum floklci
fjallar um Indland. Þar er rætt
um „sérstætt samfélag og dular-
fullt“, eins og komizt er að orði
í kaflaheiti og með réttu byrjað
á andlegum viðhorfum og trúar-
brögðum IndveTja. Þar er að finna
skýringu á mörgu því, sem út-
lendingum finnst annarlegast við
Indverja, enda mótast líf þeirra
sennilega meira af andlegum við
horfum en flestra annarra. í trú-
arbi'ögðum og sögu þeirra er einn
ig að finna orsakir margra verald
legra fyrirbrigða, sem mikil áhrif
hafa haft á sögu og líf þjóðarinn
ar. Má þar nefna stéttaskipting-
una, í skiptingu landsins í Indland
og Pakistan dýrkun nautgripa
og trúarleg áhrif á listir og bók-
menntir. Kýrin er gott dæmi um
víðtæk áhrif trúarbragða á líf
Indverja. Hún er dýrlcuð á ýms
an liátt, en fyrst og fremst látin af
skiptalaus og stranglega fylgt því
gamla forboði, að kýr megi aldrei
drepa. Afleiðingin? Það ráfa eftir
litslaust um borgargötur og sveita
stígi Indlands 67 milljónir naut-
gripa og éta upp mat, sem gæti
annars framfleytt 9 milljónum at
i vliclnuleysingja! Þetta eé næsta
furðulegt ástand hjá stórþjóð, sem
alltaf er á barmi hungursneyðar
og hefur varla við að auka mat-
vælaframleiðslu í hlutfalli við
fólksfjölgun. En þetta sýnir hví-
líkur máttur trúin er í indversku
lifi.
í bókinni er sagt vel frá hinni
hálfgleymdu fortíð Indverja, svo
og frá hinu brezka tímabili, sem
skildi eftir sig djúp spor, bæði
til ills og-góðs, og endaði xneð stofn
un tveggja lýðvelda 1947, Indlands
og Pakistan. Að sjálfsögðu er fjöl
breytni í landslagi, lifnaðarhátt-
um og- mannlifi gífurleg frá frum
skógum Suður-Indlands til fjalla-
róta Himalaya. Þarna voru áður
562 furðuríki og fólkið talar 845
tungumál og mállýzkur. Enskan er
enn ríkismá' og mest notuð á
þingi, í hæstarétti, í háskólum og
víðar. Indverska útvarpið sendir
út fréttir á 14 höfuðmálum lands
ins, og eru þá milljónir, sem ekk-
ert þeirra skilja. Mikið tungu-
málastríð er háð í iandinu, og er
ætlunin eðlilega að losna við
ensku sem ríkismál, en taka upp
hindí, sem er komið af sanskrít.
Þetta eru aðeins sýnishom þeirra
erfiðleika, sem Indverjar eiga við
að striða í baráttu sinni fyrir sam
einingu landsins og þjóðarinnar
og sókn hénnar til betra lífs.
í bókinni eru teknir sem dæmi
nokkrir einstaklingar, bóndi í
sveitaþorpi, menntamaður og em-
bættismaður, og skýrt frá daglegu
lífi þeirra, lífskjörum og viðhorf
um. Slíkar lýsingar gefa betur en
nokkuð annað innsýn í líf fjar-
lægrar þjóðar, og er það einn höf
uðkostur bókaflolcksins, að hann
sameinar slíkar lýsingar við mergð
upplýsinga um viðkomandi þjóðir.
Kona stjórnar
upplýsingaskrif-
stofu Sí> í Alsír
í FYRSTA sinn í sögu Samein-
uðu þjóðanna hefur kona verið
skipuð í embætti forstjóra upplýs
ingaskrifstofu samtakanna. Það er
frú Ma Than E Fend frá Burma
sem gerð hefur verið að forstjóra
upplýsingaskrifstofunnar í Alsír,
sem nýlega var sett á stofn. Þá
hafa Sameinuðu þjóðirnar alls 45
upplýsingaskrifstofur um heim all
an. Fimm þeirra hafa norræna for
stjóra. Svíarnir Sixten Heppling,
Jan-Gunnar Lindström og Sture
Linner eru forstjórar upplýsinga-
skrifstofanna í ICabul, I.undúnum
og Aþenu. íslendingurinn ívar
Guðmundsson stjórnar upplýsinga
skrifstofunni í Karachi og Norð-
maðurinn Dik Lehmkuhl skrif-
stofunni í Bagdad. Upplýsinga-
skrifstofa Sameinuðu þjóðanna fyr
ir Norðurlönd er í ICaupmanna-
höfn. og forstjóri hennar er Hugh
Williams frá Nýja Sjálandi.
Jafnaðarkonur
á alþjóðaþingi
5. Alþjóðaþing jafnaðarkvenna
var haldið dagana 5.-6. septem-
ber í Amsterdam í Hollandi.
Þar voru mættar konur frá fjöl
mörgum löndum heims, m.a. víðs
vegar frá Afríku, Asíu og Suður-
Ainei'íku. Én velflestar þeirra
voru nýkomnar af ráðstefnu hald
inni í Sviþjóð, þar sem fjallað var
Um skipulagningu fræðslumála í
þróunarlöndunum, það er að segja
þeim löndum heims, sem skemmra
eru á veg komin i menningarmál-
um.
Helztu mál 5. alþjóðaþings
jafnaðarkvenna voru: Afskipti
kvenna af alþjóðamálum. Nútíma-
Framh. á 14. síðu