Norðri - 25.03.1909, Síða 1
Ritstjóri: BJÖRNj LINDALP]|[Brekjkugata 19.
IV. 12.
Akureyri, Fimtudaginn 25. marz.
Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opinkl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4—6
Ritsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e. h.
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5—8. Sunnudöguin 10—11 og 4—8.
l’ósthúsið 9—2 og 4—7.
Utbú Islandsbanka 11—2
Utbú Landsbankans 11—12.
Stúkan Akureyri fundad. þriðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
r
Abyrgð ein-
staklingsins.
Eg var nýlega á ferð með gufuskipi
úti fyrir landi. Fyrst háttaði eg í rúm
mitt inni á höfninni meðan skipið lá
þar við akkeri; og eg féll í fastan svefn
undir eins, öruggur og óttalaus um hag
minn.
Svo vaknaði eg um nóttina við það að
skipið var komið af stað. Skrúfublöðin
lömdu sjóinn af alefli svo að skipið
nötraði við átökin. Vindurinn hvein í
í skipsreiðanum og báran skall á súð-
unum.
Pað var grenjandi stórhríð og 15
stiga frost.
Skipið veltist í öldunum. Og eg velt-
ist í rúmi mínu, fárveikur og spúandi
öllu, sem laust var niðri í mér, ogsein-
ast gallinu.
Við vorum úti fyrir andnesi og þurft-
um að fara inn á mjóan fjörð. Sker og
grynningar voru þar á báða bóga Og
sæbrattir hamrar. Vindurinn stóð á móti
og herti sig meira og meira.
Skipið öslaði ólgusjóinn og hafði fulla
ferð, eins og það væri óhrætt í voð-
anum.
Vegna hvers mundi það vera svona
örugt?
Vegna þess ?ð maður stóð við stýr-
ið og hélt um sveifina. — Þar stóð
maður, sem var vaxinn vandanum, sem
hann hafði með höndum. Og sá maður
var svo gerður, að hann hafði á herð-
um sér ábyrgð einstaklingsins, hafði
hana á sér og fann til hennar.
sjaldan nefndir á nafn og enginn gefur
þeim gaum. En þeir eru þess þó verð-
ir, aðfminst sé á þá.
Og mikið traust er undir þeim átt,
þegar farþeginn liggur í rúmi sínu, og
veit ekki sitt rjúkandi ráð og getur ekki
einu sinni skilið það, hvernig stýrimað-
urinn heldur í réttu horfi, og reiknar
rétt út hraðann og vegalengdina, sem
farin er.
Svona er ábyrgð einstaklingsins mik-
ilsháttar. — Einn maður getur með
einu réttu handtaki varðveitt líf og limu
fjölda manna. En hann getur einnig
orðið þess valdandi, að fjöldi fólks
troði helveg, bæði í »eiginlegri merk-
ingu» og í líkingum talað.
Lað þykir ekki mikill ábyrgðarhluti t.
d. að greiða atkvæði við þingkosn-
ingar né heldur hitt, að hafa úti alls-
konar klær, til þess að hafa áhrif á
hugi þeirra manna, sem atkvæðisrétt eiga.
En þó er ábyrgðin mikil hvers einstak-
lings, sem atkvæði greiðir.
Lað er fyrst og fremst mikil ábyrgð
að misbjóða ekki sannfæringu sjálfs sín
— ef nokkur er.
Og í öðru lagi verða afleiðingar at-
kvæðagreiðslunnar næsta miklar, af því,
að einstaklingurinn ræður því alveg,
hvort þessi maðurinn eða hinn ræður
yfir þjóð og landi — hvort heldur
það gerir betri maður eða verri, t. d. að
taka.
Landsstjórnir ráða því aftur að miklu
leyti, hvort þjóðinni er við værtíland-
inu, sem þjóðin byggir.
Alt þetta hefir einstaklingurinn á valdi
sínu. Hann á svona mikið undir atkvæð-
isrétti sínum.
Abyrgð einstaklingsins er svoná mik-
il, hvers einstaklings, sem greiðir at-
kvæði eða greitt getur um allsherjarmál.
Hún er á sinn hátt eins mikil, eða því
lík að þýðingu, sem ábyrgð einstak-
lingsins á skipinu, stýrimannsins, sem
stendur á vaðbergi sínu uppi á stjórn-
palli um hánótt í stórhríð og grimdar-
frosti, úti fyrirandnesjum og stýrir skipi
sínu og fleytir því með öllum farmi
fram hjá boðum og blindskerjum í höfn,
þar sem á að lenda, samkvæmt áætlun.
Eg hefi aldrei fundið eins næmt til
ábyrgðarinnar, sem hvílir á einstaklingn-
um, eins og eg fann til hennar þarna um
nóttina. Eg á ekki við þá ábyrgð, sem
hvílir á sjálfum manni. Eg hefi fundið
til hennar stundum, þegar eg hefi hugsað
um málið í sambandi við sjálfan mig og
ábyrgðina, sem skyldulið mitt á heimting
á, að eg beri gagnvart því. En eg á við
ábyrgð náunga míns. —
F*arna var eg í skipinu og ýmsir fleiri
menn, og vér lágum í rekkjum vorum.
Vér voruin fáir að. vísu, farþegarnir, í
skipinu í þetta sinn. Og að því leyti var
farmurinn ekki eins dýr, og hann getur
dýrastur orðið í skipi, ef skift hefði þús-
undum mannfjöldinn. Þá hefði ábyrgð
einstaklingsins, sem hélt um stýrið, ver-
ið ákaflega mikil.
Pessir menn, sem fara norður fyrir
land vort um hávetur og etja kappi við
hörðaiiátíina liériíá í hatíini — þéir erii
Eg er ekki höfðingja loftunga að eðl-
isfari, né heldur hefi eg tamið mér
rödd hunangsflugunnar frammi fyrir
valdhöfunum. Eg er heldur ekkí stjórn-
arvinur. Eg gæti tekið undir méð Leiru-
lækjarFúsa og sagt það sem hann sagði:
Mér er ekki markaður bás
meira en svona og svona.
En þótt eg ekki sé höfðingjavinnr úr
hófi, get eg þó látið þá menn njóta
sannmælis, sem ganga á síða kjólnum,
bæði embættismenn og stjórnendur
landsins.
Eg ætla þá til áréttingar orðum mín-
um um einstaklingsábyrgðina, hvað þung
hún er, að rifja upp eitt atvik úr ver-
aldarsögunni. Lað sýnir hve stjórn-
andi lands er alvöru þrunginn undir
byrði ábyrgðar sinnar. Og sá stjórn-
andi var drepinnn í heiftarhug.
Eg á við Lincöln Bandaríkja for-
seta.
Hann hófst handa móti þrælasölú og
þrælahaldi, réðist móti auðvaldi og
erfikenningum og miklu almenningsáliti.
Og hann var hataður og fyrirlitinn af
mótstöðumönnum sínum — eins og öll
mikilmenni, svo að hann var myrtur að
lokum, í hefndarskyni.
En þetta, sem sýnir það, að forsetinn
fann til ábyrgðarinnar, sem á honum
hvíldi, það er frásögnin, sem núkemur.
Hann hafði einu sinni gesti hjá sér
sem oftar, og var rætt um stjórnarráð-
stafanir forsetans. Þá sögðu mennirnir,
sem hjá honum voru: Pú ættir ekki að
fara svona að, Lincoln! — ekki svona!
— heldur hinsvegar!
Þá mælti forsetinn nafnkunni:
Látið stjórnina í friði. Nú eru vanda-
mál á ferðinni, sem örðugt er að ráða
fram úr. En stjórnin gerir eins vel
og hún gctur og svo vel, sem henni er
mögulegt.
Með þessa hugsun vakandi í endur-
minningunni, kveð eg stjórnina, sem nú
er hrundið af stóli í landi voru. Eg
hefi ekkert við hana að virða fyrir
sjálfan mig. En eg hefi heldur ekkert
að ásaka hana fyrir að því leyti, sem
kemur til mín sjálfs. En eg held að
hún hafi gert sínar sakir svo vel, sem
hún gat — eins og Lincoln. Ritsíma-
málinu réði hún til lykta á þeim grund-
velli, sem henni var í hendur búinn af
undanfarandi þingum og þjóðarvilja.
Par var sökin hennar 'arftaka, ef sök
hefir verið.
Og þessi stjórn hefir leitt hugi Dana
til sæmilegrarsamúðar við íslendinga —,
þótt sú velvild sé nú að fara út um
þúfur af annara manna völdum.
Stjórnin okkar hefirstaðið milli tveggja
elda og eru báðir vondir viðbúðar. Ann-
annars vegar er íslenzka vanþakklætið,
sem logar og brennur niður á við, eins
og eldurinn í helvíti. En hins vegar
er eldurinn útlendi, sem er jafnan var-
hugaverður.
Stjórnin okkar þessi, sem nú er að
kveðja, hefir ekki verið alfullkomin í
breytni sinni. En hún hefir áreiðanlega
fundið til ábyrgðarinnar, sem liggur á
herðum einstaklingsins — sömu ábyrgð-
arinnar, eða því iíkrar, sem stýrimað-
urinn finnur til, þegarhann er við stýr-
ið í náttmyrkri og frosti, stórsjó og
stórviðri eða stórhríð.
En farþegjarnir liggja á meðan í rúm-
um sínum og sofa.
Nema þeir sem viðkvæmir efu og
vanviða; þeir vaka, en kenna ekki stýri-
manni um stórsjóinn, ruggið og sjósótt-
ina, ef þeir eru með réttu ráði. F*eir
vaka og engjast sundur og saman, af
því, að þeir þola ekki — ólgusjóinn.
Ferðamaður.
Samkoma,
mjög fjölmenn, var haldin á heitdag
Eyfirðinga, á Grund. Skemt með söng
og ræðuhöldum í kirkjunni fram á kvöld.
1909.
Frá
,gullöld‘ ís/ands.
Eftir M. J.
VI.
Brúðkaupið á Reykjahólum.
Einhver hin skemtilegasta saga um
mannfagnað Islendinga á þessu friðsam-
legatímabili erþessi veizla hjá Ingimundi
presti á R. Honum er svo lýst í F*or-
gils og Hafliðasögunni í Sturlungu:
Ingimundur var Einarsson af hinum göf-
ugu Reyknesinga Iangfeðgum, systrungi
F’orgils Oddasonar. Hann var höfðingi
mikill, skáld gott og hinn mesti gleði-
maður; hann var og vitur maður og marg-
fróður. Reyknesingagoðorð hafði hann
gefið F’orgilsi og var þeirra frændsemi
hin bezta meðan þeir lifðu. Ingim. gerði
brúðkaup til göfugrar konu úr Isafirði,
er Ingveldur hét. Va'- sú veizla haldin
um Ólafsmessuskeið. Voru ríkustu boðs-
menn þeirra F*orgils Oddason' og Rórð-
ur F’orvaldsson úr Vatnsfirði; var hann
einhver göfgastur goðorðsmaður í
Vestfirðingafjórðungi. Hann átti dótt-
ur Hafliða Mássonar. Nú hefst veizlan,
og segir sagan svo frá (með smábreyt-
ingum):
Nú er mönnum í sæti skipað, ogsit-
ur F’orgils á annan bekk með sveit sína
og Ingimundur prestur; en F*órður á
annan bekk gengt F’orgilsi. Pórður
mælti við förunauta sína: þannig segir
mér hugur um, að nokkuð verði það
að þessari veizlu, að eg mundi mig
heldur annarsstaðar kjósa, með þeirri
mannaskipan, sem hér er fyrir; vildi eg
gjarnan heldur sitja heima í Vatnsfirði
ef eg hefði tvö ráðin. Menn F’órðar
töldu í hann kjark og lofuðu á hvert
reypi allan fyrirbúnað veizlunnar. —
Hrestist þá goðinn og gerðist
glaðvær og kátur. Pví næst voru borð
framsett og er setið þröngt bæði á bekk-
jum og forsætum. Voru tilföng góð af
ínat og drykk og gekk alt ósparlega.
F*á ræddi Ingimundur, að F’orgils skyldi
mæla fyrir minnum, en hann veik til
F'órðar og bað hann ráða hvert minni
skyldi fyrst drukkið. F*órður varþá hinn
kátasti og mælti til Ingimundar, að víst
ætti einhver viidarmanna að hefja gild-
ið, og kvaðst mundi undirstanda með
þeim, hverja gleði sem þeir vildi fram
hafa. Drekka menn nú um hríð og
gerast ölhreifir. Pórður var lítill
drykkjumaður og ekki vel heill, enda
hníginn nokkuð að aldri; eigi var hann
h'ddur vel matheill, »því at svo blés
liann af, sem hefði hann vélindisgang
ok þótti þá andramur«. Pórður var
mikilleitur, eygður vel og Iágu út augun,
snoðinn og strýhærður, sá mjög upp
og riðaði nokkuð. Tóku menn nú að
gerast málgir, og mátti kalla, að hver
styngi annan með nokkru hnífilyrði. Er
þó fátt hermt af keskiyrðum þeirra. En
þess er getið, að Ingimundur prestur
laut að sessunaut sínum, svo sem hann
spyrði:
Hvaðan kennir þef þenna?
Pórður andar nú handan.
Blómsturfræ nýkomið með YESTU. Fæst á apótekinu í bréfum á 5 aura. Einnig margar tegundir af Kálfræi.