Norðri - 28.10.1909, Page 1

%
Ritstjóri Björn Líndal Brjekkugata 19,
IV. 43, Akureyri, Fimtudaginn 28. október. 1909.
Aðalfundur NORÐRA.
Honum verður haldið áfram á mánudaginn kemur kl. 81/* e. h., í húsi Boga
Daníelssonar veitingamanns.
Mjög áríðandi að allir hluthafar mæti.
Stjórnin.
* Til minnis.
Bæjarfógetaskrifstofan opin kl. 10—2, 4—7
Bæjarsjóður, Lækjargötu 2, mánud. mið-
vikud. og laugardaga kl. 4—.7
Kitsímastöðin virka daga 8 f. h. til 9 e, h,
helga daga 8—11 og 4—6
Bókasafnið, þriðjud.. fimtud. og laugard.
5 -8. Sunnudögum 10—11 og 4—8.
l’ósthúsið hvern virkan dag 9—2 og 4—7.
helgid. 10—llf.h.
Uthú Isiandshanka 11--2
Utbú Landsbankans 11 — 12
Stúkan Akureyri fundard.þriðjud.kv. kl. 8.
Brynja miðvikudagskvöld kl. 8.
Isafold Fjallkonan sunnudagskv. kl. 4.
Trúföst mánudagskv. kl. 8.
NÖRÐR]
eitt hið hreinskilnasta blað lands-
ins, segir hispurslaust skoðun
sína, hvort sem vinir eða ó-
vinir eiga í hlut, og færir rök
fyrir henni. — Eindregið minni-
hlutablað. — Ef þér hafið eigi
keypt blaðið hingað til, þá fáið
nokkur tölublöð af því lánuð,
lesið þau með gaumgæfni og
hugsið yður vel um, hvort blað-
ið sé ekki þess vert að kaupa
það. Árg. kostar 3 kr.. Nýir
kaupendur, sem borga næsta
árg. fyrirfram, fá í kaupbæti það
sem út verður kornið af skáld-
sögunni »Jakob«, eftir norska
skáldið Alex. Kjelland, einni af
hans beztu sögum. Einnig fá
nýir kaupendur ókeypis það sem
út kemur af þessum árg. eftir að
pöntun þeirra er komin ritstjór-
anum í hendur.
r
Oskapnaður.
# ~ •'
Síðasta blað «Norðurlands« flyiur
langa ritstjórnargrein um hið nýja hefti
Eimreiðarinnar, sem minnst er á ann-
arstaðar hér í blaðinu. Notar blaðið
skilnaðarstefnugreinar Eiinreiðarinnar til
þess að ráðast á þá stefnu, telur hana,
eins og rétt er, eiga, »fáa fylgjendur
ennþá í landinu« og er því mjög mót-
fallið, að Döntim sé ögrað með henni.
Blaðið talar um «stjórnmálaóskapn-
aðinn íslenzka.« Bragð er að þá barn-
ið finnur. Retta er sá mesti sannleikur
er staðið hefir í Norðurlandi, frá rit-
stjórans hendi, í langan tíma.
Hafi blaðið þetta viljandi niælt og af
ásettu ráði, þá er það annaðhvort orð-
ið hreinlyndara en það hefir verið til
þessa, eða augu þess eru loks tekin að
opnast fyrir því, hvílíkan óskapnaðflokks-
menn þess, og það sjálft af veikum mælti,
hafa gert úr íslenzkri stjórnmálabaráttu.
Ætla mætti því, að það vildi reyna
að koma einhverjum skapnaði á þenn-
an óskapnað, nota tækifærið til þess að
láta í Ijós, hvérnig nú verði bezt ráð-
in bót á þeim glappaskotum, er gerð
háfá verið o£ kötnist tir þeirtl ógöngtl m
er út í er komið. Ef hér væri um ein-
læga yðrun og yfirbót að ræða, mætti
eigi aðeins fyllilega gera ráð fyrir slíku
heldur og jafnvel krefjast þess.
En því miður: Hér kennir engra góðra
grasa, fremur en vant er, heldur að eins
sama, margtuggna moðsins, söinu fúnu
synuþvælutinar, sömu snarrótarpuntstrá-
anna og sömu horblöðkunnar. Hér er
farið í geitarhús að leita sér ullar, eins
og endranær.
Með öðrum orðum, það verður ekk-
ert af greininni ráðið um það, hvað
blaðið vill og ekki einu sinni hvað það
ekki vill. Að sönnu virðist greinilegt,
að það sé nú eindregið á móti skiln-
aðarstefnunni og ekki vill það láta ögra
Dönutn með skilnaði. Þar stendur með-
al annars: »Á meðan þeim samnings-
tilraunum (o: um sambandsmálið) er ekki
lokið, fást víst fáir menn með fullri á-
byrgðartilfinningu til þess að takast á
hendur ráðgjafastarfið, í því skyni að
ögra Dönum, ekki sterkari bakhjarl en
þeir hafa.»
Á Þingvallafundinum fræga sumarið
1907 var Dönum ögrað nteð skilnaði,
og sá er bezt gekk þar fram í því, var
núverandi ráðherra með Norðurlands-
ritstjórann aftan í sér eins og vant er.
I deilunni um sambandslagafrumvarpið
í fyrra létu þessir menn skilnaðinn alt
af í veðri vaka og óbeinlínis hafa þeir
hreint og beint að honurn stefnt með
því að krefjast sambandsins í því formi,
sein er ómögulegt og ósamrýmanlegt
við þingbundnar stjórnir.
Allir, sem nokkurt vit hafa á stjórn-
málum hljóta að viðurkenna að persónu-
samband eitt er ósamrýmanlegt þing-
bundinni stjórn. Lendi tveim slíkum ríkj-
um í ófriði saman, sem hæglega getur
komið íyrir, verður konungur þeirra í
raun og veru að berjast við sjálfan sig,
og á líkan hátt getur farið með mörg
önnur mál. Meirihlutinn er því að leika
hinn herfilegasta skollaleik, er hann set-
ur í frumvarp sitt frá síðasta þingi á-
kvæði um, að vér getum krafist per-
sónusatnbands eins að 25 árum liðnum.
Eins og margsinnis hefir verið bent á,
er þetta í raun og veru alveg sama
sem skilnaðarkrafa. Hér er að eins ver-
ið að blekkja þjóðina með því að nefna
þetta eigi réttu nafni, því að þessum
mönnurn er kunnugt um, að þjóðin
vill ekki skilnað, enda vilja þeir hann
ekki sjálfir, þótt þeir í raun og veru séu
að heirnta hann. Leikurinn var gerður
til þess að afla sér fylgis þeirra manna
er ekki hafa næga þekkingu á því, hvað
persónusamband er í raun og veru.
Peim var talin trú um, að það væri
bezta úrlausn málsins, haganlegasta og
frjálslegasta sambandsfyrirkomulagið.
Hvers vegna var ritstjóri Norðurlands
með til þess að ögra Dönum með skil-
naði 1907, en telur það nú ótímabært,
þangað til öllum samningatilraunum við
þá sé lokið? Og hvers vegna ögrar
hann sjálfur Dönum með skilnaði í þess-
ari sömu grein, er hér ræðir um? Rar
stendm: »Og óneitanlega eru ekki mikl-
ar horfur á að samningarnir takist, svo
skilnaðarrhennirnir ættu að geta beðið
rólegir í svipinn. Peir þurfa kannske,
ekki að þreyja svo letigi úr þessu. Hvað
ætli sé sennilegra, eftir því sem við-
skiptum Dana og íslendinga hefir áður
verið varið, en að Danir dragi það að
unna oss réttarins til konungssambands-
ins, þangað til skilnaðarstefnan er orð-
in svo rík í landinu, að meiri hluti
þjóðarinnar vill skilnað og annað ekki.«
Er þetta ekki einmitt ögrun um skilri-
að? Blaðið hefir eigi trú á að Danir
muni vilja samþykkja persónusamband,
fyr en þjóðin «vill skilnað og annað
ekki.« Af þessum kenningum blaðsins
verður aðeius sú ályktun dregin, að
skilnaðarvilji meiri hluti þjóðarinnar sé
skilyrði fyrir því, að persónusamband
fáist. Persónusamband er hið eina við-
íinaniega og að dómi blaðsins, það
sem róa á öllum árum að því að fá.
Jafnframt fullyrðir það, að það sé»eigi
annað en hégómamál, að svo stöddu,
að ögra með skilnaðarstefnu, sem svo
afarlítið ber á,» og þá má sennilega
ekkert gera til þess að gefa þeirri stefnu
vind í seglin. Með öðrum orðum: Per-
sóntisambandi eigum vér að sækjast eftir
af öilum kröf’um, en jafnframt forðast
af fremsta megni að Iáta í Ijós skilnað-
aróskir, sem eru eina skilyrðið fyrir
því, að takmarkinu verði náð.
Og hvað gagnar það, þótt Danir
vilji þá fyrst samþykkja persónusamband,
er meiri hluti íslenzku þjóðarinnar «vill
skilnað og annað ekki«? Verði hér um
sannanvilja að ræða, þá kemst persónu-
samband auðvitað aldreiáafþeirrieinföldu
ástæðu, að íslendingar vilja það ekki,
þegar þekn loks gefst kostur á að fá það.
Kenning «Norðurlands» verðurþáað
síðustu sú, að skilyrðið fyrir því að
Danir v i I j i persónusamband sé það,
að íslendingar vilji það ekki. Og þó
á að berjast fyrir því að fá persónu-
samband en ekki skilnað!!!
Hver skilur slíkan hugsanagang? Og
hver getur annað 'en blygðast sín fyrir
þann þingmann, er jafn vankalega snýst
um sjálfan sig í því höfuðmáli, er hon-
um var falið að ráða til lykta fyrir kjör-
dæmisins hönd? Hann telur hégóma-
mál að svo stöddu að ögra með skiln-
aðarstefnu, en hefir þó sjálfur margsinn-
is gert það og gerir það enn um leið
og hann telur það hégómamál. Getur
nokkur hugsað sér hégómlegri blaða-
mensku, hégómlegri ritstjóra, hégóm-
legri alþingismann og hégómlegri póli-
tík? Er ur.t að breyta alvarlegasta máli
þjóðarinnar í hégómlegra fíflskaparmál,
og óskaplegri óskapnað?
Undir Friðrik 6.
og Friðrik 8.
2.
Hinn einvaldi fjöldi.
Le Bou lýsir fjölda-einveldinu heldur
harkalega: xRegar margir koma saman
á mót eða þrng, er engu líkara en að
hinir einstöku menn hverfi, en ein sál
verði úr öllum eða meiri hlutanum, eins-
konar félags- eða fundarsál, þannig að
skoðanastefna allra fari í sömu átt. Að
vísu er sú sál ekki varanlegs eðlis, en
á þó allglögg sérkenni. Hún myndar
heild. Talan má vera stór eða smá,
því hún ræður minstu; fáeinar sálir geta
orðið eins og ein sál, en heil þjóð
getur líka orðið það. Ekki ræður held-
ur neinn stétta- eða vitsmuna munur.
Fjöldinn (»massinn«) myndar ekki með-
alverð allra meðalverða hjá félagsmönn-'
um, eins og Spencer álítur, heldur nýja
útkomu út af fyrir sig, Með því menn
með ólíkum vitsmunum eru hver öðrum
líkir að frum hvötum, ástríðum og til-
finningum, og þar eð einmitt þeir eig-
irtleikar snerta hvor annan hjá fjöldan-
um, þá verður hver 'niðurstaða um al-
menn efni, jafnvel þótt afburðamenn
eigi í hlut, alveg eins og ályktun, sem
gerð er á fundi fáfróðra manna, hvorki
lakari né betri. Eins og limur fjöldans
finnur hver einstakur, að hann á mikið
undir sér vegna aflsmuna félaga sinna,
og fyrir því fylgir hann öruggur frum-
hvötum sínum, enda hverfur ábyrgð
hans, að honum finst, inn í ábyrgð
hinna, ef þeir skyldu verða hennar var-
ir; því fjöldinn á ekkert sérstakt nafn,
En aðaleinkunn fjöldans er þó næm-
leiki hans gagnvart innskotum (sug-
gestion), því gáfa hvers einstaks í rök-
leiðslu hverfur, en öll áhrif verða bráða
sóttnæmi. En dáleiddir menn trúa ná-
lega .hverju sem vera skal, og er þetta
alkunnug staðreynd, einkum á fjölda
fundum og við sakaransóknir — —«
»Fjöldinn efast aldrei um áreiðanleik
skoðana sinna; hann gleymir og aldrei
afli sínu og valdi, og við það glatast
vægð hans og vorkunsemi. Einstakur
maður þolir mótbárur og umræður, en
fjöldinn aldrei. A stórfundum inætir
hver ræðumaður, sem byrjar niótmæli,
óðara uppnámi og rokna-skömmum, er
stundum endar í handalögmáli. Einkum
er því svo varið í rómönsku löndunum.
í hinum norðlægari löndunum lætur ein-
staklingurúin meira til sín taka, en suð-
urþjóðirnar deila ávalt um mál heild-
anna, flokka, stétta og þjóða, og ann-
að frelsi kannast þeir ekki við,
Rar sem múgurinn kemur saman, er
hann ávalt gjarn til uppréistar móti