Norðurland - 27.02.1904, Blaðsíða 2

Nl.
Svo fróvgast —sagði’ hún —fræið smátt,
að finni það ylinn bjarta.
Hún þekti vel sitt vandastarf,
og vildi þvf sífelt læra;
hún þráði sinn bezta brúðararf
til blessunar systrum færa,
og skapa þá ment, sem mær hver þarf,
sem er metnaðartáp og æra.
Og nú var hún komin langt, svo langt
að læra, sem framast skyldi;
og búin að vinna svo strangt, svo strangt
að stefnunni, sem hún vildi.
Og svo er hún kölluð — komin í gröf. —
Ó, kærleikans eilífa mildi!
En hvað er að segja, vinan væn?
Vér vitum ei neitt að segja.
Oss stoðar ei grátur, bann né bæn,
þann Bana má enginn sveigja.
Bezt er að hnegja höfuðið rótt
í höndina Guðs — og þegja.
Til Guðs þá — Guðs, þú góða snót!
því Guðs er að sjá hið rétta.
Af vilja þínum og verkarót
skal vor og rósir spretta.
Til lífsins háa, lifandi sál,
sem lofað er eftir þetta!
II.
Náklæðum sveipast nú borgir og bygð,
og báran hvín hátt yfir söndum;
og svanirnir búast að svffa með hrygð
í suður, að Gilsfjarðar-ströndum.
Þar kvaka þeir aftur um kvennaval
með köldum söng yfir Ólafsdal.
Stráið þó bekkina, heiðruðu hjón,
er heyrið þið sorgtama kliðinn;
og kannist við Dauðann sem kærleikans
þjón,
er kunngjörir eilífa friðinn.
Ó, foreldrar, hugleiðið, harmsælu rfk,
að hamingjulán eru börnin slík.
Ef Dauðinn var sterkur, var dóttirin stór
sfna daglegu þjáning að Iíða,
og hjartað svo blíðlynt og hugurinn rór,
sem hún skyldi föður síns bíða.
Ó, gjaldið þið lifanda Guði þökk
fyrir göfuga dóttur með hjörtu klökk!
M. J.
\
Vjirlit
yfir heilbrigði og störf í jlkureyrar-
læknishéraði 1903.
Árið 1903 hefir verið tíðindalítið
hér í héraðinu. Engar skæðar landfar-
sóttir hafa gengið. Við ársbyrjun gekk
vægur kíghósti og hefir hann verið
hér viðurloða mestan hluta ársins, en
örfáum börnum hefir hann orðið að
bana. í sumum læknishéruðum hefir
veiki þessi reynst verri og hættulegri
en hér. Blóðkreppusóttin, sem fluttist
hingað fyrir 2 árum, gerir enn þá vart
við sig. 22 sjúkl. hafa leitað læknis.
Ekki er mér kunnugt um, að neinn
þeirra hafi dáið. Kyefsóttir hafa, eins
og vant er, gert töluverðan óskunda,
einkum síðari hluta ársins. Þá fengu
mjög mörg börn kveflungnabólgu upp
úr kvefi og lágu mörg allhætt, en til-
tölulega fá munu þó hafa dáið. Þó
einfalt kvef sé léttvægur sjúkdómur,
þá er eg viss um að hinar sífeldu
kvefsóttir eru skaðlegri en flestir halda.
Upp úr þeim kemur oft lungnabólgan,
og allir vita, hve hættuleg hún oft er,
en auk þess eru þær tæringarsjúkl.
hinn hættulegasti gestur. Þó undarlegt
megi virðast, er þekking manna á kvefi
86
og orsökum þess mjög lítil, enda
þekkjast engin góð ráð til að verjast
því, eða lækna það.
Alvarlegasti viðburður ársins var
það að Syfilis (fransós) gaus hér upp
f bænum, þó ekki útbreiddist hún að
neinum mun í þetta sinn (3 sjúkl.).
Þessi voðaveiki vofir sífelt yfir höfði
manna þar sem samgöngur við útlönd
eru tíðar eins og hér er. Fjöldi út-
lendra sjómanna hefir sjúkdóm þennan
og hver einasta stúlka, sem hefir afskifti
af þeim, á það á hœttu að sýkjast.
í sambandi við þetta vil eg alvar-
Lega biðja héraðsbúa mína um að leita
tafarlaust til mín, ef minsti grunur er
um, að þeir hafi fengið veiki þessa eða
aðra samrœðissjúkdóma. Þetta er þeim
sjálfum afarnauðsynlegt, því oftast má
lækna veikina að mestu eða öllu, ef
læknis er leitað í tíma. Þeir mega
treysta því, að eg segi engum til
nafns þeirra, á hverju sem gengur.
Veikin gerir fyrst vart við sig með
litlu sári eða fleiðri á getnaðarfærun-
um með undarlegu herzli í botninum.
Næmri þvagrásarbólgu fylgir hinsvegar
graftrarútferð úr þvagrásinni og sárs-
auki við að kasta af sér þvagi.
Ein vandræðin eru það, sem fylgja
þessum sjúkdómum: Oftast kemst eitt-
hvert kvis á það, að sjúkdómar þessir
séu á ferðinni og þarf ekki læknirinn
að vera orsök í því, en forvitna fólk-
ið gizkar sér til, hverjir sjúklingarnir
séu og bendlar þá allajafna saklausa
menn við þetta. Svo gekk í þetta sinn.
Þeim, sem verða þannig hafðir fyrir
rangri sök, vil eg ráða að fá hispurs-
laust vottorð hjá mér fyrir því, að þeir
séu heilbrigðir og reka þannig slaðrið
af höndum sér.
Mjög alvarlegt mál er það, hve berkla-
veiki (tæring) er hér algeng í hérað-
inu. Á þessu eina ári hef eg bókfært
50 sjúklinga með sjúkdóm þenna í ein-
hverri mynd, en auk þess aðstoðarlækn-
arnir 33. Þó ber að gæta þess, að
sumir sjúklingar eru eflaust bókfærðir
hjá báðum og nokkurir hafa verið
utanhéraðsmenn. Eigi að síður er hér
um stórlega hættu að ræða, sem eg
seinna skal minnast nánar á í Nl.
Aðsóknin að lækni fer hér heldur
vaxandi. Á þessu ári hef eg bókfært
1031 sjúklinga, en aðstoðarlæknar mín-
ir 551. Eftir þessu ættu 1581 sjúkl-
ingur að hafa leitað læknis, en aðgæt-
andi er, að sömu sjúklingar hafa oft
leitað bæði til mín og aðstoðarlækn-
anna.
Sjúliraliúsið.
Aðsóknin að því og störf við það
fara sífelt vaxandi. Seinustu 4 árin
voru þannig:
Ár. Sjúklingatala. Lúgudagar.
1900 126 3200
1901 139 3085
1902 157 3273
1903 180 4556
Af þessum 180 sjúklingum dóu 8.
Tala óperationa hefir verið lík og
að undanförnu : alls liðlega 100. — Af
þeim hafa 21 verið holskurðir.
Á þessu ári hefi eg nokkrum sinn-
um notað nýja aðferð við sullskurð.
Með henni má stundum komast hjá
því, að sjúklingarnir hafi mánuðum
saman útferð úr sullholinu. Gangi alt
sem bezt, gróa þeir fyllilega sára sinna
og eru alheilir eftir liðlega hálfan mán-
uð. Misjafnlega hefir þessi aðferð gef-
ist, en þó ágætlega á sumum sjúkling-
unum. Vonandi gefst hún betur fram-
vegis, því mikil framför væri í því að
geta tekið hana upp í stað gömlu að-
ferðarinnar.
Einn skurð hefi eg gjört á þessu
ári, sem ég veit ekki til að fyr hafi
verið gjörður hér. Hann var innifalinn í
því að stórt mein í þvagblöðrunni var
skorið burtu. Til þess að ná því,
varð að skera stórt gat á blöðruna
og sauma það aftur saman. Manni
þessum var nærfelt blætt til ólífis, þeg-
ar hann komst hingað og bjargaði
skurðurinn honum frá bráðum bana.
Eg get þessa til leiðbeiningar mönn-
um, sem þjást af því að blóð kemur
með þvaginu. Meðöl eru gagnslaus við
þessum sjúkdómi, en með skurði má
þó oft og einatt lækna hann.
Gubm. Hannesson.
\
Þang og þari til fóðurs.
Þegar talað er um kosti einhverrar
sjávarjarðar, er þess oft getið, að þar
sé góð fjörubeit. Þetta þykir hlunn-
indi, sem vonlegt er, þótt þau verði
ekki til gagns nema fyrir útigangs-
fénað. Einkum er það sauðfé, sem á
sumum jörðum og jafnvel í heilum
sveitum svo að segja lifir á fjörubeit-
inni mikinn hluta vetrarins; einnig
sækja hestar þangað oft og einatt
mjög mikla björg. Aldrei þykir þó
gott, að fénaðurinn sæki allt fóðrið
í fjöruna, því að þótt skepnurnar
virðist halda holdum að mestu leyti,
getur svo farið, að þær verði þrótt-
litlar; einnig kemur það oft fyrir, að
lömbin verða vansköpuð, ef ærnar hafa
gengið of mikið í fjörunni á meðan
þær gengu með þau.
Þetta hvorttveggja kemur af því,
að fóðrið vantar sum nauðsynleg nær-
ingarefni, en aftur á móti er of mikið
af öðrum, eða með öðrum orðum,
efnahlutföllin í fóðrinu eru ekki heppi-
leg; þrátt fyrir þetta er þang og
þari hvorki ónýtar né óhollar fóður-
tegundir, ef það er l hófi haft. Skað-
legum afleiðingum ofmikillar fjörubeit-
ar er hægt að afstýra með því, að
halda fénaðinum hæfilega Iengi dag-
lega á graslendi, eða ef ekki næst til
jarðar, að gefa hey eða annað fóður
með fjörubeitinni.
Þegar þang og þari reynist svo vel
handa útigangsfénaði, liggur nærri að
athuga, hvort ekki má líka hafa þess-
ar tegundir til fóðurs handa kúm og
öðrum búpeningi, sem ekki verður
beitt út á vetrum. Eg veit ekki til,
að það hafi verið reynt hér á landi,
og að líkindum hefir það aldrei verið
gert, nema ef vera kann í heyleysi og
vandræðum að vorinu til; en í Nor-
egi, Danmörku, Skotlandi og Ameríku
er það alltítt.
Að því, er snertir fóðurgildi þangs,
eru skoðanir manna nokkuð skiftar.
Efnarannsóknir þær, sem eg hefi séð,
eru töluvert mismunandi, en allar
benda þær á, að tegundir þessar hafi
í sér töluvert af holdgjafasamböndum,
kol-vetni og feiti; en sérstaklega eru
þær auðugar af steinefnum. Holdgjafa-
samböndin álíta sumir mjög meltan-
leg; aðrir telja þau hafa töluvert fóð-
urgildi, en kol-vetnin telja flestir eða
allir að muni vera auðmelt; á meðal
steinefnanna eru ýms sölt, sem auka
efnaskiftin í líkamanum, og getur það
verið gott að mörgu leyti, en innan
hæfilegra takmarka verður það að vera
og því er rétt að gefa aldrei mjög
mikið af þangi eða þara. Það getur
verið gott að skola sjóseltuna af blöð-
unum í köldu vatni; við það minka
söltin að nokkurum mun.
Margir telja, að þang- og þarafóð-
ur hafi góð áhrif á afurðir kúnna,
þegar þær eru fóðraðar með því. Þeir
telja, að bæði mjólk og smjör aukist
og verði betra en af þurru heyi einu
saman.
Þang og þarategundir eru mjög
mismunandi að gæðum og eru söl
talin bezt þeirra; að öðru leyti skal
eg ekki nefnar sérstakar tegundir, sem
helzt ætti að hafa til fóðurs, en ein-
ungis benda á, að réttast er að velja
þær tegundir, sem fénaðurinn sækist
mest eftir, eða reynslan hefir kent
mönnum að séu notadrýgstar fyrir
fénað þann, sem lifir á fjörubeit að
miklu leyti.
Réttast er að gefa ekki meira af
þangi eða þara en sem svarar Vs—lfa
gjafar, en auðvitað verður að taka
fult tillit til þess, hve mikið vatn
þessar tegundir hafa í sér, og verður
því að gefa meiri þyngd af þeim en
af þuru heyi. Þess verður vandlega
að gæta, hér sem annarstaðar, þegar
skift er um fóður, að gera það smátt
og smátt, en ekki snögglega, og fóður-
skiftin eru því aðgæzluverðari, sem
fóðurtegundirnar, sem um er skift,
eru ólíkari að eðli og gæðum.
Þang og þari, eins og það kemur
fyrir úr fjörunni, hefir í sér 75—85%
af vatni; það má því ætla, að af þeim
fóðurtegundum þurfi 4—7 pd. á móti
einu pundi af þurru heyi; en að öðru
leyti fer það eftir því, hverjar þang
eða þarategundirnar eru, og hvernig
heyið er, sem sparað er. Sumir hafa
talið, að alt að helmingi heys mætti
spara með þang- og þarafóðri, en svo
mikil gjöf er ekki hentug, bæði vegna
þess, hve mikil sölt verða í fóðrinu,
og svo verður fóðrið altof vatnsbland-
að af svo safamiklu fóðri.
Mest af þeim þara, sem útigangsfén-
aður etur, hefir slitnað upp í brimum
og stormum, og rekið á land eftir
styttri eða lengri tíma. Mikið betri
eru þessar fóðurtegundir, ef þær eru
skornar upp, þar sem þær vaxa, og
hafðar hreinar og óhraktar til fóðurs.
En þar sem sumar þessar tegundir
vaxa á töluverðu dýpi, er ekki hægt
að ná til þeirra nema af bát um fjöru,
og í bærilegu veðri; má þá skera þær
upp með ljá eða sigð, sem fest er á
langt skaft og safna svo blöðkunum
í bátinn jafnóðum og þær eru slæddar
upp. Þær tegundir, sem vaxa í svo
grunnu vatni, að út af þeim flæði, er
hægt að skera upp og bera saman
um fjöruna, og má því safna þeim og
flytja heim næstum í hvaða veðri
sem er.
í frosti eða kulda-tíð á vetrum má
geyma þang eða þara all-lengi, án
þess að þurka það, en ekki má það
l'ggj3 > stórum hrúgum eða haugum,
því að þá getur hitnað í því, og það
orðið ónýtt til fóðurs. Bezt væri að
setja það í langar og mjóar lanir, þar
sem frost getur komist að, en hláka eða
þíðviðri nær sem minst að verka. Þó
verður að gæta þess, að fóðra aldrei
með frosnu fóðri, en þíða það heldur,
áður en það er borið fyrir skepnurnar.
Ef þangi og þara er safnað að vor-
inu í þeim tilgangi að geyma það til