Norðurland - 10.06.1905, Qupperneq 2

Nl.
154
setukonustörfum. Enga upplýsingu gat
hann gefið um að nokkur óregla væri
á barnsfæðingunni og þessvegna vís-
aði Sigurður læknir honum til yfir-
setukonunnar hér. Daginn eftir, þeg-
ar eg talaði við hann vissi hann ekki
að sendimaður hefði farið án þess að
fá yfirsetukonu.
4. Æfð yfirsetukona kom í fyllilega
tæka tíð til konunnar, áður en um
nokkura hættu væri að tala fyrir konu
eða barn.
5. Fæðing barnsins gekk á eðlileg-
an hátt, en var þó að nokkuru óreglu-
leg (fótafæðing) og fyrir þá sök lang-
vinnari og hættulegri lífi barnsins. Ekki
hefði komið til tals að leggja töng á
barnið eða nota önnur verkfœri, þó lækn-
ir hefði verið viðstaddur. Pað eitt kom
fyrir, sem œtlast er til að hver yfirseta-
kona sé fcer um að leysa af hendi.
6. Konan var í engri hœttu fram yfir
það sem á sér stað við algenga barns-
fæðing.
7. Dauði barnsins orsakaðist af því,
hve erfitt var að losa höfuð þess nægi-
lega fljótt. En það eru ekki allir læknar,
sem taka æfðum yfirsetukonum fram við
handtök þau, sem til þess þurfa. Bœði
er það ósannanlegt og þar á ofan ólíklegt
að dauði barnsins hafi hlotist af því, að
lœknir var ekki viðstaddur. Að minsta
kosti hefi eg orðið fyrir því óhappi
að missa 2 börn, sem eg hefi tekið
á móti, af sömu ástæðu. Ef til vill
hefir það og spilt fyrir, að barn þetta
fæddist nokkuru fyrir tímann.
Pess ber og að gœta að Sigurður
lœknir vissi þess enga von, að fœðing-
in vœri á nokkurn hátt óregluleg.
Hvernig Einar veit um þjáningar
barna í fæðingu er mér óskiljanlegt.
Mér er að minsta kosti ókunnugt um
þær.
Það sem eg hefi hér tilgreint eftir
skýrslu yfirsetukonunnar og munnleg-
um upplýsingum hennar, kemur alger-
lega saman við frásögn Sigurðar læknis
í Nl. og vonast eg eftir að það sé nóg
til þess, að almenningur geti dæmt um
hvor hefir réttari málstað Einar eða
Sigurður.
Orð þau sem Einar tilfærir eftir
mér um nám yfirsetukvenna í Rvk.
eru ranghermi-. Eg hefi aldrei talað
þau. Heldur ekki átt þátt í að vísa
yfirsetukonunni til Hafnar, til þess að
Iæra betur.
Hvað ferðir mfnar snertir til sjúk-
linga út í Svarfaðardal, þá er eg með
lögum skyldur að vitja sjúklinga þar,
>þegar því verður viðkomið« en því
miður er ekki mikið að leggja upp úr
slíkri skyldu meðan eg á einn að gæta
spítalans og héraðsins hér. Eg hefi
því stundum neitað að fara og stund-
um farið eftir því, sem á hefir staðið,
einkum eftir því, hver hætta mér hef-
ir virst vera á ferðum. Annars hefi
eg margsinnis sagt Svarfdælingum að
þeir mættu óhræddir leita mín ef um
lífshættu væri að tala, sem líkindi
væru til, að læknishjálp gæti komið
að gagni við, en annars gæti eg
sjaldnast komist héðan.
Frekar ætla eg ekki að svara fyr-
nefndri grein Einars. Hún er sú við-
bjóðslegasta blaðagrein, sem eg hefi
séð. Og það hygg eg, að í þessu
héraði búi of margir sannsýnir og
heiðvirðir menn, til þess, að almenn-
ingi geðjist að því, þegar missir barna
og greftrun sinna nánustu er notað til
þess, að ná sér niðri á pólitískum mót-
stöðumönnum og það átyllulaust. Ein-
hvernveginn datt mér ósjálfrátt í hug,
þegar eg las greinina, vísa Páls gamla:
Satt er bezt að segja um þann
sultargogg og dóna.
Svínið ræðst á sérhvern mann
sé honum boðin króna!
Guðm. Hannesson.
X
Sróður á ,,6yrinni“.
Eftir Karl Finnbogason.
I.
Að gömlum sið og góðum skiftast
vinir gjöfum á hér á Akureyri á sum-
ardaginn fyrsta. — Því það eru líka
vinir til hér í bænum, þó mikið sé
um flokkadrætti og sundurlyndi. —
Ein þeirra gjafa, sem eg varð var
við, að gengi frá manni til manns,
var nýprentuð ljóðabók eftir Pál Jóns-
son, kennara á Akureyri.
»Lítil gjöf en lagleg,« ef litið er á
stærð, band og frágang bókarinnar.
Og eiga þeir Friðbjörn Steinsson, út-
gefandi, og Oddur Björnsson, prentari,
þökk og heiður skilið fyrir það, því
það er vandað og smekklegt, en lát-
laust og lítt brotið.
Framan á framsþjaldi bókarinnar er
mynd. Lítum á hana með íslenzkum
augum.-------Foss og tré! — — Hvað
trjáa er það?-----Björk?--------Reyn-
ir? — — Eik? — — Foss og eik? —
— »Fossinn og eikin«! Þar fundum
við það. Og við sannfærumst strax á
því, að það sé engin tilviljun, að þessi
mynd er þarna, því nú bjarmar fyrir
byrjun fyrsta kvæðisins í bókinni:
Ein fögur eik hjá fossi stóð . . .
Og kveði þeir nú meira, sem meira
kunna. Eg veit, að þeir eru margir,
því þetta kvæði er morgunroðinn yfir
sól þcssa skálds — þeirri sól, sem nú
er komin hátt á loft og auðséð öllum.
Með þessu kvæði sannfærði Páll Jóns-
son Jón Ólafsson og aðra, sem hlustað
hafa eftir hjartslætti þjóðar vorrar og
haft eyru og smekk fyrir lipurð ljóða
og ágæti andagiftar, um það, að hann
væri skáld, sem vert væri að veita
eftirtekt.
Myndin er vel til fundin og skáld-
leg. Engum ætti að vera ofætlun, að
gefa henni lit og líf í sál sinni. Þarna
stendur eikin ung og íturvaxin og breið-
ir laufþungar greinarnar yfir úða fossins.
En þó hún minni á kvæðið, sýnir hún
ekki grundvallarhugsun þess-----þetta
oftkveðna og alt of sanna, að »enginn
veit, hvað átt hefir, fyr en mist hefir.«
Mig vantar aðra mynd af eikinni —
við hlið hinnar, eða á afturspjaldinu,
þar sem hún lútir laufvana að þurri
og kaldri klöppinni.
En látum nú þetta vera og blöðum
heldur í bókinni.
Kvæðunum er skift niður f 8 flokka.
Fyrsti flokkurinn heitir »Myrkur og
morgunroði«. Hann er þungamiðja bók-
arinnar.
Þar eru stærstu kvæðin og efnis-
mestu, og einkenni skáldsins — eink-
um að því er snertir efnisval og anda-
stefnu — koma þar skýrast í Ijós. Formið
yfirleitt gott, og braglýti fá.
Hugur skáldsins hneigist mjög að
náttúrunni. Þó iýsir hann henni ekki,
en hrópar til hennar og lætur hana
bergmála hugsanir sínar og tilfinning-
ar. Það er jafnan auðheyrt, að það er
rödd skáldsins, sem talar til vor úr
runninum, gegnum nið fossanna og
lækjanna og munn dýranna.
í þeirri náttúru, sem hann leiðir
oss inn í, verða jurtir og dýr, elfur
og árstíðir, haf og hauður að persón-
um, sem skynja, finna, hugsa, vilja og
tala eins og menn.
Fossinn verður ástfanginn í eikinni
og biður hana f alvöru að kyssa sig:
Og Ioks hann kvað: »Æ, kystu mig,
æ, kystu báru mína!«
En eikin snýr upp á sig, líkt og
ungum eftirlætismeyjum, sem lítið
þekkja alvöru lífsins, er títt:
»Mér leiðast kossalætin þín,«
sagði hún.
Við skáldið sjálft talar fossinn á
öðrum stað og segir honum, að vor-
leysingar lífsins muni saurga hjarta
hans og vetrarnæðingar þess ýfa það
og aflaga, eins og hlákur og hrfðar-
byljirnir sjálfan hann.
Lækurinn verður kennari drengsins
og ráðgjafi:
Endalaus er lífsins vegur, —
lærðu betur, fáráðlingur. —
Eftir því, sem áfram dregur,
eykst og fríkkar sjónarhringur.
í einu stærsta og bezta kvæðinu,
»Vetur og Vor«, heldur «Veturinn«
mjög snjalla ræðu og viturlega yfir
fólkinu, þegar hann kveður það, og
»Vorið« aðra góða — ekki jafn góða
samt, — þegar það heilsar.
Auðþekt eru »mannsaugun í dýrinu«
í kvæðunum »Svanurinn og svínið« og
»Álftin og unginn«.
Allar þrár, sem kvalið geta munaðar-
lausan æskumann Iangt inn í íslenzkum
afdal, pína burnirótina, sem vex
»í skúta inni’ í gljúfrum grám.«
Og hún biður lækinn, fossinn, storm-
inn og sólina að bera sig
»til blómanna í birtu og yl«.
En lækurinn þarf að ná í fljótið,
fossinn »þarf að brjóta klett«, storm-
urinn ætlar »að mölva háa höll«, svo
þau mega auðvitað ekki vera að því
og vísa til þess næsta.
Sólin vildi gjarnan hjálpa veslings
burnirótinni, því hjarta hennar er alt-
af hlýtt og stórt, en hún gat það ekki
sjálf. Hún gat að eins gefið gott ráð
af góðum hug:
Biddu guð að bera þig blómanna til.
Og guð bæði gat og vildi. Hann
sendi engil eftir henni.
Þetta kvæði er hreinasta perla, bæði
að efni og formi. Svona endar það:
Á svanavængjum sveif hann burt
á sólarbjarta leið.
Við brjóst hans lá hin bleika jurt,
og bætt var sérhver neyð.
Þau bárust upp til blómanna í birtu og yl.
Vonir skáldsins bregða hér hlýjum
glampa um engil dauðans, þar sem
hann flýgur til himins með vanrækta
en saklausa sál.
Hvergi tekst þó skáldinu betur að
láta spegil náttúrunnar sýna oss drætt-
ina í andliti mannlegrar sálar en í hinu
fáorða kvæði »Vor og haust«.
Hin skæra sunna
þá skein á runna
og vorið ljúfa lék við blómin ungu.
Við lóukliðinn
og lækjarniðinn
eg hlýddi’ á ástarorð af meyjar tungu.
En vorið blíða
á burt nam líða
og haustið kom, og hríð og stormur dundi.
Þá burt var snótin
og blíðuhótin
og einn eg sat í bleikum bjarkalundi.
Hér sjáum við vonir mannsins vaxa
upp í vorhlýjum geislum æskuglaðrar
ástar, eins og angandi ungjurtir í
geislum vorsólarinnar, og vér heyrum
ástarorð meyjarinnar svífa yfir sál hans,
eins og lífsglaðan lóuklið og löngun-
þrunginn lækjarnið yfir gróandi grundir.
En svo kemur haustið. Vonirnar eru
fölnaðar og fallnar eins og vorblómin.
Astin er gengin undir — horfin eins
og vorsólin. Meyjan er á burtu, hún
er farin með ástarorðin, eins og ló-
urnar með sönginn, og tómleiki hausts-
ins er kominn í staðinn fyrir fyllingu
vorsins.
Hér er sannarlega sýnt vor og haust
í mannlegri sál.
Þetta kvæði — en þó einkum »Rödd-
in« — eitt einkennilegasta kvæðið í bók-
inni og formfagurt mjög-- eru ólík flest-
um öðrum kvæðum skáldsins. Vonin og
þrekið verða hér í minni hluta og, aldrei
þessu vön, gefast upp.
Hvergi virðist vera myrkara um
huga skáldsins en í kvæðinu »And-
vökuljóð« :
Ut í myrkrið stara, stara
stirð og þrútin augu mín.
Gegnum það næðir ískaldur von-
leysisgustur, og þrekið er að þrotum
komið:
Bakvið liggur ónýt æfi,
eyddir kraftar, voða nótt,
sviknar trygðir, sviknar vonir,
svikin trú á eigin þrótt.
Líti’ eg fram, eg að eins eygi
ógn og kvalir, hel og gröf,
ekkert Ijós, sem lýst mér geti
lífsins yfir dauða-höf.
Þó hefir skáldið þrek til að enda
kvæðið með þessum orðum:
Máske einhver góður geisli
gæist til mín hingað inn;
máske einhver ylur vermi
enn þá lífsins feril minn!
°g þykir mér það vel gert og karl-
mannlega eftir slíkan bardaga.
En svona er það jafnan. Skáldið
hefir sterka von og ríka trú á sigur
hins góða.
Vitið og skiljið, þótt Vetur sé hreykinn,
að Vorið skal þó eiga síðasta leikinn.
Þetta eru einkunnarorð skáldsins, þó
hann leggi þau Vorinu í munn.
Hann er sannfærður um það, að þó
»lífinu skáki dauðinn«, þá verði það
aldrei »mát«.
Þótt blómgrösin deyi, þau felt hafa fræ,
sem frjóvast á næsta vori,
og fjölmargur lífsneisti felst undir snæ
og fjörafi í dauðans spori.
Undarlegt þykir mér það, að Páll
Jónsson skuli aldrei Iiafa ort Iofkvæði
um vonina sína, eins og nafni hans
Olafsson. Því engu ótryggari mun
hún honum en binum.
Þegar hann situr inni í skammdegis-
hríðinni, þegar
»fýkur um glugga snærinn*
og — »næðir gegnum gisin þil
grimmur kuldab!ærinn«,
þá kemur vonin hans til hans með
blys vorsins í hendinni og hvíslar
blíðlega í eyru honum:
Gleymist hríðin hörð og ströng
í hreina, þýða blænum
við hinn blíða sumarsöng
og sól á hlíðum grænum,