Norðurland - 10.06.1905, Side 3

155
N1
Við sama tón kveður skáldið, þegar
um mannlega féndur lífsins er að ræða:
»Þið efnahag manns getið lagt í kalda
kol og kunnið lög og rétt til grafar
draga. En hjartarætur þjóðanna hafa
meira þol, en höggormstennur þær,
sem á þeim naga«, segir hann við auð-
menn Ameríku, þegar alt er þar í
uppnámi út af kúgun þeirra og kval-
ræði vinnulýðsins.
X
Þingmálafundir í
Skagafjarðarsýslu.
Ritsíminn og undirskriftarmálið.
Þingmenn Skagfirðinga þeir Ólafur
Briem á Álfgeirsvöllum og Stefán Ste-
fánsson á Möðruvöllum héldu þingmála-
fund á Sauðárkrók 3. þ. m. og annan
í Hofsós 5 þ. m. Sauðárkróksfundur-
inn var sóttur af miklu fjölmenni. A
báðum þessum fundum voru ritsima-
og undirskriftarmálin rædd. Á Sauðár-
króksfundinum vildi fjöldi manna alls
ekki trúa þvf að ráðherra íslands hefði
gerst svo grunnhygginn að undirskrifa
samning þann um ritsímamálið er birtur
hefir verið í blöðum landsins, þótti ekki
allskostar vonlaust að hann hefði nú
á síðustu stund — í utanför sinni —
neitað að skrifa undir samninginn.
Samkvæmt því var svohljóðandi til-
laga samþykt með öllum samhljóða at-
kvæðum.
vFundurinn lýsir megnri óánœgju yfir
því, hafi ráðherrann gert samning um
ritsímalagningu he'r til lands ogyfir land-
ið, sem fari fram yfir fulla laga heimild.
í sambandi við þetta skorar fundurinn
á alþingi að athuga ritsímamálið vel, áð-
ur því er ráðið til lykta, og samþykkja
ekki þau gjöld til landsíma, sem þjóðinni
verða ofvaxin.«
Aftur samþykti Hofsósfundurinn
þessa tillögu með miklum meiri hluta
atkvæða.
a. Fundurinn lýsir megnri óánœgju yfir
samningi þeim, sem ráðherrann hefir
gert um ritsíma til landsins. Se'rstak-
lega þykir fundinum stjórnin hafa
farið nt fyxix lagaheimild með xáöstöf-
unum þcim, sem hán hefir gext til síma-
lagningax yfix land.
b. Funduxinn skoxax því á þingið að ganga
ekki að neinu því í xitsímamálinu ex
köxftum þjóðaxinnax sé ofvaxið og taka
því bezta fulltxyggilega tilboði til hxað-
skeytasambands við útlönd og innan-
lands, sem unt ex að fá.
Á Sauðárkróksfundinum var þessi
tillaga samþykt í undirskriftarmálinu
með öllum samhljóða atkvæðum og
sama tillaga var og samþykt á Hofs-
ósfundinum sömuleiðis með öllum sam-
hljóða atkvæðum.
fFundurinn álítur að undirskrift for-
sœtisráðgjafans danska, undir skipun ráð-
hena íslands, geti haft mjög ískyggileg-
ar og alvarlegar afleiðingar fyrir sérstöðu
ráðherra vors, og verið stórhœttulegt jyóð-
arréttindum vorum, enda kemur þetta al-
gerlega í bága við yfirlýstan vilja og skoð-
un síðasta alþingis, er taldi víst, að ráð-
herrann yrði skipaður með undirskrift
ráðgjafans fyrir fsland og samþykti stjórn-
arskráx breytinguna í fullu trausti þess
að svo yrði gert.
Fundurinn skorar því á alþingi að gera
alt sem í þess valdi stendur til þess, að
koma í veg fyrir og gœta þess, aö slíkt
liomi ekki fyrir framvegis, og gœti þess
yfírleitt að rétti og sjálfstœði fslands,
gagnvart Danmörkit, sé að fullu borgið.<
X
*
Iftvegsmál.
í því efni eigum vér mjög mikið ó-
numið. Allir, sem komið hafa um ver-
tíðir í íslenzkar veiðistöðvar, geta sann-
færst um, að þar er mörgum krónum
spilt sökum vanhirðu og vanþekking-
ar. í þessu efni höfum vér mikið af
öðrum þjóðum að læra. Á næstu ár-
um ættu að stofnast ábyrgðarfélög og
skipa og báta sjóðir og komast í við-
unandi horf.
Eins og nú horfir við, dregur það
mjög úr áhuga manna á fyrirtækjum
til eflingar sjávarútvegsins, að ekki
er hægt að tryggja skip eða stærri
báta nema móti afar háu gjaldi í út-
lendum félögum. Stórnauðsynlegt er
því og að líkindum vel framkvæman-
legt, að koma þessu máli í annað og
betra horf. Skoðun mín er sú, að það
gæti með heppilegustu móti orðið á
þann veg, að smáfélög myndist kring
um landið, er hvert hafi Iög sín og
stjórn út af íyrir sig, en að hvert
þessara félaga gæti svo haft aðgang
að einu ábyrgðarfélagi, er stofnað
væri fyrir alt landið, og sem hægt
væri að endurtryggja í fyrir væga
borgun. Þetta eina félag ætti svo
landssjóður að styrkja.
Með þessu móti sýnist eftirlitið
geta orðið örugt, en þó einfalt og
kostnaðarlítið.
Að tekinn yrði þáttur í góðum út-
lendum sýningum, gæti orðið útvegi
vorum, sem öðrum atvinnumálum, til
stórgagns. Nauðsynlcgt er að þetta
mál yrði undirbúið hið allra fyrsta af
vorri hálfu, ef svo kynni að fara, að
eftir fá ár yrði haldin sýning á Norð-
urlöndum, en á hinn bóginn hætt við,
að hluttaka vor í slíkri sýningu yrði
oss til lítils sóma, ef allan undirbún-
ing vantaði.
Þegar um verzlunarmálið er að ræða
í sambandi við sjávarútveg, þá iná benda
á, að mjög mikla þýðingn mundi það
geta haft, að fá verzlunarerindreka
fyrir landið í útlöndum; mundi það
ekki síst hafa þýðingu fyrir þann at-
vinnuveginn, sem meginmagn verzl-
unarinnar við útlönd byggist á. Það
sýnist einnig að nú mætti búseta
fastakaupmanna fara að komast í
framkvæmd, þar eð aðalástæða sú, er
færð hefir verið á móti því, ritsíma-
sambandsleysi, hverfur nú vonandi
bráðlega úr sögunni. Eigi er ósenni-
legt, að þegar landinu á þann hátt
bættist starfsfé, þá mundum vér eiga
vísari meiri framfarir í atvinnumálum,
sérstaklega útvegi.
Oll þessi framantöldu mál tel eg
vera hin helztu sérmál sjávarútvegs-
ins, sem þing og stjórn eigi að taka
til heppilegrar meðferðar og heilla-
vænlegra ráðstafana.
En afaráríðandi er, að áhugi sjó-
manna sjálfra á atvinnuvegi sínum
vakni betur en nú á sér stað. Vér
höfum lengst af unnið með sundruð-
um kröftum og illum áhöldum að
þessum atvinnuvegi vorum, vanaleg-
ast með lítilli fyrirhyggju, höfum lát-
ið atvikin reka oss fram eða aftur
eftir því sem verkast vildi. En þetta
þarf að breytast. Vér verðum að sam-
eina kraftana og hafa það hugfast, að
velja þá fulltrúa á þing, sem mesta
þekkinguna hafa á sjávarútveginum
og sterkastan áhuga á framförum hans.
Það er áhugaleysi sjómanna sjálfra að
kenna, hvað litlir og sundurlausir
kraftar hafa verið á þingi í þessa átt.
Þar hefir landbúnaðurinn staðið mik-
ið betur að vígi.
Sú stefna virðist nú um nokkurn
tíma hafa verið ríkjandi í löggjöfinni,
að hjálpa beri landbúnaðinum sem
mest, en láta útveginn eiga sig, af
því hann beri sig betur og fái meiri
vinnukraft í þjónustu sína. Þetta virð-
ist vera nokkuð einkennilegur þjóðar-
búskapur, að leggja meiri rækt við
það, sem minni arð gefur og að mínu
áliti er það rangt.
Færðist sjávarútvegurinn 1' það lag,
sem hann gæti í verið, mundi hann
færa oss milliónir á Iand og láta þær
taka þar til starfa, til ómetanlegra
hagamuna fyrir þessa atvinnuvegi. Mín
skoðun er því sú, að fyrst og fremst
ætti löggjöfin að greiða fyrir sjávar-
útveginum, sem líklegastur er til að
færa fjármagn inn í landið á skömm-
um tíma; á þann hátt mundi Iandbún-
aðurinn fá þann styrk, sem betri væri
en öll opinber fjárframlög og landið
fengi þar um ieið gjaldstofn, sem rétt-
mætt væri að útgjöld þjóðarinnar væru
miðuð við, en ekki á þann skaðlega
hátt, að leggja útgjöld á sjálfa fram-
leiðsluna, eins og nú á sér stað með
sjávarútveginn, auk þess sem hann
mun bera töluverðan meiri hluta af
innflutningstollum.
I framanrituðum línum hefi eg leit-
ast við að skýra, hver ráð eg telji
vænlegust til eflingar sjávarútvegi vor-
um. Á hvern hátt þetta verði fram-
kvæmt, er örðugt að svara og út-
heimtir mikla athugun og mun eg að
þessu sinni ekki fara lengra út í það.
Þó skal það tekið fram, að líkleg-
astan veg til þess að eitthvað verði
framkvæmt til bóta, tel eg, að vér í
verklegum efnum kynnumst sem bezt
háttum þeirra þjóða, er lengra eru á
veg komnar í þessum efnum en vér.
Vil eg í því efni sérstaklega benda
á Norðmenn, þareð hjá þeim og oss
hagar að mörgu leyti líkt til og vér
stundum að mestu samskonar veiði
og þeir. Mundum vér hafa mikið gagn
af að senda menn þangað, til að kynn-
ast með eigin reynslu veiðiaðferð þeirra
og áhöldum. Þetta getur haft meiri
þýðingu, en svo og svo mikil bókleg
fræðsla, sem oft gleymist eftir skamma
stund.
Árið 1861 skrifaði Jón Sigurðsson
langa ritgerð og fróðlega, sem heitir
»Dálítil varningsbók* og segir þar
meðal annars að Norðmenn verki þorska-
lýsi sitt svo vel, að þeir fái 100 ríkisdali
fyrir hverja tunnu. Síðan þetta var skrif-
að, hafa þeir haldið iðn þessari áfram
með litlum kostnaði og ódýrum á-
höldum og fengið alt að 400 kr. fyr-
ir hverja tunnu af þessu lýsi. En
allan þennan tíma höfum vér látið
oss nægja að verka vöru þessa á
þann hátt, að vér höfum að eins
fengið 20—26 kr. fyrir tunnuna. Nú
fyrst fyrir 2—3 árum flytja Norð-
menn áhöld sín hingað og þá fyrst
byrjum vér á þessari nýju aðferð, sem
oss var fyrir 44 árum ráðlagt að taka
upp og nú fyrst sjáum vér, hvílíkum
ógrynnum fjár vér höfum hafnað, með
þessu ráðlagi voru.
Þetta sýnir, hvað verulega góð
verkleg þekking hefir að segja og
það gefur oss einnig tilefni til að
álykta, að hér séu fleiri ónotaðar og
hálfnotaðar auðsuppsprettur, sem vax-
andi menning þjóðarinnar megni ein
að opna til fulls, og með vaxandi á-
huga og skýrari hagfræðilegum hug-
myndum hjá þjóðinni, geti veitt henni
margfaldan arð við það, sem nú á
sér stað.
Ólafsfirði 25/3 '05.
Pcíll Bergsson.
X
BÓKIN.
Hann stóð innan við opinn glugg-
ann. Kvöldgusturinn ruddist inn með
ölduniðinn f fanginu—kaldur og þyt-
þungur eins og þykkjuþrungið nei,
sem ber með sér ómdimmar andláts-
stunur velhlúðra vona, og gluggatjöldin
þöndust og titruðu eins og ekkabifað
brjóst.
Hann vafði bréfið utan af bók, sem
hann bar í hendinni og rendi yfir það
athugulum augum. — — — Prentað
mál — og myndir.-----------Alt saman
gömul orð og gamlar myndir.----------
Bara tóm tilviljun. — — — Ekkert
annað en tilviljun.
Og hann lagði bréfið á borðið og
tók að blaða í bókinni.
Hún var hrein og hrukkulaus —
eins og ósnortið ungmenni. Og þó
hafði hún verið lesin. — — Þó var
hún bundin því bandi, sem hún átti
að bera, meðan blöðin hengu saman
og stafirnir störðu á menn eins og
tinnudökk talandi augu.
Bundin — — — Ifka bundin!
Það leið um hann hitablandinn
hrollur.
Hann lagði bókina á borðið og fór
að ganga um gólf, en stansaði fljót-
lega við gluggann aftur.
Enn þá lá þokan á sama tindinum
— tindinum, sem hann starði svo
stöðugt og oft á. Hún vafði sig um
hann og grúfði sig yfir honum eins
og gleymskan sjálf yfir löngu liðnum
dögum — eða óvissan yfir ókomnum
tíma. Gegnum hana rofaði að eins
í nokkurar gráhvítar fannir, sem láu
þar í lautunum þráar og þaulsætnar
eins og sárar minningar um syndir
liðins tíma. En kuldabláir lækirnir
gægðust undan þokufaldinum og flýttu
sér burt — burt til hafsins, sem þeir
voru horfnir frá, eins og kvíðandi
hugur, sem drepur fæti við því ó-
komna og hvarflar aftur til glataðra
gleðistunda.
Hann lokaði glugganum og gekk
að borðinu. Og áður en hann varði,
hafði hann þrýst bókinni svo fast að
brjósti sínu, að hún losnaði úr band-
inu.
Hann hrökk við. — — Hvað hafði
hann gert? — — — Hafði hann slitið
bandið? — — — Já, hann hafði slitið
bandið ■— ekki af henni, sem altaf
fylti huga hans — henni, sem ætíð
tróð sér þar inn um alla glugga og
allar smugur eins og lffgandi loft-
straumur, hvernig sem hann reyndi
að loka og byrgja, — en hann hafði
slitið bandið af bókinni sinni.
Og þar sem hann stóð — við borð-
ið — með bandslitnu bókina í hend-
inni — glaður yfir því að hafa að
eins slitið band, sem hann átti sjálf-
ur, bað hann heitt — en hljóðlega, að
hann mætti ætíð hafa þrek til að
slíta sín eigin bönd, ef þau vildu
flækjast um fætur annara, og-------að
góðu englarnir vildu vaka yfir honum
og vernda öll bönd, sem byndu hana
við lífið. —