Norðurland - 05.10.1912, Side 2

Nl.
162
Nokkur œfintýri eftir
W. Hauft. Alexander Jó-
hannesson stud. mag
þýddi, Akureyri. Kostn-
aðarwaður: O. Jóhannes-
son. 1912.
Wilhelm Hauff er frægt þýzkt skáld.
Hannvarð aðeins 25 ára gamall (f. 1802
d. 1827), en þó liggja eftir hann mörg
ritverk og merkileg. Meðal annars
samdi hann æfintýri (»Merchen«), sem
eigi eru síður fræg en æfintýri And-
ersens. A Þýzkalandi bafa þau verið
gefin út í mörgum útgáfum, og þýdd
eru þau á ýms tungumál.
Sex þessara æfintýra eru í bókinni,
en valið hefði vel mátt takast betur.
Þýðingunni er nokkuð ábótavant.
Málið er sumstaðar fremur stirt, og ó-
eðlileg og röng orðtæki og rangar
setningar eru innan um. Sem dæmi
um stirt mál má nefna: »teymduvopn-
aðir menn þá,« (úlfaldana) í stað:
teymdu þá vopnaðir menn (3. bls.) o.
fl. Dæmi má og nefna um óeðlilegar
og rangar setningar, t. d : »þegar
kaffið bragðaði vel« (5 bls.), >Renn
ur þig nú ekki grun í« (12. bls ),
»Chasid léði orðum þjóns síns heyrn«
^á að vera eyra (13. bls.) >Fleiri (á
að vera nokkrar) mínútur voru trú
liðnar« (28. bls.), >Einu gleymi eg þó
að minnast á« (39. bls.), o. fl. o. fl.
Skólar í Danmörku.
Danir hafa fengið orð fyrir að vera
ve! mentuð þjóð. Einkum hefir alj ýðu-
mentun þótt þar í góðu lagi. Menn-
ingu sína eiga Danir að sjálfsögðu
mikið skólunum að þakka, enda eru
þeir margir og miklu til þeirra kostað.
Fyrst skal nefna háskólann sjálfan,
sem stofnaður var af Kristjáni kon-
ungi 1. árið 1499, Hann er elztur há-
skóli á Norðurlöndum, að undanteknum
Uppsalaháskóla í Svfþjóð, sem er tveim
árum eldri. (Háskólinn í Reykjavík er
yngstur).
Fastir kennarar við Kaupmannahafnar
háskóla fá 3500 kr. að launum, sem
fara hækkandi upp í 6000 kr. Tala
hinna föstu kennara (prófessora) var
fyrir skömmu sem hér segir: 15 í
heimspekisdeildinni, 12 í læknisfræði,
1 1 f stærðfræði og náttúruvísindum,
8 f lögfræði og stjórnvísindum og 5
f guðfræði. Auk hinna föstu kennara
eru milli 20 og 30 aukakennarar (dó-
centar) við háskólann. Tekjur af eign-
um háskólans eru um 270 þúsund kr.
á ári, en ríkið leggur honum til 650
þúsund kr. árlega.
Allir kannast við landbúnaðatháskól-
ann danska. Auk margra dócenta, er
við hann kenna, hefir hann undir 20
fasta kennara. Þar er kend dýralækn-
ingafræði, meðferð á skepnum, skóg-
fræði,landmæling, grasafræði, garðyt kju-
fræði, dýrafræði, skapnaðarfræði dýra,
efnatræði og eðlisfræði. Til skólans
leggur ríkið árlega hátt á 4. hundrað
þúsund krónur og þar að auk margar
þúsundir til styrktar nemendum. Skóli
þessi er miðstöð allra búnaðarfræða
landsins.
Auk landbúnaðarháskóla-js eru afar-
margir búnaðarskólar í landinu; eru
þeir mismunandi ?ð stærð og skipu-
lagi, en allir leggja þeir áherzlu á
vísindalega þekkingu í öllu sem kent
er.
I Danmörku eru 12 latínuskólar,
sem ríkið heldur. Til þeirra leggur
rfkið undir 300 þúsund kr á ári. Þar
að auki eru um 20 latfnuskólar, sem
eru eign einstakra manna eða borga,
og fá þeir skólar, sem eru einstakra
manna eign, 30 þúsund kr. styrk frá
ríkinu.
Um 130 gagnfræðaskólar eru í Dan-
mörku og hafa þeir um IOO þús. kr.
af ríkisfé á ári.
Undir 20 kennaraskólar eru í Dan-
mörku Flestir þeirra eru eign einstakra
manna. Kennaraskólarnir fá stórmikið fé
úr ríkissjóði, eða um 370 þús. kr. ár-
lega.
Þá er kennarabáskólinn í Kaupmh.
(Statens Lærerkursus), sem ætlaður er
til eflingar öðrum mentastofnunum rík-
isins. Þar kenna 30 sérfræðingar og
vísindamenn. Sá skóli þær árlega um
50 þús. kr. af fé ríkisins.
f Danmörku eru fjölmargir lýðhá-
skólar, og eru þeir mörgum íslending-
um að nokkru kunnir, því að um þá hefir
talsvert verið ritað hér, og einna ræki-
legast í »NorðurIandi«. Um 350 þús.
krónur munu þessir skólar fá árlega
úr ríkissjóði.
Auk þeirra skóla, sem hér hafa ver-
ið taldir, eru einnig margir kvenna-
skólar í Danmörku og að sjálfsögðu
aragrúi af barnaskólum, þar sem börn-
in eru skólaskyld frá 7 til 14 ára ald-
urs,
Þegar svona feykimiklu af fé og
kröftum er varið til æðri og lægri
mentunar þjóðarinnar, þá er ekki að
kynja, þótt framfarirnar séu miklar í
flestum greinum, enda er því líka svo
farið hjá Dönum. Sérstaklega er fram-
leiðslukunnáttu þeirra viðbrugðið.
En þrátt fyrir allar þessar mörgu
og góðu mentastofnanir Danmerkur,
Þá hyggja margir Danir, að ísland sé
sama og Færeyjar eða jdfnvel Græn-
land, og blanda saman í huga sínum
og tali Islendingum ogFæreyingum eða
jafnvel íslendingum og Eskimóum.
Sumir þeirra halda jafnvel að hægt sé
að fara með járnbrautarlest frá Dan-
mörku til íslands. Þessvegna hættir
okkur við að brosa að Dönum fyrir
þekkingarA?ysi í þessum efnum.
%
Vitnisburðir W. T. Steads
um lífið hinum megin.
Nýlega stóð í blaðinu »Light« eftirfylg-
jandi grein, rituð með miðilsfiendi á »Skrif-
stofu Júlíu«:
>Það er erfitt að ímynda sér glæsilegra
mannfélag á sama skipi en var á Titanic,
hinu stærsta fari er á sjó hefir verið sett.
Sízt af öllu gat nokkrum manni dotfið í
hug, að slíkt bákn mætti farast; fann og
hver maður innanborðs til þess öryggis,
sem menn finna með fastri jörð undir fót-
um, svo voldugur og veigamikill virtis
þessi heljardreki, að slíkt var ekki hugs-
anlegt. Og svo hrekk eg upp í rúmi mínu
við það, að skipið rekst á ísinn. Eg
klæddist og gekk upp á efri þilförin, ár.
þess að mér kæmi ótti í hug. Eg sá að
verið var að setja báta á flot fyrir konur
og börn að bjargast á. En svo var traust-
ið mikið á skipinu, að margir neituðu að
fara niður í bátana og þóttust tryggari að
láta fyrirberast á þiljunum. En brátt sá eg
að dómurinn var fallinn; þá greip mig ótti,
en svo hvarf hugur minn heim til minna;
svo gagntók mig sú ógn og skelfing, sem
á gekk: óp og óhljóð mannfjöldans, sem
var að drukna og berjast við dauðann.
I óviti sökk eg í sjóinn.< *
Hann hefir sagt, að hann myndi óglögt
hin síðustu augnablik sinnar fyrri með-
vitundar.
Þá fylgir ljós og minnileg lýsing Steads
á viðtökunum hinum megin og því hvern-
ig þar var högum háttað.
»Að skýra frá þeim óumræðilega fögn-
uði, sem greip mig og gagntók, þegar eg
sá hvað við mér blasti, það má enginn
dauðlegur útlista með orðum. Hugsið yð-
ur hversu yður yrði, ef þér væruð staddir
á sjávarströndu, og mættuð alt í einu ást-
vinum, er þér lengi hefðuð talið af! Það
var eins og heill herskari af vinum og
verndarenglum stæði þar og biði eftir
komu minni. Eg horfði bæði forviða og
með fögnaði ádýrðinaog dásemdarfegurðina
umhverfis mig, og óðar var mér vísað til
bústaðar, er mér var sagt, að eg hefði
sjálfur verið að smíða mér og byggja alla
æfi . . .«
»Ef mesta byggingaprýði jarðarinnar
hefði staðið við hliðina á þeim musterum,
sem eg þar sá, hefði hún að engu orðið
Á hliðveggjum þess húss, sem mér var
ætlað, stóð málað og myndað altþað, sem
eg hafði afrekað til hjálpar bágstöddum
eða til siðbóta. En Ijósast sýndist mér
vera afmáluð viðleitni mín að efla nýja
trúarvissu um ódauðleikann. Aftur sá eg
hvergi bent á áhrif mín og stríð fyriralls-
herjarmálum, er -mér áður þótti mestu
skifta. Einungis var það sýnt, sem flýtt
hefði framförum og vexti sálarinnar.
Það, seha eg einkum undraðist, var alls-
herjarfyrirkomulag í stjórnsemi og reglu,
hvar sem litið var. Englaverum hafði ver-
ið boðið að mæta mér, og hverri spurn-
ingu minni var svafiað, afleigtoga, er mín
skyldi gæta. Mig langaði til að fá að sjá
vini mína og heimili, og óðara var eg
til þeirra horfinn, en fann að mér var
meinað að ávarpa þá einu orði, eða gefa
nokkra vísbending um að mér liði vel. Eg
sá éorg og ótta á svip þeirra, en gat ekk-
ert að gert nema andað til þeirra nokkr-
um andlegum áhrifum líknar og fróunar,
sem þeim mætti hjálpa.
Fræðsluskólar voru þar handa- þeim,
sem þurftu að fá fyrstu tilsögn í andlegri
mentun; voldug fyrirtæki voru í smíðuin
til framkvæmda á ótal svæðum ýmsra
stórra hluta, sem í jarðlífinu og þoku
sjálfselskunnar enginn má hugannað leiðn.
Heilir herskarar þroskaðra anda voru að
búast til að fara í leiðangra til annar.i
pláneta en vorrar, eða til v eralda hinum
megin við vort litla sólkerfi—því að allur
alheimurinn er fullur og alskipaður ver-
um, er allar hlýða lögum og stjórn sam-
kvæmt vilja ósýnilegs stjórnara, sem eg
hefi ekki séð, en þykist skynja að eg eigi
eftir að þekkja sem ósýnilegan kraft,
Hér finn eg það í fullum veruleik, sém
J.'f öðrum vitrunum hefir Mr. Stead sagt svo frá, að
slá eða bjálki liafi lostið sig f höfuðið í því er hann
stökk, eða vildi slökkva fyrir bo.ð, og liafi það
högg orðið sinn bani.
74
barnið verða rólegra meðan hún baðst fyrir. Sótthit-
inn hvarf úr kinnunum og kvaladrættirnir minkuðu.
Hún ætlaði að sigra; guð hafði heyrt bæn hennar.
»Mamma, hvar ertu? Eg sé þig ekki; mamma, mér
er kalt!«
Ester þrýsti heitri kinninni að köldu andliti barnsins.
»Mamma, vertu hjá mér, það er svo dimt og eg
er svo hræddur.*
Hún tók hann í fang sér og lagði hann að beru
brjósti sínu til þess að verma hann.
»Mamma er hjá þér, Sveinn, mamma fer aldrei
burtu frá þér framar,* sagði hún kvíðafull.
»Já.« Hann opnaði augun alt í einu. Pau Ijómuðu
snöggvast eins og stjörnur og horfðu á hana, en
svo sloknaði ljóminn í þeim og þau urðu sviplaus
og starandi. Hún fann að hann varð þyngri og
kaldari í fangi hennar. — Svo rétti hann sig aftur
á bak tvisvar sinnum og var örendur . . .
Hún rak upp kveinandi óp og lagði líkið í rúmið.
Drengurinn hennar var dáinn!
Guð sýndi henni enga meðaumkun, hann vildi
ekki taka til greina iðruu hennar. Hann var guð
hefndarinnar, sem refsaði án miskunnar. — Hún hafði
ekki verið trúuð áður, en á þessari reynslustund
hafði hún lagt alla sál sína á guðs vald, — með
trúnaðartrausti, eins og barn —og þó . .. Hún steytti
hnefana upp í loftið, að hinum svarta, snjóþyngda
himni. Hún ógnaði og æstist í vanmegna örvæntingu.
75
Nú var alt úti, alt . . . alt sólskin var horfið og
allri lífsgleði hennar Iokið, ekkert var eftir í lífi
hennar annað en stór, ömurleg, endalaus eyðimörk,
eilífur vetur. Hvað hirti hún um það, að vorið kæmi
aftur.
Hvað hirti hún um söng fuglanna og hinn gró-
andi Iffskraft biómanna, nú, er það líf var slökt, er
hún hafði sjálf borið í skauti sínu.
Og hún vissi að sumarið mundi koma aftur með
roðnandi rósir og sólhlýja daga, sumarið, sem lagði
glitrandi, seiðandi litskraut yfir heiðina og hafið, —
hafið, sem blikaði skínandi blátt með perluljóma —
lýsandi, laðandi, — fráfælandi með djöfullegu valdi.
Nú sat hún eftir, fátæk og einmana.
Og hún vissi af öðrum, sem var orðinn eins fá-
tækur og einmana þessa sömu nótt . . . eða öllu
fremur tveimur — Ólafi og Axel, því að hún var
sem dáin frá þeim báðum. Barnið hennar tók sál
hennar með sér í gröfina . . .
En mundi líkami hennar samt halda áfram að lifa,
og ganga um sem vofa?
Nei, hún ætlaði að fylgja barni sínu, koma bráð-
lega á eftir því, — eftir lítinn tíma. Hvað gat nú
frekar bundið hana við lífið!
Pessi hugsun gerði hana stilta og rólega aftur.
Hún fór að taka til í herberginu; hún flutti mynd-
irnar og setti öll barnagullin í körfu, setti kerti í
ljósastikurnar ogkveikti á einum lampa í viðbót, og