Óðinn - 01.01.1913, Page 5

ÓÐINN
77
barnlaus, á nú von á lieilli sveit andlegra sona,
sem ætlast er til að vinni aðallega að því að fræða
og glæða andlegt líf þjóðarinnar. Hefur hann
þegar eignast tvo, sem báðir eru orðnir doktorar
í lieimspeki og byrjaðir eru á fræðistarfi sínu.
Síra Hannes var enginn andans skörungur.
En hann var annað meira. Margir lijala um liug-
sjónirnar og liafa þær að yfirvarpi. Síra Hannes var
skrumlaus maður og ljet lílið á þeim bera; en
hann fylgdi þeim fram í verki. Mikinn liluta æfi
sinnar var bann að leggja aur við aur. Sumir
bjeldu, að það væri af nísku og nirfilshætti, en
svo var það til þess að koma hjartfólgnustu bug-
sjónum sínum í framkvæmd. Þetta er fagurt og
því nær einsdæmi með þjóð vorri. Og því ber
oss að halda minning lians á lofti. Oss ber öll-
um að lieiðra tninn’ngu þessa manns, er talaði
svo fátt, en hugsaði því hærra og horfði svo langt
fram í tímann. A deyjanda degi sýndi hann það
í vcrkinu, að hann unni þjóð sinni, því aleigu
sína gaf hann til þess að — leiða ljós yfir landið.
Blessuð veri því minning hans!
Á jólum 1912.
Ágúst Bjarnason.
X
Prófessor dr. phil. Edvard Holm.
Margir íslendingar, sem stundað liafa nám við
Kaupmannaliafnar báskóla, kannast við liinn fríða,
göfuga, aldraða mann, sem Oðinn flytur bjer mynd
af. Þeir alþingismenn, sent koinu til Danmerkur
1906, rnuna einnig eftir lionum, því að hann hjelt
móttökuræðuna á háskólanum, þar sem þeim var
fyrst fagnað á samkomu í Kaupmannahöfn. Margir
aðrir íslendingar kannast við bann; sumir þeirra
liafa lesið Norðurlanda sögu hans í binni dönsku
þýðingu af mannkynssögu Caesares Cantús, eða ein-
liver önnur ril lians. Enn fremur ltafa ýmsir ís-
lendingar, vísindamenn og rithöfundar, leitað lil
bans bæði sem formanns Carlsbergs-sjóðsins og sem
sljórnanda Hjelmstjerne-Rosenkrónsku stofnunar-
innar; og enginn þeirra mun bafa gleymt þeirri
góðvild og alúð, sem hann hefur mætt. Það fje,
sem prófessor Edvard Holm og meðstjórnendur
bans liafa veilt íslendingum til styrktar, skiftir
mörgum tugum þúsunda.
Nú er prófcssor Edvard Holm á álttugasla
árinu, því að hann er fæddur 26. janúar 1833. í 34
ár (1865—1899)
var bann kennari
i sagnafræði við
háskólann, og jeg
man eftir því, er
jeg kom lil háskól-
ans, hve gaman
mjer þótti að
blýða á fyrirlestra
bans. Hann var
þá á sínu besla
skeiði. Jeg gleymi
því aldrei hve fall-
ega liann talaði,
skýrt og ljóst; á
vörum hans og
Juliusar Langes,
kennara í lista-
sögu, þótti mjer
danskan fyrst fagurt mál. Fyrirlestrar prófessors
Holms voru auðveldir og skipulegir. Hann talaði
jafnan blaðalaust; notaði að eins bók eða blað,
ef liann las upp orð einlivers merks sagnfræðings
eða stjórnmálamanns. Síðar var mjer sagt, að
hann skrifaði þó alla fyrirlestra sína og lærði þá utan
að. Hann hefur eigi verið lengi að læra, því að
liann liefur haldið ósköpin öll af fyrirlestrum. Alt
æfistarf lianssýnir, að hann hefur frábæran vinnu-
kraft. Bæði vandvirkni og mikilvirkni fylgist að
lijá lionum.
Þá er prófessor Holm hjelt fyrirlestra var jafn-
an húsfyllir; þó talaði hann í stærslu kenslustof-
unni á háskólanum. Tveir fremstu bekkirnir voru
ætlaðir stúdentum, en á hinum bekkjunum sálu
konur og karlar, ungir og gamlir.
Framan af æfinni lagði prófessor Holm mesta
stund á sögu fornaldarinnar. Hann ritaði þá tvö
merk rit um efni úr menningarsögu Grikkja og
Rómverja. Annað þeirra er um »Hina pólitisku
stöðu grískra þegna undir rómversku keis-
urunum fram til daga Garacalla«; en hitt um
»Framkomu kennimanna gagnvart rikinu
f r á r í k i s á r u m K o n s t a n t i n s m i k 1 a o g
fram til loka hins vestlæga rómverska keis-
araveldis«, mikið rit og merkilegt.
Þá er Edv. Holm varð háskólakennari, var
honum falið á hendur að halda fyrirlestra yfir
nýju söguua fyrir þá, sem stunduðu stjórnfræði.
Hann sneri sjer þá frá fornöldinni að hinum nýrri
tíma, og jafnframt því sem liann stundaði almenna