Óðinn - 01.02.1913, Blaðsíða 7

ÓÐINN
87
Fyrstu búskaparár mín á Rifkelsstöðum var enginn
maður í Eyjafirði sem virtist hafa áhuga eða hæfi-
leika til að vera forgöngumaður verulegra framfara og
fjelagsskapar í rjetta átt. J?að var Páll Magnússon á
Kjarna sem mikið ljet á sjer hera og liafði víst mikla
og góða hæfileika, en hann snerist mest að því að
æra fólk til Ameríkufarar, hanngafút blaðið »Ameríka«,
er prentað var á Akureyri, þá voru þeir líka dánir at-
kvæðamennirnir Olafur Briem, Jón eldri á Múnkaþverá
og síra Hallgrímur Thorlacius á Hrafnagili. Að vísu
voru skörðin fylt, hvað áhrærði höfðingsskap og fram-
komu »að gefa eftirdæmi«. Síra Daníel Halldórsson var
kominn í Hrafnagi), sómi sinnar stjettar, fastur fyrir,
fór vel með sitt embætti, vann því elsku og virðingu
safnaðanna. Jón Jónsson yngri á Munkaþverá var sómi
bændastjettarinnar, fríður maður á velli, vel gáfaður og
mjög lesinn maður, svo hann gat mætt flestum lærðum
mönnum i tali, og var víst stálminnugur á það sem
hann las. Hafði jeg eins og fleiri mikla ánægju af því
að hlusta á tal þeirra sira Ðaníels og Jóns eftir messu
á Múnkaþverá, því prestur tafði þá oft lengi þegar gott
var veður, en ekki voru þeir ávalt á söniu skoðun báðir,
en það rýrði ekki vináttuna.
Hreppstjórarnir í hreppunum hugsuðu mest um að
verja hreppa sína fyrír vanheilum og veikburða mönn-
um, og rak þá svo iangt stundum að bændur og lijú
höfðu ekki frið þar sem þeir helst vildu vera og gátu
best bjargað sjer. Var sá hreppstjóri mest metinn sem
harðastur var og best gat bitið frá sjer. Petta var þá
stefnumið Eyfirðinga og víst viðar í landinu.
Um þetta leyti var meiri hreyfing í Suður-Pingeyjar-
sýslu. Par voru menn sem ljetu nokkuð til sín taka, og
gengust fyrir að vekja þjóðina til manndóms og menn-
ingar. Síra Porsteinn Pálsson á Hálsi var mesti og besti
maður í verslunarfjelagsskap og hófsemdarfjelögum. Pá
voru þeir Jón Sigurðsson á Gautlöndum, sira Benedikt í
Múla, síra Björn í Laufási, Einar í Nesi o.fl.miklir stjórn-
málamenn, áhugamiklir í þeim og öllum framfaramálum.
Líka voru þeir allir miklir búmenn á þeirrt tíð eins og
fleiri Pingeyingar þá, enda fanst okkur Eyfirðingum þá
mikið um vellíðun þeirra, litum stórum augum tílþeirra
mörgu og stóru tólgarbelgja er þeirfluttu til Akureyrar,
cnda liöfðu kaupmenn þá i miklum metum. Svo fetuðu
þeir yngri Pingeyingar i fótspor þeirra eldri t. d. þeir
bræður Tryggvi og Eggert Gunnarssynir. Tryggvi var
vist sá fyrsti Norðlendingur sem fór til Reykjavíkur og
kom aftur með skip hlaðið vörum á Akureyrarhöfn,
sem hann skifti við bændur fyrir ull og tólg o. fl., varð
Tryggvi af þessu mjög frægur og vann sjer álit margra.
Par á eftir myndaðist Gránufjelagið og varð Tryggvi
strax kaupstjóri þess fjelags. Leyndi þar sjer ekki
dugnaður hans þá í því sem öðru og gerði margan
brúnabrattan.
Svo kom nú það sem hafði mestu og bestu áhrifin
á þjóðina bæði leynt og Ijóst, sem var 1000 ára minn-
ing ættjarðarinnar. Enginn atburður liefur spent eins
mikið hverja taug og hvern viljakraft í mínum skrokk
sem sá dagur 2. júlí 1874, er Eyfirðingar hjeldu þjóð-
hátíðina á Oddeyri og allur sá undirbúningur og alt
það stapp og skraf er þvi fylgdi. Blessaður sje sá dag-
ur og blessað sje það ár og allur sá gróður, er þá fseti
rætur um alt land, og sem borið hefur blessunarríka
ávexli og uppskeru meiri en nokkrum þá gat til hugar
komið. — En í mig kom einhver ókyrð, einhver þrá,
eitthvað að starfa fyrir það almenna, reyna að efla fje-
lagsskap, samtök og áhuga, en fann þó vel vanmáttinn
hjá sjálfum mjer til að geta hrundið nokkru áfram í
rjetta átt. En þá kom nú Eggert Gunnarsson til sög-
unnar með sitt óstöðvandi framsóknarafl og sterku trú
á sigur þcss góða, vildi því öllum hjálpa og öllum gera
gott. Jeg fjekk sterka löngun til að kynnast honum, er
hann var fluttur í Eyjafjörðinn, enda gat það vel lúkk-
ast. Par var maðurinn, sem skapaður var til að prje-
dika og hafa álirif á lýðinn, vekja menn til dugnaðar,
til fjelagsskapar og samvinnu. En hann gat ekki stöðv-
að sig, eða sest um kyrt, framsóknin var svo sterk,
treysti á hermennina (bændurna), en þeir reyndust ó-
nýtir til að berjast til þrauta og þá gafst foringinn upp
eða fjell. Petta er gangurinn í sögunum.
Jeg reyndi að rjetta hjálparhönd að því leyti sem
orkan leyfði bæði við kvennaskólan á Laugalandi og
framskurð Staðarbygðarmýra, í þessu hvorutveggja var
Eggert formaður og driffjöður og kallaði hann mig
þá stundum járnkallinn sinn. Að grönnum mínum hafi
þótt jeg nokkuð framgjarn en ekki eins gætinn eða var-
kár marka jeg á því, að eitt sinn, er jeg var í heyskoð-
unarferð með öðrum mönnum á vetrardag, vorum við
á ferð eitt kvöld. Snjór var og blindað, var jeg á und-
an og veit ekki fy’-rri til en hengja sprakk undan mjer
og jeg flatur, en spratt fljótt upp aftur, segir þá sam-
ferðamaður minn: »Svona fer nú oft fyrir þessum fram-
gjörnu mönnumw. »Gerir ekkert til« var svarið frá mjer,
»þegar maður reisir sig svona fljótt við aftur og getur
haldið áfram«. Pað hefur líklega verið fyrir framgirni
mina að jeg komst bæði í sýslunefnd og hreppsnefnd og
varð hreppstjóri 2 seinustu búskaparár mín. Aö vísu
gerði jeg lítið gagn í þessum nefndum, þó feginn vildi
jeg láta gott af mjerleiða. Ivona mín var nú orðin þreytt
og heilsan biluð, rjeðum því af að hætta búskap. Ásrún
dóttir okkar, sem hafði verið henni til aðstoðar sein-
ustu árin, var nú komin frá okkur og gift Haraldi Sigur-
jónssyni i Kvigindisdal i Suður-Pingeyjarsýslu, Einars-
staðasókn, og árið 1883 fluttumst við norður til þeirra.
Næsta vor fluttu þau Haraldur og Ásrún að Einarsstöð-
um og fóru að búa þar á allri jörðinni, fluttum við
þangað með þeim. Nú var jeg þá fluttur norður í Ping-
eyjarsýsluna, sem jeg hafði haft svo miklar mætur á,
bæði fyrir landkosti og viðkynningu margra manna þar,
sem höfðu haft mjög góð áhrif á mig, enda tóku þing-
eyingar mjer tveim höndum. Peir sýndu mjer líka
þann heiður að kjósa mig á Pingvallafund sumarið 1885
ásamt Jóni frá Múla, er þá bjó á Arnarvalni. Líka voru
þá kosnir fyrir »Pjóliðið« Sigurður i Ystafelli og Pjctur
á Gautlöndum. Pá kom jeg til Reykjavíkur, hitti þar
nokkra Norðlendinga mjer kunnuga, er tóku mjer mæta
vel og sýndu mjer það markverðasta þar. Naut jeg
og góðrar gestrisni frú Kristjönu Havstein o. fl. Yfir
höfuð var ferðin mjög skemtileg og góð, fjekk líka rjett-
ara og betra álit á Reykjavík eftir en áður. Pá sá jeg
fyrst nafna minn, Jón Ólafsson, á Pingvöllum og heyrði