Svipan - 01.06.1912, Blaðsíða 2

2
S V I P A N
arráðinu þætti fróðlegt að vita hvernig eld-
urinn hafi komist að þeim; enda ber því
stranglega að gæta þess, að alt sé hreint,
því enginn getur sér til, að maður,
sem er jafn tortrygginn rannsóknar-
dómari, að hann jafnvel staðhæfir ósannar
sakir á saklausa menn, að hann geri sig
sjálfan sekan sem brennuvarg, og þvl síður
að stjórnarráðið láti sér það óviðkomandi.
En ekki hefur enn frétst að þangað hafi
nokkur rannsóknardómari verið sendur til
þess að vita hvernig þetta hafi gelað or-
sakast, og sé svo, að það hafi ekki verið
gert, þá er það ófyrirgefanleg vanræksla af
stjórninni, því það er bein skylda hennar,
að hafa glögt eftirlit með undirmönnum
sínum, ekki síður en alþýðunni. En þegar
svo er komið, að landstjórnin sér svo í
gegnum fingur við undirmenn sína, sem
hér er tilfært, en refsar alþýðunni strang-
lega jafnvel fyrir minstu yfirsjónir, eins og
25 aura málið ber vitni um, — þá væri
ekki ólíklegt að alþýðan lærði einhvern tíma
að beita sér gegn þessum misrétti. Og þess
væri óskandi, að þjóðin á sínum tima gæti
lært að meta þennan embættisgorgeir með
tilhiýðilegri fyrirlitningu, — þvi annars er
hinu siðferðislega ástandi í landinu mesta
hætta búin, því »hvað höfðingjarnir hafast
að, hinir ætla sér leyfist það«, svo kvað
skáldið. Og er það ekki nema náttúrleg af-
leiðing af illri strjórnrækslu og eftirlitsleysi,
að allar siðferðislegar tilfinningar kulni og
deyi út hjá alþýðunni, þegar valdsmenn
hennar ganga á undan með slíkum eftir-
dæmum.
£anðsbankamálið nýja.
Hvað liður Landsbankamálinu nýja,
ekkert heyrist enn, og eru menn alment
gramir yfir, verði það svæft svo sem hið
lyrra. Þeim er lesa lögréttugr. frá 6. marz
1912 er jeg prenta hér orðrétta, ættu að
vera skiljanlegar ástæðnr til þess, að em-
bættismannalýðurinn vill draga sem mest úr
málinu, því þeir standa aðallega Lögréttu
að baki. Misfellur hjá valdsmönnum hjá
embættismönnum hjá stjórnendum yfirleitt
hjá öllum er völd hafa og metorð, segir
blaðið svo almennar, að ekki sé tiltökumál.
Sem sýnishorn upp á ummæli blaðsins
prenta eg hér greinina.
»Ransókninni nýju í Landsbankanum,
þeirra H. Daníelssonar yíirdómara og E.
Schou bankastjóra, var lokið þegar um
helgina, en skýrsla þeirra er enn ókomin
til stjórnarráðsins, eða að minsta kosti eigi
kunn orðin enn.
Þangað til sú skýrsla er fram komin,
er réttast að ræða sem minst um málið.
En út af ummælum, sem fram hafa komið
annarstaðar um gang þess, skal þess get-
ið, að Lögr. hefir leitað sér upplýringa um
hann i stjórnarráðinu. Það lét fyrst rann-
saka reikninga gjaldkerans þrjá síðustu
mánuði siðastl. árs. Villur fundust þar.
Gjaldkerinn viðurkendi þær réttar og borg-
aði. Alveg eins er farið með reikninga
sýslumanna. Villur finnast þar oft, sem
nema háum upphæðum. Þelm er gefinn
kostur á að sjá athugasemdirnar, og svo
leiðrétta þeir. Engum dettur í hug, að gera
þegar ráð fyrir, að villurnar séu settar af
ásettu ráði. Annað eins og þetta kemur
oft fyrir, sagði maður sá í stjórnarráðinn,
sem Lögr. átti tal við.
Svo er fundið að eldri reikningum,
eins og frá var skýx t i síðasta tbl. Ný ran-
sókn er þá skipuð, sem nú er lokið, og nxun
skýrsla um hana væntanleg voii bráðai’«.
Er þetta nú fyrirboði þess hjá embætt-
ismanna málgagninu, að allir eigi að verða
jafnir fyrir lögunum, eða er blaðið að fletta
ofan af gamalli þjóðai'smán eða svíviiðingu,
að því er embættismannalýðinn snertii’, að
víllur þær er koma fyx'ir í í'eikn. embætt-
ismenna séu sama eðlis og þær er gjald-
keri Landsbankans er sakaður um.
Eru þeir menn er blaðið ber þessar
sakir á, færir um að gegna trúnaðarmálum
þjóðarinnai'. Á ekki þjóðin heimting á að
þessir embættismenn er svo haga sér séu
settir undir rannsókn. Ekki bæta slíkir
menn þjóðlífið sem haga sjer svo gagnvart
því opinbera, hvað þá heldur gagnvart ein-
staklingunum er þeir eru settir yfir. Hvað-
an stafar sú venja gagnvart embættismanna-
lýðnum, að leita umsagnar þeirra, um kær-
ur eða annað á þá, en snúa sér fyrirvara-
laust að almúgamanninum, sem sakbox'inn
er jafnvel út af lítilfjörlegasta grun og
hneppa hann i fangelsi, en flestir mundu
hafa málstað sínum eitthvað til afsökunar
ef umsagnar þeirra væri leitað. Eða eru
önnur lög þessa lands ef embættismaður
gerir sig sekan i misfellum en almúgamað-
inn?
Eg vil beina þeirri spurningu til ís-
lenzkrar alþýða, hvort henni virðist ekki
nóg komið til hnekkis og ámælis lands-
stofnun þeirri er nefnist Landsbanki; til
þess að ástæða væri til þess með almennri
áskorun, að rannsakað yrði alt ástand þess-
arar stofnunar af komandi þingi, eða rann-
sóknai'nefnd skipuð til þess, svo framvegis
yrðu fyrirbygðar með sti’angara eftirliti, lög-
boðnu, slíkar mislellur sem þegar eru
komnar 1 ljós, til stórhnekkis áliti landsins
og þjóðþrifum, og sé ekki málið tekið frá
rótum niður til okkar dags, verður sifeld
endurtekning á því sama, og Landsbankinn
vei’ður að sjálfsögðu að leggjast niður.
Ráðherratímabilin vii'ðarst mér sorgar-
sjón þessa lands, er byrjaði með megnu
eftirlitsleysi í tíð Hannesar, er fæddi af sér
ýmsar misfellur og almenna tortrygni; saga
hinna tveggja er i of fersku minni til þess
eg þurfi að andurtaka hana hér. Spilling
ofanirá, misrétti og kúgun einstaklinganna;
er ai’fur okkar tilkomandi kynslóða; ljót en
sönn saga.
Póliliski bræðingurinn.
Um hinn nýa bi’æðing er margt talað
þessa daga, og virðast skiftar skoðanir um
tilgang hans og stefnu. Mér fyrir mitt leyti
hefir alla daga verið meinilla við allan
biæðing, og aldi’ei heíi eg fengist til þess
að borða hann í smjör stað. — En hvað
þessum ný-pólitiska bræðing viðvíkur, þá
er hann víst alt annars eðlis, mér er hann
reyndar að öllu ókunnur, því þótt að eg
hafi leitað upplýsinga hjá þeim sem mest
þykjast fylgja mcð, þá er jafnan svai’ið, að
ekki sé fullbrætt enn. Það er »Consentra-
tíonen« er tekur svo langan tima!!
Verði hann til þess að sameina báða
tlokkana á þann hátt, að lyfta oss betur á-
fram í sjálfstæðismálinu með sameinuðum
kröftum og vilja, þá er vel yfir að láta, og
munu allir góðir menn taka þeim boðskap
fagnandi, en sé það svo, að þeir sem stað-
ið hafa fremstir í bi’jóstfylkingu sjálfstæðis-
manna og sem vér höfum trúað fyrir mál-
um vorum, muni vera að gera ríkislegt
réttindaafsal fyrir sjálfa sig og okkur, þá
eru engar bölbænir þeim ómaklegar frá
vorri hendi.
En bíðum og sjáum hvað setur!
Enn er ekki hægt að dæma!
Aðsent.
(Úr bréfi).
Heyrist að úr hverjum stað
hels þegar naður gellur,
mikill skaði þykir það
þegar maður fellur.
Þó eru kindúr manns í mynd
er mér væri yndi að deyða.
Þjóð er blind, hún segir það synd,
ó svei — þér lyndisbleiða
Eyju fanna færa tjón
og frelsis banna vega,
Kitti, Hanni, Klemmi og Jón
þeir klára það sannanlega.
Það yrði landi lyfti-spil
lífs i vanda og nauðum,
og hresti andann af og til
yfir þeim standa dauðum.
Incognita.