Verkamaðurinn - 29.01.1954, Blaðsíða 5

Föstudaginn 29. janúar 1954
VERKAMAÐURINN
5
í umræðunum í kvöld og blöð-
um flokkanna, sem flestu hafa ráð-
ið um stefnuna í bæjarmálum Ak-
ureyrar síðastl. kjörtímabil, tala og
skrifa máltól flokkanna eins og sá,
sem valdið liefur og peningana.
Þessir sjálfsánægðu fulltrúar sér-
hagsmunamanna og auðborgara
keppast nú við að gefa sjálíum sér
vottorð um, að þeim einum sé trú-
andi fyrir málefnum almennings i
bæjarstjórn.
En þetta er ekki ný saga. Fyrir-
mennirnir, kaupmenn og embættis-
menn, hafa löngum sagt alþýðunni
að þeir væru bezt fallnir til að fara
með almenn mál. Og í krafti hæfi-
leika sinna, til að ná arðinum at
striti alþýðunnar í sinar hendur,
jafnhliða fátækt og fáfræði almenn-
ings, gekk lengst af vel fyrir hinum
fínu fésýsiumönnum að hafa öll ráð
alþýðunnar í hendi sér. Þessi bar-
dagaaðferð hefði því gengið ágæt-
iega fyrir 50 árum. En einmitt um
það ieyti fer hið undirokaða og fá-
tæka alþýðufólk að átta sig á mögu-
leikum sínum til að brjótast undan
okinu með því að mynda með sér
samtök án íhlutunar heldri manna.
Það féll i hlut verkamanna þessa
bæjar að verða einhverjir fyrstu
hérlendra verkamanna og sjómanna
tii að mynda verkamannafélag. í
stéttarfélögum hefur alþýðan þjálf-
að hæfileika sína til að koma fram
hagsmunamálum sínum og öðlast
vaxandi skilning á gildi samtaka
sinna. Og í verkalýðssamtökunum
hfur alþýðan alið upp og þjálfað
til starfa úr sinum hópi forystu-
menn alþýðusamtakanna.
Rísandi alþýðusamtök og sóknar-
máttur þeirra er sögulegt sérkenni
20. aldarinnar. Einnig hér i þessum
norðlenzka smábæ sækja alþýðu-
samtökin fram til bættra lífskjara.
Fyrir fáum árum voru launakjör
verkamanna og yfirleitt allra lág-
launamanna 10% og allt upp i
25% lægri hér á Akureyri en í höf-
uðborginni. Það var ekki fyrr en
alþýðan valdi sér róttæka 'og dug-
andi forystu, að þessu gamla órétt-
læti og smán var hrundið. Og nú
hafa, að ég held allir félagsbundnir
launþegar á Akureyri jöfn laun og
Reykjavlk.
Þessi barátta um launajafnréttið
varð hörð og háð einmitt við þá,
sem nú eru boðnir fram af ihaldi
og Framsókn, og bjóða alþýðu bæj-
arins að sjá um hagsmuni hennar í
bæjarstjórn. En alþýða bæjarins
hefir fengið nóg tækifæri til að sjá,
hverra umboðsmenn fulltrúar þess-
ara afturhaldsflokka eru, og ekki
síst á s. 1. kjörtimabili. Alþýðan
veit vel, hverjir hafa staðið i vegi
fyrir því, að áfram væri haldið að
búa í haginn fyrir útgerðina, sem
er nú þegar orðin lifæð atvinnulífs-
ins, og hlýtur að verða, um næstu
framtíð. Alþýðan man vel, að íhald-
ið og Framsókn og Alþýðuflokkur-
inn, lögðu allir i sameiningu hinn
illræmda og óréttláta skatt, á hús-
eignir almennings, og taldi sig ekki
muna um minna en að fimmfalda
hann. En fyrir þessu var engin
lagaheimild, enda engin fordæmi
Bæjarstjórn verður að þurrka út
smán atvinnuleysisins
Hluti af ræðu Tryggva Helgasonar í útvarpsumræðunum í gærkvöldi
fyrir slíkri skattpíningu á landi hér.
Þessi bæjarstjórnarmeirihluti, lét sig
ekki muna um það, að fá hinum
unga þingmanni Akureyrar, það
hlutverk,; að fá lagaheimild á Al-
þingi fyrir^>essari svívirðingu. Eng-
in bæjarstjórn önnur, hafði frum-
kvæðið uni slíka skattheimtustefnu,
og engin bæjarstjórn önnur, svo ég
viti, hefur notað sér þessi lög, meira
en i mesta lagi að þrefalda skatt-
inn.
Fulltrúar Sósíalistaflokksins hafa
nú nýlega„reynt, til samkomulags,
að fá fasteignaskattinn lækkaðan
aftur á íbúðarhúsnæði, þó ekki væri
meira en niður í það sem hann er
t. d. í Reykjavík, en íhalds- og
Framsóknarfulltrúarnir léðu ekki
máls, á neinum réttarbótum í þessu
efni. Langmikilvægasta verkefni
alþýðusamtakanna í bænum, er að
fá blett atvinnuleysisins þurrkaðan
af okkar bæ. Atvinnuleysið er elli-
sjúkdómur þjóðskipulagsins, og
feigðarmörk þess, þar sem það er
afleiðing þess, að einkaframtakið
hefur brugðist margyfirlýstu skyldu-
hlutverki, að halda uppi atvinnu-
rekstrinum. Það er orðið langt síð-
an auðborgarar á Akureyri drógu
sig inn í skelina, og hættu, að á-
hætta eigum sínum, í framleiðslu-
atvinnurekstur. En þeir vilja verzla
við fólkið, og láta á þann hátt loða,
við fingur sér drjúgan hlut af at-
vinnutekjum almennings.
Alþýðusamtökin, hafa Sósíalista-
flokkinn i þjónustu sinni, til að
heyja baráttu fyrir fullnægjandi
atvinnu í bæjarstjórn Akureyrar, og
því býður hann nú fram, forvígis-
menn verkalýðssamtakanna, til þess
starfs.
í kosningunum 1946 vann Sósíal-
istaflokkurinn mikið á, og fékk 3
menn kjörna í bæjarstjórn. Eftir
þær kosningar tókust — þó með
miklum erfiðleikum — samningar,
um að opna hlið Akureyrar, fyrir
nýsköpunarstefnu þeirra ára. Aldrei
hefur áhrif alþýðunnar, og Sósíal-
istaflokksins, gætt jafn mikið í
landsmálum og bæjarmálum Akur-
eyrar sem þá. Þá var m. a. samið
um að hefja togaraútgerð frá Ak-
ureyri, sem var margra ára baráttu-
mál Sósíalistaflokksins. A því kjör-
tímabili, voru keyptir 3 nýjir tog-
arar til bæjarins, og var mjög harð-
sótt að fá í gegn í bæjarstjórn, að
3. skipið Svalbakur, yrði keypt.
Virtist fyrst framan af, vera vakandi
skilningur og vilji á að búa þyrfti
sem allra bezt að þessum unga at-
vinnuvegi í landi, m. a. var keypt
efni í bryggju, sem átti að reisa við
vinnslustöð útgerðarinnar, til að
spara aksturskostnað. Átti með
þessu að bæta upp að nokkru, að
skipin hérna, þurfa oft að sigla
lengri veg, af veiðisvæðinu til
heimahafnar, en t. d. Reykjavíkur-
skipin.
S. 1. kjörtímabil hefur svo til
alveg verið dregið í land, með að
byggja upp aðstöðu fyrir togara-
útgerðina, og er nú svo komið, að
engurn togurum á landinu er búið
eins illa að í landi og Akureyrar-
skipunum. Skipin verða löngum að
flakka um allar jarðir til að fá
sjálfsagða hluti til útgerðarinnar,
s. s. ís og jafnvel salt og til að losna
við aflann.
í bæjarstjórnarkosningunum 1950
voru stærstu mál Sósíalistaflokksins
að auka við togaraflotann, og
byggja frystihús, til að geta fram-
leitt ís fyrir skipin, og hagnýtt bet-
ur nokkurn hluta afla þeirra, með
hraðfrystingu.
Þá var ekki orðinn nægilega al-
mennur, skilningur meðal bæjar-
búa, á þörfinni fyrir þessar fram-
þeirri tilhögun, sem hann ráðgerir,
10—12 stunda vinna á dag í 160—
200 daga á ári. Þar af alveg sam-
felld vinna, fyrir nokkra menn,
vegna ísframleiðslunnar. Vinnulaun
þessa starfsliðs, eru áætluð nokkuð
á þriðju millj. króna. Að sjálfsögðu
er gert ráð fyrir að afli til frysti-
hússins berist með togurunum úr
hverri veiðiferð jafnhliða fiski 1 salt
eða herzlu og þá að sjálfsögðu
frystur nýjasti fiskurinn.
Vinnslufiskurinn 5700 smálestir
ætti að koma í 70—80 veiðiferðum
60—100 smálestir í ferð eftir aðstæð
um. í þessu fiskmagni er áætlað
510 tonn aukfiskur steinbftur, ýsa
og flatfiskur) fyrir um i/2 millj. kr.
upp úr skipi en fullunninn um 1.2
nillj. kr., en sá fiskur fer nú svo tn
''llur forgörðum. Með frvstihús-
.ekstrinum er gert ráð fyrir ao
Krossanesverksmiðjan fái 3—4 þús.
tonn af fiskúrgangi til vinnslu, en
kvæmdir og mörgum fannst, að
þessi nýi atvinnuvegur væri á ör-
uggri leið. í þeim kosningum tap-
aði Sósíalistaflokkurinn einum full-
trúa sínum, úr bæjarstjórn. Þriðji
maður á lista Sósíalistaflokksins for-
maður Verkamannafélags Akureyr-
arkaupstaðar féll, en 4. maður
íhaldsins formaður Vinnuveitenda-
félags Sverrir Ragnars, kom inn í
bæjarstjórn.
Þessi ósigur Sóslalistaflokksins,
og alþýðusamtakanna, skipti sköp-
um um framgang hins þýðingar-
mesta áfanga í atvinumálum bæj-
arins, byggingu hraðfrystistöðvar.
Þetta mál hefur verið fyrir bæjar-
stjórn, öðru hvoru allt kjörtímabil-
ið og jafnlegni hefur skort eitt at-
kvæði í bæjarstjórn, til þess að mál-
ið næði fram að ganga.
Nú nýlega hefur bæjarbúum
verið kynntar í blöðum nýjar áætl-
anir Gísla Hermannssonar um bygg-
ingarkostnað og rekstursgrundvöll
hraðfrystistöðvar á Akureyri. Sam-
kvæmt þeirri áætlun, ætti þetta að
vera vinnustöð fyrir 90 manns, þar
af nær helmingur konur og með
það svarar til 20 þús. mála síldar.
Er það ekki smáatriði fyrir íbúa
bæjarins að geta þannig tryggr
rekstur bæjarverksmiðjunnar f
Krossanesi, sem keypt var í góðri
trú á hinn 30 ára gamla atvinnu-
veg, síldveiðarnar, sem var alltaf
veigamikdl þáttur í atvinnulífi
bæjarbúa, en er nú að hverfa út,
a. m. k. hér í bæ, eftir níu aflaleys-
isár í röð. Nú eru aðeins eftir sjö
síldveiðibátar 1 bænum, en voru 28
fyrir 15—16 árum.
Með frystihúsrekstrinirm á að
vera hægt að leggja niður leitar-
ferðir hinna dýru skipa, sem kosta
15—20 þús. kr. á dag, vestur og
suður á land eftir ís, sem kostar
venjulega 8—9 þús. kr. í ferð.
En því hef ég gert þetta mál að
umtalsefni, að um það er nú kosið
öllu öðru fremur. Það er aðeins sú
breyting á orðin frá 1950, að allur
almenningur áttar sig núorðið bet-
ur á hinni brýnu þörf fyrir frysti-
húsrekstur en þá. Sósíalistaflokkur-
inn hefur aldrei þreytzt á, allt kjör-
tímabilið, með blaði sínu að upp-
lýsa almenning um þetta mál, og
er nú svo komið, að almenningsálit-
ið í bænum krefst þess, að fram-
kvæmdir verði hafnar.
Þið hafið, hlustendur góðir, sjálf-
sagt flestir tekið eftir því, að hægri
flokkarnir, íhaldið og Framsókn,
skrifa nú í blöð sín, að þeir séu
með því, að hafizt verði handa í
þessu efni, og jafnvel, að þeir hafi
aldrei verið því andvígir. Hins-
vegar hafi þeir ekki viljað rasa um
ráð fram. Sérstaklega lætur Dagur
mikið yfir því, að fulltrúar Fram-
sóknar hafi viljað athuga málið
mjög gaumgæfilega. Eg hef aldrei
heyrt þetta fyrr og veit ekki betur,
en að fyrir einu ári síðan, þegar af-
greidd var í bæjarráði tillaga um
að heimila frystihúsnefnd að verja
allt að 15 þús. kr. til að láta gera
áætlanir um frystihúsrekstur og
teikningar, þá var sú tillaga felld
með öllum atkv. íhalds og Fram-
sóknar, en hún slysaðist í gegn á
bæjarstjórnarfundi. Á þessu sjáið
þið, góðir Akureyringar, sannleiks-
gildi þess, að þessir fulltrúar hafi
haft hug á rannsókn málsins og
hlutlausum upplýsingum.
Og nú segja frambjóðendur þess-
ara flokka, að málið sé í athugun
hjá stjórn Útgerðarfélagsins, þ. e.
m. ö. o. hjá þeim sjálfum.
Nei, hlustendur góðir. Hver, sem
ljær Sjálfstæðisflokknum og Fram-
sóknarflokknum atkvæði sitt, legg-
ur þessu framfaramáli ekki lið. En
með því að auka kjörfylgi Sósíal-
ÍStaflokksins, svo að hann fái þrjá
fulltrúa í bæjarstjóm, eins og hann
hafði tímabilið 1946—50ð eruð þið
að leggja lið þessu máli og öðrum
áríðandi framförum í atvinnumál-
um Akureyringa.
Sósíalistaflokkurinn berst fyrir
því, að dráttarbraut verði byggð,
þar sem hægt verði að taka upp
nýsköpunartogarana. En eins og
nú er, verða þeir að fara a. m. k.
tvær ferðir á hverju ári til botn-
hreinsunar og eftirlits til Rvíkur,
og kostar hver ferð 100—150 þús.
kr., auk viðgerðarkostnaðar. Klöss-
un hvers skips, sem fer fram fjórða
hvert ár, kostar 500-800 þús. kr„
en það er mest vinna verkamanna
og iðnaðarmanna. Vinna, sem skap-
. aðist með rekstri slíkrar dráttar-
brautar, myndi vera geysimikil,
bæði vegna skipanna hér og skipa,
sem hingað myndu leita til við-
gerðar, þar sem nú er aðeins ein
dráttarbraut á landinu, sem tekur
þessi skip upp, og er hún alltaf yfir-
hlaðin störfum.
Um byggingu togarabryggju þarf
ekki að fjölyrða. Efnið 1 hana er
búið að ryðga hér í nær fimm ár,
og étur upp a. m. k. 60 þús. kr. á
ári í vöxtum, af því fé, sem pínt
er út úr almenningi. SHkir hlutir
munu vera algert einsdæmi hér-
lendis og eru þess eðlis, að það
ætti að varða við lög að fara þannig
með fé almennings. Á meðan eru
togararnir látnir greiða háa leigu
eftir bryggju eins bæjarfulltrúans.
x C-listinn
Ko$ninga§krifstofa C - listan§
verður á kjördag í Ásgarði, Hafnarstræti 88. - Símar 1516 og 1503.