Verkamaðurinn - 07.07.1961, Blaðsíða 5

föstudagur 7. júlí 1961
VERKAMAÐURINN
5
Reltttviður
Kaupskip skráð í Prag
Þótt undarlegt megi virðast
eru ýmis lönd með álitlegan
kaupskipaflota, en hafa samt
engan aðgang að sjó. Þannig
er um Tékkóslóvakíu. Fyrsta
hafskip sitt keyptu Tékkar fyrir
10 árum, þegar viðskipti við
Kína og önnur fjarlæg lönd fóru
mjög að aukast. Þeir komust
skjótt að því, að það er miklum
mun ódýrara og öruggara, að
flytja vörurnar á eigin skipum,
en kaupa fraktir af Vesturevróu-
mönnum, og hafa þeir því stöð-
ugt aukið við flotann. Haffær
kaupskipafloti þeirra er nú 105
þúsund rúmlestir brúttó eða
helmingi stærri en kaupskipa-
floti íslands. Aðeins Sviss hefur
stærri kaupskipaflota af þeim
löndum, sem ekki eiga aðgang
að sjó, 170 þúsund rúmlestir, en
Tékkar ætla að tvöfalda sinn
hafskipastól á næstu 4 árum.
Olíuhringunum stendur
ógn af sovézkri olíu
Rússar eru farnir að selja
mikla olíu úr landi, eins og Is-
lendingum er manna bezt kunn-
ugt um, og er olíuhringum auð-
valdsins olíuútflutningur þeirra
mikill þyrnir í augum. Ítalía er
það land Vesturevrópu, sem
mest kaupir af sovézkri olíu og
fær tunnu af hráolíu í höfn við
Svartahafið fyrir 1$, og hefur
þetta það í för með sér, að olíu-
verðið hjá ítölskum hreinsunar-
stöðvum er nú ekki nema 62.5%
af olíuverðinu við höfn í Persa-
flóa. Eru generálar Atlantshafs-
bandalagsins að hugsa um að
setja ofan í við Italíustjórn fyr-
ir að sigla svona langt „fyrir
austan“ vestræna hagsmuni.
Einum fjórða veltunnar
kastað ó glæ
Það er mörgum eyrinum sóað
til ónýtis í skipulagsleysi kapí-
talismans, þetta kemur vel í Ijós,
ef athugaðir eru verzlunarhætt-
irnir. Óhætt mun að fullyrða,
að álitlegum hluta þjóðartekn-
anna sé eytt í fánýtar auglýs-
ingar í háþróuðum auðvalds-
löndum, og er þetta hrein eyðsla
fyrir þjóðarbúið, þar eð þær
skapa engin verðmæti. Þetta hef-
ur lítillega verið rannsakað í
Svíþjóð, og hafa menn komizt
að því, að tannkrem muni mest
auglýsta varan þar í landi. —
23.6% veltunnar fer í auglýs-
ingakostnað.
*
Er ehhi tímabœrt fyrir íslenzh
atvinnufyrirtshi oi homo opp
bornoheimilum í sombondi
við vinnuslvornor!
Þessi skemmtilega mynd er
ekki tekin hér á landi, heldur úti
í Rostock í Austur-Þýzkalandi
og nánar tiltekið í fiskiðjuveri
staðarins, sem er mikið fyrir-
tæki og hið langstærsta sinnar
tegundar þar í landi.
í þessu fiskiðjuveri vinna um
3000 manns. Það er að miklu
leyti ungt fólk og konur í meiri
hluta. Þær hafa þar sama kaup
og karlar við alla vinnu, en að
auki njóta þær ýmiss konar
hlunninda og fyrirgreiðslu, sem
er óþekkt fyrirbæri hér á landi.
Er þar þýðingarmest, að inn-
an vébanda fiskiðjuversins eru
starfrækt barnaheimili, þar sem
mæður, er vinnu stunda í fisk-
iðjuverinu, geta látið börn sín
dveljast á daginn og þurfa eng-
ar áhyggjur að hafa af þeim.
Barnaheimili eru þarna þrjú.
Eitt er fyrir börn á aldrinum 1
til 3 ára, og einmitt frá því heim-
ili er myndin hér að ofan. Þó að
heimilið sé aðeins eitt, er því þó
skipt í deildir, þannig að eins
Framh. af 4. siðu.
— Nei, það er í sjálfu sér að-
eins undirbúningur undir stóru
ferðina okkar, sem við höfum í
hyggju að fara eftir 3—4 ár til
Suður-Ameríku. Það yrði nokk-
urra mánaða ferð á eigin bíl urn
mörg lönd. Þar kemur reynslan
frá Ítalíu og íslandi sér vel,
bæði í skipulagslegum efnum og
einnig í jarðfræðilegu tilliti, því
að bæði eru þar jöklar og eld-
fjöll.
— Hvernig hefur ykkur ann-
ars líkað hér á Islandi?
— Við höfum ferðast um allt
Þýzkaland (báða hluta þess) og
einnig komið til annarra landa
á meginlandinu, en þvílíka gest-
risni sem hér höfum við aldrei
fyrirhitt. Fólk er hér eðlilegt og
elskulegt á þann máta, sem ekki
árs hörn eru sér og svo aftur
tveggja og þriggja ára. Börnin
fá þarna alla umönnun og að-
hlynningu og una lífinu hið
bezta. Svo eru aftur tvö heimili
fyrir eldri börn, og komast 80
börn á annað þeirra en 120 á
hitt.
Auk þess, sem börnin dveljast
á heimilum þessum á daginn,
geta þau einnig dvalizt þar all-
t-—
an sólarhringinn, ef svo ber und-
ir, t. d. ef móðirin veikist. Sama
er að segja, þegar móðirin fer í
orlof. Ef hún fer eitthvað burtu
úr borginni fá börnin að dvelj-
ast á heimilum þessum allt að
hálfum mánuði hverju sinni.
Auk þess, sem fiskiðjuverið í
Rostock starfrækir þessi barna-
heimili og gerir þannig fjölda
er til — því miður — í Þýzka-
landi. Við urðum strax fyrsta
kvöldið varir við þetta í sam-
skiptum okkar við útlendinga-
eftirlitið; það var engin reki-
stefna út af vegabréfsáritun eins
og annars er algengt með okkur
Austurþjóðverja í Vesturevrópu,
vegna þess að okkar ríki nýtur
ekki stj órnmálalegrar viður-
kenningar. Við höfum hvarvetna
notið hinnar beztu fyrirgreiðslu,
og í því sambandi ber sérstak-
lega að nefna þýzk-íslenzka
menningarfélagið í Reykjavík.
Hvergi höfum við orðið varir
við kala í okkar garð vegna ó-
dáða Þjóðverja í heimsstyrj öld-
inni. Það hefur okkur þótt vænt
um, og langaði mjög til að
stuðla að því, að þið kynntust
hinu nýja Þýzkalandi og hinni
kvenna fært að stunda vinnu ut-
an heimilis, sem þær annars
gætu alls ekki, þá hefur fiskiðju-
verið einnig eigin sjúkrahús, eða
heilsuverndunarstöð. Þar starfa
7 læknar og fylgjast með heilsu-
fari verkafólksins, framkvæma
minni háttar læknisaðgerðir og
veita leiðbeiningar. Sé hins veg-
ar um alvarlegri sjúkdóma að
ræða eða þörf langrar sjúkra-
hússvistar, er sjúklingnum kom-
ið á stærri sjúkrahús inni í borg-
inni.
Slík fyrirgreiðsla sem þessi er
ennþá nær eða alveg óþekkt hér
á landi, og víst má segja, að hér
séu vinnustaðir yfirleitt það fá-
mennir, að óhugsandi sé, að
starfrækja sérstök sjúkrahús í
sambandi við þá. En myndi það
nýju þýzku þjóð, sem er í upp-
byggingu hjá okkur, laus við
hernaðaranda og útþenslustefnu.
-—- Hvað hefur ykkur fundizt
furðulegast í ferðinni?
— Tvímælalaust hinar björtu
nætur (það kom fyrir lítið að
burðast með vaxkerti frá Ber-
lín), en þar næst þessi undarlegi
matur, sem þið borðið margra
mánaða gamlan með hafragraut,
hvað þið kallið hann nú aftur —
blóðmör. (En mér finnst nú
skyr bezti íslenzki maturinn sem
ég hef smakkað, segir Klaus.)
(En Karlheinz horfir sínu brúnu
augum dreymandi út í bláinn og
strýkur um hrafnsvart alskegg-
ið og segir alls ekki frá því, sem
hann hefur fallegast séð á fs-
landi, og nú fara félagarnir að
stríða honum með dálitlu, sem
vér skulum láta liggja milli
hluta, og fellum þar með spjall-
ið.)
ekki vel þegið af mörgum kon-
um, ef þær gætu komizt í vinnu,
þar sem börnin gætu dvalið á
sama stað yfir daginn á vistlegu
og vel búnu barnaheimili við
góða gæzlu og umhirðu. Gæli
ekki verið, að það væri hag-
kvæmt fyrir einhver atvinnufyr-
irtæki hér að taka upp þetta fyr-
irkomulag. Alveg er vafalaust,
að fyrir þjóðarbúið væri þetta
hagkvæmt. Vinnuaflið er auður
þjóðarinnar, og því betur sem
það nýtist því betri verður af-
koma þjóðarinnar í heild og.um
leið hvers einstaklings, ef stjórn-
að er af einhverju viti.
Fiskiðjuverið í Rostock er
stórfyrirtæki, sem byggt hefur
verið upp á síðasta áratug. Það
gerir út nærfellt 100 fiskiskip og
þeim fjölgar stöðugt. í landi
vinna hjá fyrirtækinu 3000
manns og áætlað er, að 1965
verði tala landverkafólksins
komin upp í 6000.
Slrax á fyrstu árum fyrirtæk-
isins var sjúkrahúsið reist og
barnaheimilin. Þetta var talinn
sjálfsagður og nauðsynlegur
þáttur í uppbyggingu fyrirtæk-
isins. Auk þess hefur fyrirtækið
byggt utan Rostockborgar hvíld-
arheimili fyrir verkafólkið, þar
sem það dvelst í sumarleyfum.
Og inni í borginni sjálfri hefur
fiskiðjuverið reist geisistóra
byggingu, sem togarasjómenn
hafa til afnota í löndunarfríum,
sem almennt eru tveir sólar-
hringar. Er bygging þessi með
hótelsniði, en öll þjónusta við
togarasj ómennina ókeypis þenn-
an tíma. Sé um heimilisfeður að
ræða, sem búsettir’ eru utan
borgarinnar, geta þeir einnig
fengið að láta konur sínar og
börn búa í byggingu þessari á
meðan þeir eru í landi. Eins og
verkafólkið í landi geta togara-
sjómennirnir svo fengið dvöl á
hvíldar- eða orlofsheimili á
meðan þeir taka orlof sitt, sem
er minnst 18 dagar.
Austurþýzku jarðfræðingarnir
r —'—* — —— —
Af vettvnngi kveona