Verkamaðurinn - 06.09.1968, Síða 2

-T*
*
•¥■
•¥■
á sjónskífunni j
S*t-t«-*t-K-*<-K-K-*(-K-*t-*<-><-»t-*(-K-tí-»t-tf-»t-K-K-K-K-K-K-tf+-K-K-X-K-tf-X-X-K*-tct(-K-K-¥-><-K-»<-*í-*(-*<-K+-K->(+*-*t-*<-X-*t-*(-»i*-tctf-t<-K->f*-t(-K*-*t-*<í
Manndráp — kúgun.
Það hefur oft verið sagt, að
maðurinn væri fullkomnasta
vera jarðarinnar, og sjálfsagt
er það rétt, að manninum séu
meiri hæfileikar gefnir og fjöl-
þættari gáfur en nokkurri ann-
arri veru á þessari pláneíu sól-
kerfisins. En jafnframt hefur
maðurinn hlotið mest í sinn
hlut af undirferli, grimmd og
hvers konar óþokkaskap, og
t’innast þó slíkir eiginleikar í
ríkum mæli með mörgum dýra-
tegundum.
Flestum jarðarbúum er það
sameiginlegt að drepa sér til
imatar, en maðurinn lætur ekki
Iþar við sitja; hann undirokar,
kúgar, misþyrmir og drepur eig
in meðbræður og systur af metn
aðargirnd einni og glæpafíkn,
og oftast í nafni einhverra fag-
arra hugsjóna, sem þá eru sví-
virtar um leið. Þar skilur á
miíli hans og rándýra merkur-
innar.
Þegar pardusdýr eða kyrki-
danga læðist að bráð sinni og
Ihremmir hana, er sjálfsbjargar-
iþvötin þar að baki, þá er drep
:ið til að seðja svangan maga,
an verknaðurinn er ekki fram
ikvæmdur í nafni neinna hug-
jjóna eða fagurs boðskapar.
Aftur á móti læðist maður að
laianni og kúgar hann eða jafn-
‘jfel drepur og afsakar sjálfan
■iig með því, að hann sé að fram
Æylgja háleitum hugsjónum,
tögrum boðskap, nýju réttlæti
2 mannheimi.-*
Mesta sorgarsaga, sem þekk-
íst í þessu sambandi, er boðun
iristinnar trúar. Hugsjónum
ikristindómsins og háleitu siða-
ögmáli var ekki leyft að breið-
ist eðlilega út um ríki og álfur.
Öðru nær. Flestar þjóðir Evr-
ápu voru barðar til kristni og
það með slíkri hörku og
grimmd, að með fádæmum er,
jafnvel í allri drápssögu mann-
synsins. Okkur íslendingum er
íunnast af fornum sögum,
íhverjar aðferðir Olafur konung
ar hafði í Noregi til að kenna
pegnum sínum hinn nýja sið.
Þeir, sem tregðuðust við að játa
■cristninni fylgi sitt, misstu á
aamri stundu tungu sína, eyru
■aða útlimi og hlutu annað
íveggja ævarandi örkuml eða sár
an dauða. Slíku hinu sama var
Islendingum hótað ef þeir tregð
aðust við. Þeir sluppu við bar-
smíð og meiðingar vegna þess
að hyggnir menn hér komust
að þeirri skynsamlegu niður-
stöðu, að betra væri að játa
með vörunum og fá frið, held
ur en eiga á hættu, að mikill
'hluti landsmanna yrði barinn
til dauðs. Það mun og hafa létt
þeim að taka þessa ákvörðun,
að þeim var ljóst, að í hinum
2) Verkamaðurinn
dreifðu byggðum íslands mátti
lengi „blóta á laun.“
Það hefur löngum fylgt
mannskepnunni, að sá, sem hef
ur, talið sig stóran og voldugan
og talið sig hafa völdin í sín-
um höndum, hefur reynt að
neyða eigin skoðunum og sjón
armiðum, trúarbrögðum og sið-
venjum upp á aðra. Sjaldnast
hefur slíkt þó orðið til góðs, en
oft orðið til að tefja fyrir fram
gangi góðra hugsjóna og raun-
hæfum framförum. Þannig hef-
ur það í raun áreiðanlega ekki
orðið til að flýta fyrir út-
‘breiðslu sannrar kristni, að
vopnunum skyldi beitt til að
ryðja henni braut. Enda varð
sú kristni, sem þannig var út-
breidd aðeins skrumskældur
kristindómur, víðs fjarri hug-
myndum frumkristninnar. Og
öldum saman var kristnin not-
uð sem .vopn í höndum valdhaf-
anna, og svo er raunar víða enn
þann dag í dag, þar sem ein-
stakir, valdamiklir menn telja
sig sj álfskipaða umboðsmenn
Drottins á jörðu, ákveða að eig-
in geðþótta, hvað sé rétt, og
hvað rangt, og stjórna með
sama járnaga og stríðsóðir her-
foringjar.
En nóg um kristnina og út-
breiðslu hennar, enda er blóð-
ferill sá, sem henni hefur fylgt,
þekktur kafli mannkynssögunn
ar óg ekki fyrirferðarminnstur.
Frá síðari tímum mætti
nefna möfg hliðstæð dæmi þess
hvernig valdhafar stórveldanna
hafa leitazt við að neyða eigin
lífsskoðunum og vilja upp á
aðra, ekki einungis samlanda,
heldur og valdþafa og óbreytta
borgara annarra landa. Eru þess
fjölmörg dæmi úr heimsálfun-
um öllum. Skal þó sá varnagli
sleginn vegna ókunnugleika, að
ef til vill er Ástralía undantekn-
ing.
Nýjasta dæmið af þessu tagi,
og það, sem nú er á allra vör-
um, er framferði Rússa gagnvart
Tékkóslóvakíu. Bæði í Sovét-
ríkjunum og Tékkóslóvakíu hef
ur verið unnið að því að byggja
upp þjóðskipúlag, grundvallað
á sósíulisma. Sovétríkin voru
fyrsta ríki jarðar, þar sem tek-
ið var að reyna sósíalismann í
framkvæmd sem þjóðfélags-
kerfi. Á ýmsu hefur gengið
með framkvæmdina, og má
sjálfsagt telja til þess ýmsar or-
sakir. Stjórnin hefur langt um
of einkennzt af valdbeitingu of
an frá, og jafnframt hafa for-
ustumenn sýkzt illa af stórveld-
isbrjálæði og valdagirnd.
I Tékkóslóvakíu hófst fram-
kvæmd sósíalisma við allt aðr-
ar aðstæður en í Sovétríkjun-
um. Samt voru Sovétríkin í
fyrstu tekin til fyrirmyndar um
flest og „leiðbeiningar og ráð“
þaðan giltu til skamms tíma
sem lög.
En svo kom, að íbúar Tékkó
slóvakíu vildu ekki lengur una
formúlum Rússa, heldur völdu
sínar eigin leiðir, sem þeir
töldu ekki síður vænlegar til
framkvæmdar raunverulegs sós-
íalisma og uppbyggingar þjóð
félagsins, eins og þeir vildu hafa
það. En þá var Rússunum nóg
boðið: Eins og páfinn í Róm
voru þeir einir alvísir og óskeik
ulir, og þeim í Tékkóslóvakíu
skyldi sko ekki leyfast að fara
aðrar leiðir, en voru að skapi
höfðingjanna í Kreml. Strax
var rokið upp með hótanir og
ógnanir, og þegar orðin ein
dugðu ekki. var fjölmennt her-
lið, búið öllum nýtízku dráps-
tækjum sent á vettvang. Heldur
skyldu Tékkár og Slóvakar, strá-
drepnir en að þeir byggðu sjálf
ir upp sitt sósíalíska ríki eftir
eigin hugmyndum og vilja. Boð
skapurinn frá Moskvu skyldi
enn vera lög, jafnvel þótt sá
boðskapur væri afskræmdur sós
íalismi, byggður á valdboði og
kúgun.
Ofbeldi er jafnan hörmulegt
og illt að þola, en svívirðilegast
þegar því er beitt í nafni fag-
urra hugsjóna, en framkvæmt
til að afskræma og lítilsvirða
þær sömu hugsjónir.
fikki skal það dregið í efa,
að þrátt fyrir ofbeldi og kúgun
Rússanna takist íbúum Tékkó-
slóvakíu, er stundir líða, að
koma fram sínum sósíalisma og
fá það frelsi, er þeir þrá. En
ósvífnisaðgerðir Rússanna tefja
fyrir eðlilegri þróun og valda
óbætanlegu tjóni. Það ber og
að vona, að með tímanum þró-
ist sósíalisminn í Sovétríkjun-
um á það stig, að fólkið sjálft
geti komið í veg fyrir, að fá-
menn valdaklíka geti leyft sér
slíkt atþæfi sem það, er nú er
haft í frammi gegn Tékkósló-
vakíu. En víst getur tekið lang
an tíma, að málin komist í svo
æskilegt horf.
★
Stórveldi — smóríki.
Hernaðarbandalög.
Það, sem skýrast hefur orðið
í sambandi við árás Rússa á
Tékkóslóvakíu, er það, að stór
veldin, jafnt í austri sem vestri,
telja sig sjálfskipuð til forustu
um öll hugsanleg mál. Þau gera
sér að leik að mynda bandalög
með ýmsum smærri ríkjum, þar
sem allt á í orði kveðnu að vera
á jafnréttisgrundvelli og í elsku
legu bróðerni. En reyndin er
sú, að í t.d. Atlantshafsbanda-
laginu eru það Bandaríkin, sem
öllu ráða, og í Varsjárbanda-
laginu Sovétríkin. Engum líðst
í þessum bandalögum að vera
með neitt múður við þá stóru,
en þeir taka í hnakkadrembið
á þeim smærri, þegar svo býður
við að horfa, siða þá til eins
og óþekk börn.
Valdamenn Bandaríkjanna
hafa lengi litið á sig sem sjálf
kjörna lögreglustjóra um alla
Ameríku, og stóra hluta heims
þar fyrir utan. Eru gleggstu
dæmin, hvernig þeir hafa bælt
niður frjálslyndar stjórnir og
byltingarhreyfingar í Suður-
Ameríku, að ógleymdu Viet-
Nam-stríðinu.
Eins virðast valdamenn í So-
vétríkjunum líta á sig sem yfir
stjórnendur og forsvarsmenn
allra ríkja í Austur-Evrópu.
Þetta er mikið vandamál og al-
varlegt. En treysta verður því,
að upp birti um síðir. Það eina,
sem við íslendingar getum gert
til þess að flýta fyrir, að svo
verði, er að láta óspart í ljós
andúð okkar á ofbeldi og yfir-
drottnunarhneigð, hVort sem
slíkt birtist í austri eða vestri,
og hvort sem þar eiga hlut að
máli þjóðir, sem búa við sósíal
ískt eða kapítalískt stjórnskipu-
lag- ★
Gotf sumar og vonf.
Almennt mun betur hafa
rætzt úr með heyfeng bænda í
sumar en útlit var fyrir í vor og
framan af sumri. Vorið hér
nyrðra var með eindæmum kalt
enda lá hafís lengi við land.
En sumarið hefur verið gott og
spretta orðið betri en á horfð-
ist nema í þeim sveitum, sem
verst voru leiknar af kal-
skemmdum, en það er í Norð-
ur-Þingeyjarsýslu og svo aftur
vestast í Húnavatnssýslu og á
Ströndum. En bót í máli er, að
þar, sem vel hefur rætzt úr, eru
bændur margir aflögufærir með
hey og hafa selt mikið magn til
þeirra svæða, sem verst voru
á vegi stödd. En dýrt verður
fóðrið hjá þeim bændum, sem
verða að kaupa heyið háu verði
og flytja það síðan langar leið-
ir. Er hætt við, að hagnaður af
búskap þeirra verði ekki mikill
þetta árið.
Þurrkar hafa verið góðir hér
nyrðra í sumar og hey því nýtzt
í júlí s.l. tók til starfa á Ak-
ureyri í skrifstofum bæjarins
byggðaáætlanadeild Efnahags-
stofnunarinnar. Ætlunin er, að
deildin annist allar þær byggða
áætlanir, sem Efnahagsstofnun-
inni er falið að gera. Meginverk
efni deildarinnar er nú Norður
landsáætlun. Nú þegar hefur
komið út í þandriti 1. hluti
þeirrar áætlunar: „Mannfjölda-
þróun og almenn byggðastefna
á Norðurlandi.“ Þar er fjallað
um niðurstöður athugana á
mannfjoldaþróun, aldurs- og at-
vinnuskiptingu og meðaltekj-
um á Norðurlandi 1945-65. Enn
fremur er gerð grein fyrir horf-
um á mannfjöldaþróun árabil-
ið 1965-85 miðað við ákveðnar
forsendur og hversu búast má
vel, en sunnanlands hefur ver-
ið óþurrkasamt lengstum og það
tafið fyrir og spillt heyjum
nokkuð. Almennt mun þó hey-
fengur þar góður.
Síldveiðivertíðin hefur til
þessa verið með afbrigðum lé-
leg. Síldin hefur haldið sig
lengst austur og norður í hafi,
við Svalbarða, og afli heldur
ekki verið góður þar hjá þeim
skipum, sem þó hafa haldið
þangað til veiða, en það er að-
eins hluti þess flota, sem venju
lega stundar síldveiðar á sumr-
um. Mestur hluti aflans hefúr
verið fluttur til lands með flutn
ingaskipum. Nokkuð hefur ver-
ið saltað um borð í sumumi
veiðiskipanna, og sérstakt skip
með söltunarfólk um borð fór
tvær ferðir á miðin. Var það
leiguskip á vegum Valtýs Þor-
steinssonar, útgerðarmanns. Sú
tilraun gaf allgóða raun, en sök
um aflatregðu hélt Valtýr þeirri
tilraun ekki lengur áfram.
Síldargangan er nú eitthvað
o o
farin að halda suður á bóginn,
og fiskifræðingar gera sér vonir
um, að hún muni nálgast Aust-
urland einhvern tíma í haust.
Síldarsaltendur bíða þess enn
vongóðir, að svo verði.
Atvinnulíf víðast hvar um
landið hefur í sumar verið mun
daufara en þekkzt hefur um
fjölda ára. Kemur þar til síldar-
leysið, stórfelldur samdráttur
bvgoinsaframkvæmda og sam-
J PÖ ° t
drattur að kalla á öllum sviðum.
Sums staðar hefur verið veru-
legt atvinnuleysi og almennt
hefur gengið mjög illa fyrir ung
linga að fá vinnú. Þó hefur eftir
vinnan sem áður bjargaði mörg
um tekjulega séð, nær horfið úr
sögunni. Eru þvi mjög minnk-
andi tekjur hjá öllum fjöldan-
um, og verst er, að horfurnar
framundan eru enn verri. Sam-
drátturinn vex stöðugt, og er
því fyrirsjáanlegt mikið at-
vinnuleysi, þegar haustönnum
lýkur. Er ástandið á vinnu-
markaðinum því verra en verið
hefur um áratugi, og ekki séð
hvernig fer. Atvinnuleysisbæt-
ur bjarga einhverju, en þær
hrökkva skammt til framfærslu
fjölskyldu. Og svo eru boðaðar
hækkanir á einu og öllu.
við, að margir komi fram á
vinnumarkaðinum á tímabilinu
í hinum ýmsu atvinnugreinum.
Unnið er nú að II. hluta á-
ætlunargerðarinnar, atvinnu-
málakaflanum, en við það starf
ar auk Efnahagsstofnunarinnar
Þór Guðmundsson, starfsmaður
Atvinnujöfnunarsjóðs. Auk
þessa eru samgöngumál könnuð
í samvinnu við erlenda sérfræð
inga, sem nú vinna á vegum
Efnahagsstofnunarinnar að
heildarathugun á samgöngu-
kerfi alls landsins á laridi, sjó
og í lofti.
Skrifstofa byggðaáætlana-
deildarinnar er í ráðhúsi bæj-
arins II. hæð, sími 21000.
Deildarstjóri er Lárus Jóns-
son, viðskiptafræðingur.
Föstudagur 6. sept. 1968
Fyrsta vers
ftn