Alþýðublaðið - 21.03.1964, Side 8

“

Vindturninn í A'þcnu,
hámarksafrennsli og flóðahættu,
þar sem stíflugarðar eru reistir
vegna vatnsvirkjana. Stórslys síð-
ustu ára erlendis eru næg áminn
íng í því efni. Hitt mun mönn-
um eflaust þykja öllu vafasamara
að aukin þekking á úrkomu á ís-
landi verði beint látin í askana
eða kunni að afstýra slysum.
Sé nánar að gætt má þó fljót-
lega finna dæmi þess, að betra
sé að vita sem fyllst skil á úr-
komunni og duttlungum hennar
áður en ráðist er í framkvæmd-
ir, einnig hér á landi.
Raforkuverin okkar eru meðal
dýrustu mannvirkja hér, og hvort
það mikla fjármagn og sú mikla
vinna, sem í sameiningu skapa
þessi mannvirki, bera fullan á-
vöxt er m. a. undir því komið,
að þeir sem ábyrgð bera á fram
kvæmdinni kunni sem bezt skil á
öllu háttalagi vatnsins, sem
virkja skal, en því ræður veðrið"
og þá fyrst og fremst úrkoman að
verulegu leyti.
Afrennsli og úvkoma haldast í

Loftslags-athugunartæki í Þýzkalandi,
SUMARIÐ 1960 ákvað Alþjóða
veðurfræðistofnunin að veðurstof
ur skyldu árlega hagnýta afmælis
dag stofnunarinnar 23. marz til
kynningarstarfsemi.
Einhverjum kynni að vii-ðast,
að veðurstofur þyrftu allra
stofnana sízt á sérstökum
kynningardegi að halda, þar sem
veðurfréttir hljómi í eyrum allra
manna oft á dag. En hér kemur
tvennt til. í fyrsta lagi byggjast
veðurspárnar sjálfar og allar
framfarir í þeim á mjög umfangs
miklu starfi, og í öðru lagi getur
veðurfræðin lagt sitt hvað annað
af mörkum en daglega veðurspá.
Jafnframt því sem Alþjóðaveð-
urfræðistofnunin ákvað að halda
afmælisdag sinn hátíðlegan með
þessum hætti var ákveðið að deg
inum skyldi hverju sinni varið
til þess að kynna einhvern sér-
stakan þátt veðurfræðinnar og
þau beinu not, sem af henni megi
hafa.
Að þessu sinni munu veðurstof
ur um allar jarðir þannig ræða um
úrkomu og vatnið í jörðu og á.
Alþjóðaveðurfræðistofnunin
sjálf hefur á margvíslegan hátt
stuðlað að auknum úrkomu- og
vatnsrannsóknum. Hún hefur leit
ast við að samræma mæliaðferð-
ir, haldið námskeið um mæli-
tækni og útireikninga og vqjitti
þeina ;jðstoð við rannsóknir á
tilteknum svæðum.
Það er sjálfsagt auðskilið hverj
um manni, að þar sem úrkoma
er af skornum skammti og rækta
þarf heita og þurra jörð sem
hungraðar þjóðir byggja, er ná-
kvæm þekking á öllu tiltæku
vatni mikilvæg og öll aðstoð Al-
þjóðaveðurfræðistofnunarinnar
dýrmæt. Einnig mun tæpast þurfa
að benda á nauðsyn þess að sem
öruggust vitneskja liggi fyrir um
hendur og gildir það ekki einung
is um yfirborðsvatn heldur einn
ig neðanjarðarrennsli. Jafnvel
þegar verkfræðingar reyna að á
ætía mesta stöðugt rennsli úr
borholum á tilteknum svæðum, t.
d. Reykjavíkursvæðinu, verður úr
koman fyrsta rannsóknarefnið.
Þar sem menn gera tæpast ráð
fyrir að vatn verði til í iðrum
jarðar að neinu ráði, er ekki hægt
að vænta þess að úr jörðu fáist
annað vatn en það, sem fallið hef
ur á hana um lengri eða skemmri
tíma, og ekki runnið burt á yfir-
borðinu eða gufað upp.
Eigi að breyta um búskapar-
hætti að einhverju leyti, t. d.
hyggja á ræktun nýrra nytjajurta
gera menn sér ljóst, að þekking á
hitaskilyrðum er höfuðnauðsyn,
en síður munu menn hugleiða þatt
úrkomunnar eða telja fullvíst að
af henni höfum við þó alltaf nóg.
Bændur norðan lands a.m.k.
mun þó æði oft hafa orðið illa
fyrir barðinu á vorþurrkum, sem
kippt hafa úr gróðri. Þeir, sem
hyggðu á víðtæka ræktun verð-
mætara nytjajurta, hefði væntan
lega hag af því, ef hægt væri að
segja þeim með sem mestri ná-
kvæmni hvar eru mestar líkur á
þurrkum og \ hve langan tíma
verði að gera ráð fyrir að þeir
geti varað. Þess háttar upplýsing
ar koma að gagni við staðarval
og mati á því hvort e. t.v. bæri
að leggja i kostnað við vökvun
arkerfi.
Rannsóknir í þessu skyni eru
enn litlar sem engar, en þó má
benda ræktunarmönnum í ná-
grenni Akureyrar á, að þar er
meðalúrkoman £ maí aðeins 15
mm, og þó að sá mánuður yrði
þar úrkomulaus með öllu væri
það ekki einsdæmi.
Með vaxandi tækni og vaxandi
landnámi nytjagróðurs fara mjög
vaxandi fyrirspurnir til Veður-
stofunnar um það við hverju megi
búast af veðrinu á tilteknum svæð
um. Því miður verður Veðurstof
an æði oft að svara sem svo, að
við fyrirspurninni, sé ekki hægt
að gefa svo ítarlegt svar sem
skyldi, þar sem engar mælingar
hafi verið gerðar á því svæði sem
um er spurt. Á þetta ekki sízt við
um úrkomuna, sem er breytilegri
eftir staðháttum, en flestir aðrír
þættir veðurlagsins.
Á síðustu árum hefur Veður-
stofan þó getað fjölgað úrkomu-
mælisstöðvum í byggð verulega
og eru þær nú alls 104 og á nokkr
um stöðum á hálendinu standa
stórir úrkomugeymar, sem mælt
er í a.m.k. einu sinni á ári. En
til þess að hægt sé að byggja
verulega á úrkomumælíngum,.
þurfa þær að hafa farið fram um
nokkurt árabil á hverjum stað.
Þess vegna þyrfti Veðurstofan að
vera forsjá, ekki aðeins um veðr
ið á morgun, heldur einnig um
þörf landsmanna á veðurfræðileg
um upplýsingum t. d. 10 ár fram
í tímann, og hún þyrfti einnig
að hafa nauðsynlegan mannafla
og fjárráð til þess að riða stöðva
net sett nægjanlega þétt fyrír
framtíðarnot.
En það er erfitt að spá fyrir
langa framtíð og ennþá erfiðara
að sannfæra yfirvöld um að íaka
beri mark á slíkum spám, og Veð
urstofan verður því að verulegu
leyti að byggja auknar rannsókn
ír á viðurkenningu fjárveitingar-
valda á því, að þekkingarleit veð-
urfræðinnar þurfi ekki alltaf að
takmarkast beint við það hag-
nyta, fremur en aðrar rannsókn
ir náttúrufræðinga.
Við viljum t. d. gjarnan vita
um hæðir fjalla, þó að flugsam
göngur séu ekki hafðar £ huga,
og við viljum mæla dýpt stöðu
8 21. marz 1964 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ