Skólablaðið - 15.03.1908, Blaðsíða 6

18
dyggi vörður »móðurmálsinsgóða«,
er meinin skæðu læknað gatst með
söng,
hvítar jökulkinnar kvaðstu rjóðar,
og kveyktir Ijós í dimmri gljúfraþröng.
Þú söngst í hlíðar sumarfagran gróður,
þú sviftir drungahjúp af mæddri þjóð.
Oss kenna enn að virða vora móður
þín viðkvæm, Ijúfu, snjöllu sigurljóð.
Pú, sem að skipar sæti’ á hæstu tindum
og sendir þaðan ennþá dýrstan hljóm,
þú, sem að til vorljút'um veitir lindum,
og lýðinn vekur snjöllum hvataróm,
þú ert á vörum þinnar eigin þjóðar,
sem þig rak fyr á dífsins eyðihjarn.«
Pjer lyfta’ .á vængjum vættir landsins
góðar,
þig virðir, elskar sjerhvert íslands barn.
Sig. Arngrímsson.
»Heldurðu, að eg sje svo mikill sóði,
aðeg þurfi að þvo mjer á hverjum degi!«
sagði skitinn strákur við ferðamann.
þannig er hugsunarhætti margra farið
í þessu efni. Peir nota vatnið til nauð-
synlegrar hreinsunar, annars ekki. Vita
alls eigi, að í köldu vatni er fólgin ein-
hver sú besta og óbrigðulasta heilsulind,
sem til er. Vita eigi, að þetta tvent,
kalt vatn og hreint loft, eru þau tvö
alheims-meðul, er Guð hefir gefið oss.
Og vanrækjum vjer að nota þau, getur
enginn læknir, hve góður sem er, gefið
oss fulla heilsu aftur. Jafnvel við versta
og skæðasta meinvætti æskulýðsins —
lungnatæringunni — er hreint loft því
nær einasta meðalið. þá neyðumst vjer
til þess að bjarga lífinu, að nota þau
»undralyf«, er guð gaf oss í vöggugjöf,
til þess vjer gætum lifað löngu, hraustu
lífi og notið þeirrar gleði og sælu, er
fylgir því að eiga heilbrigðan líkama.
Eg er einn af þeim mörgu, er hefi
verið svo óhamingjusamur að fara alger-
lega á mis við alla þekking og skilning
á líkamsþroskun í æsku, einmitt á þeim
árum, er heilbrigðisgrundvöllur heillar æfi
á að myndast. Er því venjulega of seint
að ráða bót á þessu, þegar augu manns
að Iokum opnast eða verður lokið upp
fyrir þessu mikilsverða atriði — eða lífs-
skilyrði. þó er betra seint en aldrei.
Og hefi eg sjálfur átakanlega reynslu í
því efni. — Af 36 bekkinautum mínum
(í Noregi) vórum vjer 6, er notuðum hvert
tækifæri er gafst til skfðaferða, að minsta
kosti tvo síðustu veturna. Til þess eydd-
um vjer þeim tíma, er fjelagar vorir þóttust
eigi mega af sjá frá náminu, — og náms-
tími vor var eigi meira en þriðjungur á
við hinna. En þó var ávinningurinn vor
megin. Vér vórum þeir hraustustu á öll-
um skólanum. Eg t. d. var lítilfjörlega
lasinn 1 — einn — dag á 3 — 4 árum. En
fjöldi skólabræðra minna vanræktu skól-
ann fjórðung eður alt að því þriðjung
námstímans sökum sífelds lasleika —
SKÓLABLAÐIÐ
ekki veikinda beinlínis, heldur máttleysis,
taugaóstyrks, höfuðverkjar, bióðleysis —
o. s. frv. — Og er Ieið að prófi unnum
vjer 6-menningarnir það margfalt aftur er
vjer höfðum »mist« á veturna. Bá höfð-
um vjer þrek og fjör og þrótt til starfa
bæði nætur og daga -- ef á þurfti að
halda — þær 6 vikur, er próf stóð yfir,
en margir hinna gáfust upp á miðri leið
eða vóru alveg að þrotum komnir. Sum-
ir jafnvel alveg. Og nú eru sorglega
margir þessara skólabræðra minna dánir
úr þessum hræðilega »nemendasjúk-
leik«, er æ hrífur fleiri og fleiri ung-
menni. Lungnatæri ng!
Eg veit eigi betur, en að vjer 6-menn-
ingarnir sjeum allir heilir og hraustir, enn
sem komið er. Þakka eg það skfðaferð-
um vorum á vetrum og fjallgöngum og
böðum á sumrum!
Petta er lífs-sannfæring mín, er fest
hefir djúpar og sterkar rætur hjá mjer.
Dauði ungra og efnilegra skólabræðra
minna hljómar mjer sí og æ fyrir eyrum
sem nístandi neyðaróp. F*eir dóu »fyrir
tímann* — af sjálfskaparvítun1 — sjálfs
sín, skólanna og þjóðarinnar í heild sinni.
Alt krafðist andlegrar þroskunar — og
allir gleymdu líkamanum. — Nema dauð-
inn. —
Less vegna get eg ekki gleymt þessu.
Þess vegna get eg ekki þagað. Jafnvel
ekki um miðjar nætur!
Enginn þarf að ætla, að eg mismeti
andans mentun. Eg set hana jafnhliða
líkamsmentuninni. Hærra ekki. — —
Eitthvað hið fegursta, er eg sje, er vel
þroskaður mannslíkami nakinn. Lað er
fögur sjón! »SamspiI« stæltra vöðva er
augum mínum jafnmikil nautn og fagurt
kvæði eða fagrir hljómar eyrum mín-
um.
Að hugsa sjer það, að til eru gamlir
menn, er aldrei hafa í vatn komið, aldrei
laugað sig! Ótrúlegt er það, en satt þó.
Væntanlega er þó þeirri öld lokið hjer
hjá oss, og munu sundmennirnir vorir
frægu, LárusJ. Rist. o. fl., stuðla drjúgum
að því, að koma sundi á að nýju hjer
hjá oss, og er þá eigi ólíklegt, að ís-
lendingar eigi það eftir að keppa á ný
við fræga erlenda íþróttamenn — t. d.
næst, er þeir sækja ólympiska leika, hvar
og hvenær sem það verður.
Heilsuhælin eru góð og lofsverð fyrir-
tæki, sem allir ættu að styðja og styrkja.
En ef Ungmennafélög Islands verða eins
samtaka, og þau geta orðið með hægu
móti, í því að koma á fót öflugu og
skynsamlegu íþróttalífi með þjóð vorri,
munu heilsuhælin standa tóm — sem
betur fer — og mætti þá veita mikið af
fje því, er til þeirra færi, til þess að auka
og þroska íþróttalífið og þannig stemma
stigu fyrir hættulegustu sjúkdómunum
áður en það er of seint og gera þá
landræka.
F’jóð vor er eigi svo fjölmenn, að
þetta sje eigi vinnandi verk, ef skilningur
og áhugi er nægur. T. d. 2 — 3 áhuga-
samir íþróttamenn, kostaðir af landsfje,
gætu haldið uppi íþróttalífi um land alt
með því að ferðast um land alt á víxl. —
F*au »embætti« gætu orðið vel arðberandi
á skömmum tíma. Myndi það fljótt
reynast, að 80,000 hraustra kvenna og
karla væri efnilegri til allra dáða en helm~
ingi fleiri með heilsufari því og líkams-
þroskun, sem nú er algengt hjer á landj
og víðar. — —
Hvenær skyldi sá tími koma, að þetta
verði eitt af helstu áhugamálum þings og
þjóðar hjer á landi?
Pá myndi hafin gullöld hin nýja.
Sonur víkinganna.
EftirProf. Ui. f. Osborne.
($ent Breiðablikum)
Kvöld eitt í febrúarmánuði fyrir nokk-
urum árum var eg beðinn að mæla
fáein orð til endurminningar yfir líki
ungs íslensks námsmanns.
Hann var bjarthærður og þrekvax-
inn eins og væri hann af risum kom-
inn. Hann var fæddur á íslandi, en
hafði flutst til Kanada með foreldrum
sínum. F*au námu land á ófrjórri
strönd norðlægs stöðuvatns, og fæ eg
ekki skýrt það með öðru en rauna-
legu dálæti bóndans á því, sem hann
hefir vamst. Heimþráin yrði ef tii
vill ekki eins óbærileg þar. Sterkir
stormar myndi blása, snjór myndi
falla, brestir heyrast í ísnum, — fiski-
lykt verða í fjörum, ekki svo sjerlega
ólíkt því, sem verið hafði á fóstur-
jörðinni kæru.
Pilturinn, sem þarna lá látinn fyrir
framan mig, hafði haft þekkingarþorsta
ættfeðra sinna. »Af lágum stigum,
leitaði hann hærri.« Fyrir meðfædd-
an kjark varp hann sjer inn í mann-
fjelagsstrajum næstu stórborgar. Pekk-
inguna svalg hann, þögull og með
áfergju. Kveifarskap fyrirleit hann, en
gekk orðfár á hólm við risa og for-
ynjur örðugleikanna með fögnuði feðra
sinna. Hrikalegur sjónleikur eins og
Macbeth, og óheillavænleg harmasaga
eins og Hamlet örfaói skilning hans
og fullnægði anda hans. Hann var
höfðingi að háttum til sálar og lík-
ama. Alt, sem honum var unt að ná
í hjer, tileinkaði hann sjer.
En þorstinn var eigi sloknaður. Hann
vildi leita að auðugri uppsprettum.
Aftur varp hann sjer út í mannfjelags-
straum enn vandgæfari. Og jafnvel
þar var hann að sigra. Pegar á fyrsta
ári hafði honum verið klappað ósvik-
ið lof í Iófa. Pað var verið að temja
risann, en ekki verið að svipta hann
lokkum. Með stöðugu áframhaldi í
þröngum farvegi leit út fyrir, að aflið,
sem honum hafði verið gefið, yrði
auðugt til framkvæmda.
En í miðju kafi var hann sleginn
að velli. Og nú lá hann fyrir fram-
an mig — líkið nærri komið heim. Pó
eg væri hryggur út af dauða hans,
gat eg eigi annað en fundið, hve alt
hæfði hjer hvað öðru. Hve frámuna-