Skólablaðið - 01.06.1913, Blaðsíða 6

86
SKOLABl.AÐIÐ
er tugareikningur var tekinn upp við verslunarvog, að pá
komu orðin kvint og nrt um hundraðasta og þúsundasta
part úr pundi. Eins hefði vel mátt taka upp frakkneska
tugakerfið án þess að binda sig við útlendu heitín, sem flest eru
of löng og óþjál í munni, og geta aldrei orðið liðleg né íslenskuleg,
nema þeim sé breytt til mikilla muna, og verði þá að meira eða
minna leyti óþekkjanleg fyrir útlendinga. En jafnframt hefði
mátt halda alþjóðlegu skammstöfununum vegna viðskiftanna við
útlönd (sbr. ensku skammstafanirnar d. fyrir penny og L. (St.) tyr-
ir pund (Sterlinga), en nú hafa margir hér á landi aðrar skamm-
stafanir (mtr. í stað m., gr. í stað g., srn.. í stað cm.).
Það er mjög eðlilegt, að erfitt sé að koma börnum í skiln-
ing um útlendu tugamálsheitin, enda sýnist það hreinasti óþarfi,
að hafa þau öll í takinu. Mörg þeirra eru mjög sjaldhöfð í
daglegu viðskiftalífi, eins og Jón Þorláksson landsverkfræðingur
tók fram í fyrra vetur, og væri víst nóg að kenna skólabörnum
heiti og gildi hinna algengustu stærða i tugakeríinu. Hvað
þurfa börn að sýsla með minni þunga en g. (»gramm« eða met)
d: fimtung úr kvinti o. s. frv.? En heiti þau er algengust eru,
að eins tíu að tölu1), ætti þeim engin vorkun að vera að nema
og það er enginn efi á því, að »tugamá!sheiti stjórnarinnar« yrði
íslenskum börnum fljótt tungutöm, eins og Kl. J. kannast líka
við. Hann notar jafnvel sjálfur í grein sinni stikuna, en þau
heiti, sem hann finnur að vegna þess, að þau hafa aðra óákveðna
merkingu í niáhnu, eru einrnitt meðal þeirra, sem engin þörf er
að kenna ungum börnum, að fráteknu heitinu rönd, og hefði þar
víst verið betra strík (sbr. »lína« í álnavörumálinu). Mætti líka
greina slík orð við kensluna frá óákveðnum stærðum með því
að bæta »mál-« (máls-) eða »mæli « framan við þau (málspölur,
mælirönd o. s. frv,, sbr. málband, málfaðmur, málsskjóla), og
þyrfti víst enginn kennari að komast í vandræði með að kenna
þessi fáu heiti, sem oftast þarf á að halda, og það jafnvel ekki
þótt búið væri áður að kenna þeim samsvarandi útlendu heitin.
') Þau eru: stika (ni.) reitur (a.) mælir (I,) met (g.)
röst (kni.) teigur (ha,) ker (hl.) vog (kg.)
skor (cm.)
rönd (mm.)