Skólablaðið - 01.06.1913, Blaðsíða 7

SKOLABLAÐIÐ
87
Annars má yfirleitt segja, að ekki sé »tugamálsheiti stjórnarinn-
arc meiri vandkvæðum bundin en heitin á þeim máls- og vogar-
einingum, sem hafa tíðkast hér á landi til þessa og verða víst
enn höfð um hríð manna á meðal. Pottur táknar t. d. ílát mis-
jafnrar stærðar, og veit eg ekki til að neinn hafi fyrir þá sök
vilst á stórum potti og pottmáli. Lóð á metaskálum eru misþung,
en þó hafa menn lengi notað orðið lóð um ákveðinn þunga, og
ekki borið á, að það liafi valdið misskilningi, enda er lóð haft
enn í dag á alþýðumáli um l/9i úr pundi, nærri hálfri öld eftir
að heitin kvint og ort voru lögleidd.
í »metrakerfislögunum« er arí (af area, óákveðinn, flötur) haft
um ákveðna flatarmálsstærð, þótt samhljóða orð hafi alt aðra merk-
ingu í íslensku. Það er því fjarstæða að tala um orðarán, þótt
óákveðnu stærðarheiti sé gefin ákveðin merking, eða hvað mætti
þá segja um þetta orð eða t. d. »gramm«, sem er tír
grísku og táknar upphaflega stafstrik, stðan einhverja vegareiningu
og loks x/5 úr kvinti. Enn má minnast þess að forfeður vorir
tóku upp orðin bók og sta/ur um það sem Latínumenn kölluðu
liber og littera, í stað þess að gjöra úr því »líbra« og »Iíttera».
Meðan tíðkuð eru í viðskiftalífinu orðin króna og eyrir, sem
hvorttveggja hefur aðra merkingu en ákveðinn pening, sýnist það
hótfyndni að amast við orðinu röst um ákveðna vegalengd, enda
neitar Kl. J. því ekki, að röst geti eins vel táknað km. og aðra
lengri eða skemri leið. En þar sem hann gerir þær kröfur til
allra máls- og vegareininga (nema frumeininganna ?), að þær beri
merkingu sína greinileg með sér, »gjöra nafn sitt kennilegt« eins
og hann kemst að orði — þá er það vitaskuld, að þeim kröfum
geta »tugamálsheiti stjórnarinnar« ekki fullnægt, enda eru þau
engin þýðing á útlendu heitunum og það er víst fullkominn mts-
skilningur, að þau hafi nokkurn tima átt að vera það, fremur
en hollensku og grísku sérheitin. En er það svo afar-áríðand;,
að tengja þessi heiti við talnakerfið, eins og fral^kar hafa gjört,
einkanlega þar scm merkingin hlýtur að dyljast öllurn þorra
manna, sem aðra tungu talar? Værum vér nokkru bættari með
því, að breyta eyn's-heitinu í »centikrónu«? Það er sami
galli á samsettu »metraniálsheitunum« og þýðingu/n Bjarna Jóns-
sonar frá Vogi, að þau eru »óþœgilcga /öng« (Kl. J.) og et