Alþýðublaðið - 04.08.1965, Blaðsíða 8

Alþýðublaðið - 04.08.1965, Blaðsíða 8
Eftirmáli um leikhúsmál Viðtal við Guðlaug Rósin- kranz þjóðleikhússtjóra birt- ist hér í blaðinu 1. ágúst sl., Þorstein Ö. Stephensen leik- listarstjóra 25. júlí, Svein Einarsson leikhússtjóra 21. júlí. UNDANFARIÐ hafa birzt hér í blaðinu samtalsþættir við for- stjóra beggja leikhúsanna í Reykjavík, Guðlaug Rósinkranz og Svein Einarsson, og Þorstein Ö. Stephensen leiklistarstjóra út- varpsins. Það verður ekki sagt, því miður, að ýkja margt nýtt hafi komið fram í þessum viðtölum. En allténd ættu þau að veita dá- lítið yfirlit yfir sum vandamál íslenzkrar leiklistar, yfir viðhorf og skoðanir forustumanna í leik- húsmálum, hvað þeir eru að fást við og hvað ekki. Alveg áreiðan- lega eiga þeir allir, og margir aðr ir, margt ósagt enn um þessi mál. Eg vona því að þeir misvirði ekki þó ég freisti þess að halda spjallinu áfram stundarkorn á eigin spýtur, reyni að velta nánar fyrir mér sumu af því sem þeir hafa sagt. ★ Mönnum ber mjög ánægjulega saman um vöxt og viðgang Ieik- húsanna og leikarastéttarinnar íslenzku á síðustu árum og eink- um þó síðan Þjóðleikhúsið tók til starfa. Tilkoma þess gerbreytti í einni svipan öllum aðbúnaði ís- lenzkrar leiklistar, gaf henni raunverulega jörð til að standa á. Eftir á virðist sú ákvörðun Leikfélags Reykjavíkur að vísu mjög æskileg, jafnvel beinlínis nauðs.vnleg, að halda áfram starfi sínu; og af henni hlaut að leiða þá stefnu félagsins, að koma upp eigin fullbúnu leikhúsi sem starfi sem sjálfstætt atvinnuleikhús við hlið Þjóðleikhússins. Þar fyrir er áreiðanlega rétt sú áminning þjóðleikhússtjóra að óþarfi sé að koma upp nýju „þjóðleikhúsi” við hlið þess sem fyrir er. Föst leik- hús í Reykjavík verða ekki nema tvö um fyrirsjáanlega framtíð, og þá er mikilsvert að þau séu sem ólíkust sín í milli, geti í samein- ingu boðið áhorfendum sínum sem flest, staðið sameiginlega að sem fjölþættustu og tilbreytileg- ustu leiklistarlífi. Meðal annars vegna þess að atvinnuleikhúsin í Reykjavík eru nú og verða eftir- leiðis í enn ríkara mæli undir- staða allrar leikmenningar i land- inu. En þótt atvinnuleikhús og stétt atvinnuleikara sé bara fagnaðar- efni, er óþarfi að mikla fvrir sér árangurinn enn sem komið er. Orðið „atvinnuleikhús” gerir ekki meir en lvsa kjörum og vinnuskil- yrðum leikaranna, segir ekkert beinlínis um sjálfa list þeirra. Hins vegar f.vlgir atvinnuleikhús- inu tiltekin listarkrafa; það er heimilt að ætlast til fullkomnari vinnubragða þar en í áhugaleik- húsi, einhverrar tiltekinnar lág- marks-getu; þessi krafa kann að eiga einhvern þátt í fullri merk- ingu orðsins. Það er eflaust óhætt að taka undir efasemdir Þor- steins Ö. Stephensens um, að leik- hús okkar fullnægi þessari kröfu að sinni. Atvinnuleikhús verður að ráða yfir fjölskipuðum hópi fjölhæfra listamanna, leikara og leikstjóra; og það verður að lúta markvísri, kröfuharðri listrænni forustu, bæði um stefnuna út á við og starfið inn á við. Þótt mað- ur sé í meginatriðum ásáttur með stefnu leikhúsanna í Reykjavík, má stundum greina bilbug á kröfum þeirra til sjálfra sín, list- rænum aga í starfi þeirra. Og það er álitamál hvort leikhópar þeirra séu raunverulega fullskipaðir, hvort þeir séu orðnir nægjanlega fjölhæfir, þótt hér virðist að vísu ævinlega hafa verið til nóg leik araefni og margir einstakir mikil- hæfir leikarar. Með tilkomu at- vinnuleikhúsa fær þetta listafólk fyrst skilyrði til að njóta sín í starfi; raunverulega verður ekki ætlast til annars né meira af leik- húsum okkar í bili en þau reyni að nýta liðskost sinn sem bezt, og bæta hann, skapa honum sem hezta og batnandi aðstöðu til starfs; að þau megi sem fyrst verða fullgild atvinnuleikhús einn- ig í listrænu tilliti. heim þeirri hættu að slakað sé á námskröfum. Utan að séð virðist nú ekkert eðlilegra en skólarnir væru sameinaðir og þá stækkaðir um leið; bæði leikhúsin stæðu saman að einum fullgildum leik- skóla. En að sinni virðist enginn fótur fyrir slíkri samvinnu leik- húsanna og engin áform uppi um stækkun skólanna. Samt er öllum ljós þörf leikhúsanna á staðbetri leikmenntun, og ásamt þeim þörf útvarps og síðan sjónvarps og kvikmynda á leikmenntun sinna vegna. Það kann nú að vera rétt að náin samvinna leikhúsanna væri erfið í framkvæmd. En þar með er ekki sagt hún sé óhugsandi. Það er torskilið að leikhúsin geti ekki leyst skólamál sín sameigin- lega. Og fyrirfram virðist ekkert því til fyrirstöðu að leikhúsin ynnu stöku sinnum að öðrum sam- 1 IFTIft ÓLAF JÓNSSOI r Atvinnuleikhúsum hlýtur að fylgja þörf á atvinnumenntun nýrra leikara. Mönnum virðist koma nokkurn veginn saman um það að núverandi leikskólar séu ófullnægjandi; kvöldskólar nægi ekki til að veita þá leikmenntun sem raunverulega sé þörf fyrir. Og sjálfsagt er það rétt athugað hjá þjóðleikhússtjóra að einn skóli sem útskrifaði 8-10 nemend- ur annað hvort ár væri fullnægj- andi og svaraði þörf leikhúsanna fyrir nýja leikara. Tveir skólar hlið við hlið kunna að stuðla að óeðlilegri fjölgun hálfskólaðra leikaraefni, þeir dreifa kennslu- kröftunum og kunna að bjóða eiginlegum verkefnum, eða sam- einuðust um meiriháttar sýningar. Slíkar sýningar yrðu aldrei mjög tíðar, én bundnar sérstökum til- efnumi einstökum viðfangsefnum sem hvoru leikhúsinu um sig væri sýnilega ofviða. Þvílíkar sýningar yrðu, ef réttilega tækist til, bezti prófstéinninn á raunverulega stöðu I íslenzkrar leiklistar, hvað hún gæti náð lengst. Leikarastétt okkar er enn ekki fjölmennari en svo, að slík samvinna hennar allr- ar um eitt verkefni væri ekki bara hugsanleg heldur einnig mjög æskileg. ★ Starf leikhúsanna í Reykjavík byggist allt á almennum leik- listaráhuga í borginni og raunar miklu víðar; þær undirtektir sem leikflokkar úr höfuðstaðnum fá í sumarferðum sínum á landsbyggð- inni eru til marks um hann og starf leikfélaga víðs vegar um landið. Framtíð leikhúsanna er undir því komin að þeim takist að virkja þennan áhuga og við- halda honum til frambúðar; allar hugmyndir um borgarleikhús í Reykjavík byggja á þeirri for- sendu og aðrar hugmyndir um vaxandi leiklistarstarf: óperu- flokk við Þjóðleikhúsið, ríkisleik hús á landsbyggðinni. Þjóðleik- hússtjóri telur að vísu samkvæmt sinni reynslu að íslenzkir áhorf- endur séu ginnkeyptir fyrir nýj- ungum, áhugi þeirra dofni einatt þegar frá líði og nýjabrumið fer af hlutunum. Má vera að þeir Leikfélagsmenn eigi eftir að finna fyrir þessu. Engu að síður taldi Sveinn Einarsson leikhússtjóri undirtektir áhorfenda sanna að rétt væri stefnt í Iðnó. En það má líka vera að nú sé búið að tala nóg um væntanlegt borgar- leikhús; nú sé komið að því, að hefjast handa, láta verk og stað- reyndir tala fyrir húsinu. Það taldi Sveinn Einarsson að minnsta kosti og vildi ekki víkja nánar aö borgarleikhúsi í sínu spjalli. . Viðgangur leikhúsanna og vax- andi áhugi almennings á leiklist fara saman, mótast sameiginlega og hvor þátturinn af hinum. Það má ekki vanþakka skerf leikhús- anna til íslenzks menningarlífs í ár og undanfarin ár; en það er líka Ijóst að í framtíðinni verður mikils vænt af leikhúsunum og ís- lenzkum leikurum. Það hafa verið sögð mörg hátíðleg orð um dag- ana um „hlutverk” leikhúsa. Það má með einföldu móti orða svo að leikhúsi beri að miðla okkur markverðum leikbókmenntum samtímans erlendis frá; það verði að megna að taka upp til sjálf- stæðrar meðferðar og túlkunar klassísk leikhúsverk; og það þurfi að verða farvegur fyrir umtals- verðan innlendan skáldskap. Allir þessir þættir eru jafn-mikils- verðir; engan má vanrækja; og það er sem betur fer ljóst að þeim er öllum sinnt hér. Hitt er engu síður ljóst að enn er mikils vant. íslenzku leikhúsin hafa til þessa ekki eignazt marga leikstjóra sem séu frumlegir, skapandi lista- menn; íslenzk leikritun er enn ógn fátækleg. Þess vegna, meðal ann- ars, er auðgert að ofmeta það sem virðist frambærilegt. Og sum tæki færi virðast látin liggja ónotuð. Þorsteinn Ö. Stephensen benti á það að ungum höfundum kann að reynast framavænlegt að skrifa fyrir útvarp; en hingað til virðast fáir höfundar hafa reynt alvar- Iega til að nota sér listræna möguleika útvarpsins, hvort held- ur er í leikformi eða öðru. Lang- helzt er að nefna í seinni tíð leik- þætti Jökuls Jakobssonar og Odds Björnssonar sem báðir hafa þó mestan áhuga á sviðinu. Það kann að sönnu að vera vert að gera sér, eins og Sveinn Einars- son, góðar vonir um framtíð .ís lenzkrar leikritunar, vænta henn- ar i kjölfar vaxandi leikhúslíst- ar En það er líka víst að þær vonir eru að mestu óráðnar enn. Óráðnar vonir auðkenna kann- ski, umfram allt annað, stöðu is- lenzkrar leiklistar í dag. Atvinnu- leikhús, menntuð leikarastétt, vaxandi leikhúsáhugi: allt er þetta trygging fvrir því, að þessar von- ir eigi eftir að rætast. Að svo miklu levti sem það er ekki þegar orðið. Leikhúsin sjálf og áhorf- endur þeirra liljóta í sameiningu að skera úr því hvort svo sé: LeiBrétting í viðtalinu við Guðlaug Rósin- kranz þjóðleikhússtjóra í blaðinu á sunnudag féllu línur burt á tveimur stöðum svo samhengi raskaðist. Þar sem rætt var um sýningar Þjóðleikhússins næsta haust átti að standa: „Næsta haust byrjum við með að sýna Eftir svndafallið og síðan koma Afturgöngur Ibsens sem Gerda Ring setur upp.” í framhaldi af ummælum um nýjungagirni á- horfenda átti að koma: „Það kom á daginn með Rigólettó, fyrstu íslenzku óperusýninguna; og þa8 kom á daginn með My Fair La- dy; báðar þessar sýningar gengu mjög vel þrátt fyrir allar hrak- spár; í báðum tilfellum var eitt- hvað nýtt á boðstólum.” Það var mikið ryk a vegunum í goðviðrinu um helgina. J. V. tók þessa mynd fyrir austan fjall a sunnudag. 8 4. ágúst 1965 — ALÞÝÐUBLAÐIÐ

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.