Vísir - 04.03.1959, Blaðsíða 9

Miðvikudaginn 4. marz 1959
▼ ISIB
9
tlm œitleiðingu —
Frh. af 4. síðu:
er sú, að með því móti séu
verri skilyrði til þess að meta
þroskamöguleika barnsins.
í>etta er rétt, en þetta
vandamál skýrist lítið, þótt
foeðið sé, nema ættleiðingin
sé látin dragast úr hófi fram
eða þar til barnið er orðið
nokkurra ára gamalt. Menn
foéldu fyrst, að hin ýmsu
þroskapróf, sem gerð hafa
verið fyrir börn á 1. og 2. ald-
nrsári, hefðu mikið forsagnar-
gildi, þ. e. veittu all-örugga
foendingu um, hvernig andleg-
ur þroski þeirra yrði í fram-
tíðinni. Komið hefjr í Ijós við
seinni rannsóknir, að ung-
foarnapróf hafa svo til ekkert
forsagnargildi um framtíðar-
þroskamöguleika barna. Fylgn-
in milli þi'oska 9 mánaða barns
og 4 ára barns t. d. virðist vera
nær engin, og ekki er unnt að
ráða af þroskaprófum til, 18
mán. aldurs um námshæfileika
foarna í skóla. Þegar liaft er í
fouga, að forsagnargildi ung-
fcarnaprófa er lítið sem ekkert
fyrstu IV2—2 æviárin, er vara-
samt að halda barni t. d. á upp-
eldisheimili í þeirri trú, að eft-
ir nokkra mánuði muni sál-
fræðingar geta sagt fyrir með
nokkurri nákvæmni um endan-
legan ' greindarþroska þess.
Þroski barnsins.
Auk þess getur dvöl barnsins
á heimilinu hamlað þroska
þess, svo að af þeim ástæðum
geta menn haldið, að meðal-
greint barn eða meira sé tor-
næmt eða vangefið. En þótt
lítt sé unnt að ráða af ung- j
foarnaprófum endanlegt greind-
arstig þeirra, hafa þau samt
það gildi að vera mælikvarði á
þi-oska barnsins á hverjum
tíma.
Samt sem áður .getur ná-
lívæm athugun lækna og sál- j
fræðinga á börnum nokkurra
mánaða gömlum leitt í Ijós, \
fovort þeim er stórlega áfátt lík-'
amlega og andlega. Um 6 mán.'
aldur er venjulega unnt að
finna, hvort aðallíffæri líkam- J
ans starfa eðlilega og fyrr má
finna ýmsa meiri háttar van- (
sköpun innri líffæra, t. d. hjart-
ans. Sumar tegundir fávita- (
háttar, svo sem mongólisma,
má finna.á fyrstu ævimánuðum
foarnsins og fávitahátt almennt
oftast um I—IV2 árs aldur. Það
er nokkur huggun, að þess er
kostur að geta þegar á fyrsta og
snemma á öðru aldursári greint
flest þau börn, sem eru líkam-
lega og andlega stórlega van-
foeil. En þegar þess er gætt, að
svið hinnar normölu gfeindar
er ákaflega vítt, og enn frem-
ur þess, að flestir. væntanlegir
kjörforeldrar eru í góðum efn-
um og óska þess að taka að sér
foörn, sem eru a. m. k. ekki neð-
an við meðallag að greind, en
ekki treggáfuð börn, sem litla
hæfileika hafa til náms, verð-
ur ekki hjá því komizt, að renna
nokkuð blint í sjóinn. Bowlby
telur, að bezt megi ráða þroska-
möguleika ungbarna af greind
og hæfileikum foreldra þeirra
og náinna ættmenna, en þetta
er þó hvergi nærri öruggt. Kjör-
foreldrar verða, eins og réttir
foreldrar, að vera því viðbúnir
að taka á sig áhættu. Eftir ísl,
lögum má rifta ættleiðingu, ef
barnið reynist mjög vanheilt,
andlega og líkamlega.
Aldur.
Rökin gegn því, að ættleiða
eigi barn snemma, eru því ekki
eins sterk og í fyrstu virðist
Er það skoðun margra sérfræð-
inga, að bezt sé að barnið fari
til kjörforeldra sinna áður en
það hefur náð 2—3 mán. aldri,
en taka verður þó tillit til móð-
urinnar og veita henni nægan
tíma og ráðrúm til ákvörðunar.
Flestir eru sammála um, að ó-
ráðlegt sé, að lengur dragist að
munaðarlaust barn f'ari til
kjörforeldra sinna en um
tveggja ára aldur.
Ábyrgð.
Mikil ábyrgð fylgir því að
úrskurða barn á hæpnum for-
sendum óhæft til ættleiðingar,
því að það skerðir nær ávallt
stórlega framtíðarmöguleika
þess. Þó gera margir góðviljað-
ir menn þetta sakir ýmissa
hleypidóma í siðgæðis- og trú-
arefnum og sakir þess, að þeir
gera sér þess ónóga grein, hvað
vitað er með nokkurri eða ör-
uggri vissu og hvað eru tilgátur
einar og fræðilegir fordómar.
Sumar erlendar stofnanir, sem
hafa milligönguumættleiðingu,
láta t. d. alls ekki til kjörfor-
eldra þau börn, sem getin eru í/
blóðskömm, hversu gáfaðar og
mikilhæfar sem ættirnar eru,
sem að þeim standa. Aðrar
stofnanir fylgja við val kjör-
barna hæpnum eða úreltum
kenningum um ættgengi, láta t.
d. ekki barn til ættleiðingar,
sem á vangefið systkini, eða ef
annað foreldrið er eða hefur
verið geðveikt. Nú er fyrir
löngu vitað, að ekki eru allir
geðsjúkdómar né allar tegund-
ir fávitaháttar ættgeng (t. d.
mongólismi), a. m. k. ekki að
neinu ráði, og er því með öllu
óverjandi að koma í veg fyrir
að slík börn séu ættleidd, nema
þegar andlegir annmarkar eru
tíðir í ættinni, þannig að mjög
miklar líkur séu til þess, að
barninu kippi að þessu leyti í
kynið til.ættmenna sinna. Loks
eru engin frambærileg rök fyr-
ir þeirri útbreiddu skoðun, að
öll líkamleg fötlun geri barnið
óhæft til ættleiðingar. Það fer
eftir eðli hennar og mikilvægi.
Frh.
Viðræður um
iýðveldi á Kýpur.
Makarios erkibiskupi var
tekið með kostum og kynjum
við komuna til Kýpur í gær.
Hann flutti ræðu og bað
grískumælandi menn rétt fram
hönd til sátta við alla, og þá
fyrst og fremst við tryknesku-
mælandi menn á eynni.
Hann mun ræða við Grivas
bráðlega, en hann fer svo til
Grikklands. — Viðræður um
stofnun lýðveldis á Kýpur hefst
í vikunni.
Óeirðir brutust út í gær í
þorpi nokkru um 90 km. frá
Leopoldiville í Belgiska
Kongo. Margir voru hand-
teknir.
Að vestan:
Hvað er á dagskrá?
Tíðarfarið og aflabrögðin eru
að sjálfsögðu almennasta um-
ræðuefnið, og annað er tilheyrir
hversdagslegri önn lífsbarátt-
unnar. Tiðarfarið hefur verið
marglynt og mislynt, farið í
mörg gervi sama sólarhringinn.
1 heild verður þó útkoman gott
tíðarfar. Sjósókn aldrei meiri og
svo snjólétt, að enn hefur verið
næg jörð til útibeitar í flestum
sveitum hér vestra. Aflabrögð
hafa líka verið góð. Valda þar
mestu um einmunagæftir.
Senn líður lika að því, að blá-
maðurinn (steinbíturinn) heim-
sæki vestfirzku miðin. Er það
von manna, að steinbítsaflinn
verði ríkulegur að þessu sinni,
og gefi góða björg í bú, sem oft
áður.
Lækkarnir of hægfara.
Svo koma stjómmálin. Eins og
að likum lætur, er mikið rætt
um hinar nýju efnahagsmálaað-
gerðir. Margir styðja þær. Sum-
ir máske með hálfum hug. Aðrir
með kappi og krafti. Launþeg-
um þykja lækkanirnar of hæg-
fara, einkum á erlendum vörum.
Almenningur taldi, að allar vör-
ur ættu að lækka strax um 5%,
og vildi með því sætta sig við þá
lækkun á vinnulaunum, sem orð-
en er.
Öllum kemur saman um það,
að eitthvað varð að gera. Þetta
er ijka í fyrsta sinn, sem stefnt
er til nokkurar niðurfærslu á
áður ört vaxandi eyðslu og út-
gjöldum á allar hliðar, án þess
að skattar og tollar séu lækkað-
ir að sama skapi eða vel það.
Fái niðurfærslan nú tækifæri
og frið til þess að gróa öðlast
hún kraft til að halda áfram
smátt og smátt án þess að til
nýrra fórna þurfi að koma. Enn
eru þessar efnahagsaðgerðir
eins konar vonarfræ. Það þarf
Frh. á 11. s.
£
annar íocjur — ^
ijtir \Jera5
BLAÐAMAÐUR
. OG LANDKÖNNUÐUR
MYNDABAGA UM
HENRY MDRTON
STANLEY
Stanley varð einn að mestu
landkönnuðum Afríku. Hann
ólst upp í hinni mestu fátækt
en varð að lokum hyltur sem
mikilmenni. Hann fæddist í
Walcs árið 1841. Foreldrar
lians áttu við hina mestu fá-
tækt að búa og skömmu eftir
fæðingu Stanleys, sem liét
raunverulega John Rowland,
strauk faðir hans á brott frá
konu og barni. Móðir hans gat
ekki séð fyrir honum og
sendi hann á vinnuliæi.
Meðferð unglinga sem fullorð-
inna á þessum illræmdu stöð-
um var hin versta og uppeldis-
áhrifin þar gerðu Stanley hlé-
drægan og að því er virtist
kaldlyndan. — — — Þegar
Stanley var orðinn 17 ára gam-
all sá hann sér tæliifæri til að
strjúka af vinnuhælinu og
komst á skip, sem fór til Bantla-
ríkjanna. Þegar skipið kom til
New Orleans, strauk Stanley
af skipinu til að leita gæfunn-
ar í liinu ókunna landi. Hann
átti ekki nokkurn pening, enga
vini eða félaga og ekki sér-
þekkingu í neinni iðn eða öðru
starfi svo hann gæti aflað sér
fjár. Þetta vár árið 1885.
1) Stanley og Livingstone,
eru tvö nöfn sem ekki verða
aðskilin. Hvernig fundum
þeirra bar saman í myrkviði
Afríku er saga sem altlrei
gleymist og er einn skemmti-
legasti viðburður úr sögu land-
könnuða. Henry Morton Stan-
ley var amerískur blaðamaður
og æfintýramaður og nafnið
Livinstone var lionum ekkert
annað en viðfangsefni sem
hann átti að skrifa um, þangað
til fundum þeirra bar saman í
Afríku, þar sem dr. Livinston
hafði horfið í trúboðs- og rann-
sóknarleiðangri. — — —
2). Gæfan blasti við hinum
unga Rowland, strax og liann
kom til Bandaríkjanna. Þegar
hann var að leita sér að yinnu
varð hann svo heppiim að rck-
ast á mann að nafni Iíenry
Morton Stanley, seni var efn-
aður kaupmaður og átti ekkert
barn. Morton Stanlej’ tók svo
miklu ástfóstri við þennan
unga mann að hann ættleiddi
hann, fékk honum vinnu og lét
hann taka upp nafn sitt. Nú
gat hinn ungi Henry Morton
Stanley notið alls þess sem
hann hafði þráð, en orðið að
fara á mis áður. —-----Þegar
fósturfaðir Stanleys dó var
vcrzlun hans seld og nú yarð
Stanley að leita annað sér til
lífsviöurværis. Hann hafði allt-
af haft gaman af að skrifa og
það var ekki furða að hugur
hans skykli lineigjast að blaða-
mcnnskú. Kann gcríi samning
við nokkur dagblöð að senda
þeiin fréttir og greinar úr
„villta vestrinu“. Fyrst í stað
voru greinar hans viðvanings-
legar en með ástundun og
staðfestu sem var einn sterk-
asti eðlisþáttur hans, leið ekki
á löngu þar til honum tókst að
'ná tökum á pennanum.-------
Hann náði talsverðri hylli sem
fréttaritari og greinarhöfundnr
lí Bandaríkjunum. Honum datt .
þá í hug að fara út í heim og
senda amerísku blöðunum
fréttir af ferðalögum sínum.
Hann fór til New York og náði
tali af Gordon Bennet og bauð
honum að skrifa í New York
Herald. Stanley sagðist skyldi
greiða kostnaðinn af ferðalög-
um sínum. Bennett samþykkti
og sendi hann strax til að skrifa
fréttir af enskum leiðangri i
Abyssiníu. J