Vísir - 27.05.1959, Síða 4

I
ttlSIA
Miðvikudaginn 27. maí 1998 '■
Fréttamaður Vísis hefur
undanfarið átt viðtal við
ýmsa þá, er vita meira um
eiturlyfjanotkun hér á
landi en almenningur. Eru
það m. a. læknar, lyfja-
fræðingar, rannsóknarlög-
reglumenn o. fl. Árangur
þessara athugana er e. t. v.
ekki sá, sem vænzt var, en
I gefur þó nokkrar upplýs-
I, ingar um málið, sem al-
| menningur á rétt á að fá.
j Helztu atriði þessara eft-
! irgrennslana eru því birt
1 hér.
Gefur engar
upplýsingar.
Fór í skrifstofu landlækn-
is — Ætlað'i að fá að sjá
skýrslur um innflutning og
neyzlu deyfilyfja, og afla ann-
arra upplýsinga um málið, sem
mögulegt væri að fá. Landlækn-
ir var ekki við, svo ég beið
smástund eftir honum, Hann
yísaði mér svo í einkaskrifstof-
una og bauð mér sæti. Settist
ekki sjálfur, heldur gekk um
gólf, byrstur á svip.
Ég kynnti mig,_sagðist vera
frá-Vísi, og vantaði upplýsing-
ar um málið.
,fÉg ræði þetta mál alls ekki
yið blaðamenn," var svarið.
„Álítið þér, að almenning
yarði ekkert um málið, eðaóskið
þér, sem forsvarsmaður lækna-
stéttarinnar, ekki að gefa fólki
neinar ráðleggingar eða leið-
beiningar varðandi eiturlyfja-
neyzlu hér á landi?“
„Ég ræði málið alls ekki.“
„Nú. Það eru þó skýr svör.
Þrátt fyrir það á ég erindi til
yðar. Líklegt er að til séu skýrsl-
Ur um innflutning og sölu deyfi-
lyfja hér á landi, og sennilegt
að þér hafið þær undir höndum.
Ef svo er, viljið. þér leyfa mér
ag athuga þær?“
„Ég hef ekkert með það að
gera. Hefi engar skýrslur.“
„Eru slíkar skýrslur ekki
til?“
„Ég hef ekkert með það að
gera.“
„Hvert á að leita?“
„Þér skuluð fara til lyfsölu-
stjóra. Ég veit ekki um neinar
skýrslur.“
Skýrslur
ófáanlegar.
, ,Lyf sölust j óra ? “
„Kristinn Stefánsson. Hann
er þarna út frá,‘‘ og benti út
ura gluggann á hús Garðars
Gíslasonar h/f við Hverfisgötu.
„Hafið þér ekki afrit af þess-
um skýrslum?“
„Ja, ég hef bara ekkert með
þær að gera. Það er lyfsölu-
stjóri, eins og ég er búinn að
segja yður. Þér getið talað við
hann, ef þér kærið yður um.
Ég gef engar upplýsingar.“
„Þakka yður fyrir. Ég get
ekki stillt mig um að segja, að
mér finnst afstaða yðar í þessu
máli vægast sagt einkennileg.“
„Já.“
„Verið þér sælir.‘‘
Gekk til skrifstofu lyfsölu-
stjóra. Spurði um Kristin. Var
ekki við.
„Hvenær er von á honum?“
„Hann fór til útlanda í gær.
Kemur eftir 3 vikur.“
„Er einhver fulltrúi fyrir
hann?“
„Viðvíkjandi hverju?“
^ Ég gerði skrifstofustúlkunum
grein fyrir erindi mínu. Þær
sögðu, að Kristinn væri eini
maðurinn, sem gæti gefið þess-
ar upplýsingar. Jú, skýrslurnar
væru til, en þær vildu ekki
leyfa mér að sjá þær. Höfðu
ekki leyfi til þess. Enginn full-
trúi. Þær hjálpast að við skrif-
stofustörfin. En landlæknir
hefði líklega þessar skýrslur,
hvort ég vildi ekki tala við
hann!!?
Gafst upp við skýrslurnar í
bili, og sneri mér að annarri
hlið málsins.
Talaði við lyfjafræðing. Hann
hafið svo mikið að gera, að
hann mátti ekki vera að tala
við mig. Hitti hann aftur á
morgun rétt fyrir hádegi, ef ég
verð kominn á fætur.
Eftirspurnin
minnkar.
Hitti lyfafræðinginn daginn
eftir.
„Ég get eiginlega ekkert um
þetta sagt. Mér finnst þetta vera
svo mikið að minnka. Það var
um tíma, fyrir nokkrum árum,
+
TURLYFIN
Htietju á ai trúa Í
?
Er á svörtum
lista.
Fór til læknis, sem ég þekki.
Beið á biðstofunni í hálftíma.
Fékk hjá honum eftirfarandi
upplýsingar:
Fyrir um þrem árum var tölu-
vert mikið um það, að menn
kærnu til hans og bæðu um
lyfseðil fyrir amfetamíni. Hann
segist fljótlega hafa séð hvers
i kyns var, að hér voru ofneyt-
I endur á ferðinni. Hann hafði
I því þá reglu, að neita ávallt
j um slík lyf nema hans eigin
' sjúklingum, ef hann vissi ör-
ugglega, að þeir þyrftu lyfjanna
með.
„Eru það einhverjir sjúkling-
ar, sem þurfa á þessum lyfjum,
eins og t. d. amfetamíni að
halda?“
„Já. Þeir eru að vísu ekki
margir, en þó eru þeir til.“
Síðan fór svo, að þessir menn
hættu algjörlega að koma til
hans. Þeir sáu, að það var þýð-
ingarlaust. — „Enda gef ég aldr-
ei slík lyf, ef ég get komizt
hjá því.“
„Þú ert þá líklega á svörtum
lista hjá þeim?‘‘
„Það vona ég.“
„Hvaða aðferðir höfðu þessir
menn til að revna að fá hjá þér
þessi lyf?“
Þeir - geta
ekki sofið.
„Það var mjög marbreytilegt.
Þeir finna upp á ótrúlegustu
hlutum. Einn þóttist vera vél-
stjóri. Var að fara á sjóinn. Gat
ómögulega sofið. Varð að fá ein-
hver deyfilyf. „Blessaður,
þá skaltu troða bómull upp í
eyrun,“ ráðlagði ég honum.
Annar þóttist vera bóndi úr
sveit. Hartn gat heldur ekki sof-
ið. Var að flýta sér þessi lifandi
ósköp, því áætlunarbíllinn var
að fara. Hann hefur líka getað
náð honum mín vegna. Ég tafði
hann ekkert. Lét hann fara
beinustu leið út aftur. Síðan
þekki ég þessa menn, þeir eru
forfallnir drykkjumenn, og kall-
aðir ýmsum „gælunöfnum"
meðal rónanna hér í bænum.“
að maður hafði varla frið fyrir
þessum körlum. Það er eigin-
lega ekkert um þetta núna. Að
minsta kosti ekki hérna hjá
okkur.“
„Þú segir, að þetta sé farið
að minnka. Hvað er farið að
minnka?“
„Bæði salan á þessum lyfjum,
og svo sérstaklega að við verð-
um varir við ofneytendur. Við
þekkjum þá alveg úr — þeir
eru ekki svo margir — og við
vitum alveg, hvort um „lögleg-
an“ sjúkling er að ræða eða
ekki.
Falsaðir
lyfseðlar.
„Nota þeir ekki ýmis undan-
brögð?“
„O-jú, ekki vantar það. Það
var sérstaklega um tíma, fyrir
nokkrum árum, að við urðum
að vera vel á verði fyrir ýms-
um hundakúnstum.“
„Upp á hverju fundu þeir?“
„Það var algengt, að þeir föls-
uðu lyfseðla. Bættu t. d. við
einu eða tveim X-um.“
„X-in gefa til kynna pillu-
fjöldann. Hvert X þýðir 10 pill-
ur?“
„Já. Ég held, að við höfum
svo til alltaf séð, ef þetta var
reynt. Þá neituðum við alveg
að afgreiða lyfseðilinn. Hringd-
um til læknisins og spurðum
hann, hve margar pillur ættu
að vera á seðlinum. Þá fengum
við vissu fyrir því, hvort rétt
væri, ef læknirinn mundi töl-
una.“
„Verðið þið ekki varir við
þetta lengur?“
„Það má heita ekki. Nú má
ekki gefa út lyfseðil fyrir meira
magni en XXX pillum, svo það
er miklu erfiðara um vik fyrir
þá, sem ætla að leika þetta.“
„Hvaða lyf eru það helzt, sem
þessir menn sækjast eftir?‘‘
„Einna helzt amfetamín. Svo
er mikið notað af ritalíni, og al-
gengt er að sjá það á lyfseðlum.
Líklega eitt af algengustu lyfj-
unum. Ég held 4. eða 5. í röð-
inni. En það er ekki nærri því
eins áhrifamikið og t. d. amfeta-
mín. Tiltölulega saklaust. Það
hefur líka dálítið aðrar verk-
anir. Samt eru þetta hvort-
tveggja örfandi lyf. Ekki deyfi-
lyf.“
„Nú, hvernig var það með
manninn, sem fannst sofandi á
Arnarhólstúninu? Hann átti að
hafa tekið inn 17 pillur af rita-
líni. Getur það staðizt, að hann
sofni af því, ef þetta er örvandi
lyf?“
„Það á ég ómögulegt með að
skilja. Ekki nema hann hafi þá
tekið því meira af svefnlyfjum
líka. Eða drukkið brennivín
þangað til hann „dó“.“
„Fleiri slík lyf?“
„Já, það er mikið til af slík-
um lyfjpm. Allskonar samsetn-
ingar og blöndur, t. d. petitín
og dexedrín."
Eiturlyf ósennilega
í notkun.
„Hvað með hin raunverulegu
eiturlyf, svo sem heróín, morfín,
kókaín, ópíum eða marihjú-
ana?“
„Einu lyfin úr þessum flokki,'
sem sjást á lyfseðlum, eru ef til
vill morfín og ópíum, en það
er svo sjaldgæft, að um ofnautn
þeirra getur ekki verið að ræða,
að minnsta kosti ekki af því
magni, sem selt er úr lyfjabúð-
um.“
„Hefur þú samt grun um, að
ofnautn þessara lyfja sé til hér
á landi?‘‘
j ,,Ég hef ekki orðið var við það
á neinn hátt. Þó eru til örfáir
' sjúklingar, sem læknar ráð-
leggja þessi lyí að staðaldri, en
þar er ekki um ofnautn að ræða
í þeirri merkingu, sem þú talar
um. Það mætti frekar kalla
stöðuga neyzlu að ræknisráði,
j og kemur ekki þessu máli við.“
I „Nokkuð frekar, sem þú get-
. ur sagt mér um þessi mál?‘‘
„Nei. Ékki annað en það, að
ég álít allt umtal og æsinga-
blaðaskrif stórlega ýkt og úr
lausu lofti gripið. Að vísu eru
til þó nokkrir ofneytendur þess-
ara lyfja, en þeir eru ekki ýkja-
margir, og við þekkjum þá
flesta. Svo eru þetta höldtir ekki
eiturlyf í þeirri merkingU; og
eru sjaldan hættuleg svo vitað
sé, nema með stórlegri misnotk-
un. “
Miklar ýkjur.
I Þá átti ég tal við lækni,
sem hefur kynnt sér mál-
ið vel. Fylgzt með rannsókn
þess, en málið er nú hjá
ráðuneytinu_ sem sker úr um,
hvað gera skuli. Meðan málið
1 er þar, vill hann ekki ræða nið-
1 urstöður rannsóknarinnar. Ann-
1 ars er hann fús til að tala um >:
^ málið, sérstaklega ef það má ■
verða til þess að kveða niður
eitthvað af kjaftasögum.
Hann fullyrðir að grein ein
í VIKUNNI í vetur hafi verið '
'mjög ýkt og endurbætt, jafnvel i
hreinn skáldskapur að mestu. ;
Lýsingar á áhrifum lyfjanna
verið fjarri öllum sanni. (Allir
voru sammála um þetta atriði.
Sumir hlógu að greininni).
Hér var svipaða sögu að ■
heyra og hjá hinum lœknin-
um. Fyrir • nokkrum arum
hafði hann varla frið fyrir ■
mönnum, sem reyndu á all-
an hátt að gabba út úr hon-
um örvunar- og deyfilyf. —
Hann rak þá á dyr, og nú
kemur það varla fyrir.
„Hvaða aðíerðir viðhöfðu þeir
hjá yður?“
„Þeir segjast vera sjómenn,
vera að fára á sjóinn. Séu slæm-
ir á taugum o. s. frvi og verði
að fá þetta til að geta farið út.
Aðrir bera við h'erfilegum timb-
urmönnum, sem í ‘ mörgum tíl-
fellum eru engin ósannindi.
Sumir segja heimilislækni fjar-
verandi og sjúklingur þurfi
nauðsynlega þessi lyf.“
Stolið í
lyfjabúðuth.
„Alítið þér að öll slik lyf, sem
neytt er hér á landi, komi frá .
læknum?“
„Nei, alls ekki. Fyrst og
fremst er það staðreynd. að
miklu magni af þeim hefur
verið stolið í lyfjabúðum.
innbrot Jiafa verið. framin,
og engu stolið nema sltkum
lyfjum, t. d. amfetamíni. Það
sannar eftirspurnina og það,
hve erfitt er að fá þau. Svo
clííi ég rhjög sennilegt, að .
iþeim sé sviyglað inn i stór■
um stíl.“
„Hvað hafið þér fyrir yður I
því?“
„Það eru ýmis smáatriðý.seín
mynda eina heild, þegar þáu eru ,
Frh. á 9. 8-