Vísir - 11.05.1960, Síða 9

Miðvikudaginn 11. maí 1960
V í S I R
ð
Fran'h af 3. síðu.
að hafa lífsbjörg af því að
stunda hana. Eins og nú standa
sakir er garðyrkju á íslandi á-
bótavant í mörgu, og allt of lít-
ið gert til þess að örva hana á
móts við það, sem vera bæri.
Um mörg ár hefur Klemens
Kristjánsson ræktað bygg með
góðum hagnaði, og nokkrir
foændur hafa tekið upp korn-
rækt með góðum árangri. Hin-
ir eru að vísu fleirþ sem byrjað
hafa og gefist upp. en skortur
á þekkingu og natni mun oft-
ast hafa valdið því. En úr því
að ýmsum tekst þetta með góð-
um árangri og hagnaði ætti að
mega kenna fleirum hið sama.
í>að væri ekki lítils virði, ef
unnt væri að losna, þó að ekki
væri nema að nokkru, undan
því að kaupa fóðurbæti til
landsins, og starfið við að rækta
komið mundi ávallt verða verk-
efni fyrir bændur og búalið.
Með skógrækt er unnt að
foreyta lítt arðbæru gróður-
lendi, og þá fyrst og fremst
gömlu skóglendunum, í verð-
mæta skóga, er bæði mundi
veita mikla vinnu og gefa arð.
Ef hafin væri skógrækt að
nokkru ráði í sveitum, sem bezt
eru til þess fallnar, mundu
hundruð manna geta séð sér
farborða með skógarvinnu áð-
ur en mörg ár liðu. Láta mun
nærri að fjölskylda geti haft
lífsuppeldi af því að fjölskyldu-
faðirinn hirði og annist um
50—100 hektara skóglendi, allt
eftir því, hver ör vöxturinn er.
Reynslan talar skýru máli. ,
Á þessu ári eru liðin 60 ár
frá því að fyrstu skógræktartil-
raunir hófust hér á landi, Árið
1899 var hafin gróðursetnig i
á eystri brún Almannagjár á
Þingvelli. Síðan hefur skóg-
rækt verið haldið áfram óslit-
ið, þótt misjafnt hafi miðað á-
leiðis á ýmsum tímum.
En af því sem gerst hefur
á þessum sex tugum ára, er
ljóst, að á íslandi er unnt að
rækta um eða yfir 20 tegundir'
trjáa til nytja, ef þess er aðeins |
gætt, að tegundirnar komi frá!
þeim stöðum, er hafa svipað
veðurfar og hér er. Þetta er j
enginn galdur, þótt vantrúa
fólki vaxi það stundum i aug-
um, heldur eitt hið einfaldasta,'
sem til er. Hér er aðeins fetað
í fótspor náttúrunnar sjálfrar,'
því að víða um heim vaxa skóg-
ar við nákvæmlega sömu skil-
jrrði og eru hér á landi, sums
staðar vaxa skógar meira að
segja við styttri sumur og kald-
ai'i í byggðum íslands. Það er
eingöngu einangrun landsins
eftir ísaldarlok um að kenna,
að hér voru ekki og eru ekki
barrskógar.
Elstu barrtrén hér á landi,
þegar fjallafuran er undanskil-
in, munu vera gróðursett á árun
um 1905—08. Auk þess er nokk
uð til af lerkitrjám, sem gróður-
sett voru 1922. Þá er og nokkuð
af barrtrjám gróðursett á árun-
um 1935— 1939, en mest hefur
gróðursetningin verið eftir
stríðslok. Ekki er fullkunnugt
ennþá, hve mikið land muni
vera komið undir ræktun barr-
skóga, en alls mun það vera
nokkuð á annað þúsund hekt-
ara.
j Mælingar hafa verið gerðar
á viðarvexti hinna eldri trjáa.
Var skýrt frá því í Ársritinu í
fyrra, og skal ekki endurtek-
ið hér að öðru leyti en því, að
greni á Hallormsstað hefur vax-
ið um 4 teningsmetra á ári í
50 ár, miðað við hektara lands,
en síbirisk lerki hefur vaxið
enn betur. Meðalársvöxtur þess
er yfir 5 teningsmetrar á ári á
hektara undanfarin 20 ár.
Verð timburs er afar hátt hér
; á landi. Nú sem stendur er
verð á mótatimbri rétt um kr.
: 1000 fyrir hvern teningsmetra,
ef miðað er við tré á rót í skógi.
Um helmingur verðsins er inn-
! kaupsverð og' farmgjöld og hitt
er yfirfærslugjald, aðflutnings-
gjöld, álagning o.fl. Af þessu
má sjá, að það eru engin smá-
ræðis verðmæti, er geta vax-
ið á hverjum hektara skóglend-
is, ef vel er séð fyrir ræktun
skóga.
Timbur og kartöflur.
Á þessu ári eru liðin 200 ár
frá því að fyrst voru ræktað-
ar kartöflur hér á landi. Nú er
svo komið að íslendingar eta
um 100.000 tunnur af kartöfl-
um á hverju ári. Af því ræktum
við ekki nema um 90.000 tunn-
ur sjálfir, þegar vel lætur,
þótt við gætum hæglega rækt-
að allt, sem við þurfum. Ef
kartöflurækt legðist alveg
niður hér á landi, og við flytt-
um inn kartöflur í staðinn,
þyrftum við ekki nema um
10.000.000 króna til þess að
greiða fyrir alla neyslu lands-
manna. Einhverjum mundi
þykja þetta eyðsla á gjaldeyri
að óþörfu, og er það að von-
um.
En á árunum 1954—1958 var
flutt inn timbur og lítt unninn
viður fyrir 88.500.000 krónur
að meðaltali ár hvert. (Yfir-
færslugjald er ekki innifalið í
þessu). Þessi fjárhæð er nærri
7 % af öllum innflutningi til
landsins. Hér með eru ekki
taldar ýmsar skógarafurðir
eins og t.d. pappír. Væru hins-
vegar allar skógarafurðir tald-
ar, mundu þær nema um 10%
af innflutningnum.
Að magni til svarar timb-
urinnflutningurinn til 120.000
teningsmetra viðar á rót í skóyi.
Lætur nærri að hver íbúi lands-
ins noti 0,75 teningsmetra afí
viði á hverju ári. Þetta er samt1
minna magn en nútímaþjóðfé-
lög nota, en þar er talið að
ætla þurfi a.m.k. 1 teningsmet-
er á íbúa. Enda finna menn til
þess, því að hér er ávalt tirnbur-
skortur. Sennilega þyrftu ís-
lendingar að flytja inn við fyr-'
ir um 110.000.000 króna á ári i
til að hafa nokkurn veginn í
brýnustu þarfir.
Nú mun margur spyrja: Er
nokkuð vit í því að halda j
timburinnflutningi áfram um
tíma og eilífð úr því að það er |
jafnvel enn auðveldara að
rækta barrskóga á íslandi en
kartöflur? Og þegar hér við
bætist, að auk þess sem menn
njóta viðarnytja af skógi, er
skógurinn vinnugjafi svo að af
ber, því að um 80% af því,1
sem varið er til skógræktar,!
eru vinnulaun þeirra sem
stunda skógi-æktina, þá virðist.
ekki eftir neinu að bíða að
hefja skógrækt í stærri stíl en
hingað til hefur verið.
Margfalt starf með
litlxun kostnaði.
Á þessu ári mun alls varið
til skógræktar á öllu landinu
um 7.000.000 króna. Þar af er
beint framlag ríkissjóðs 3.500,-
000 kr. Fyrir merkta vindlinga
munu fást um 1.600.000 kr., en
sú fjárhæð fer að mestu leyti
til þess að standast straum af
uppeldi trjáplantna. Skógrækt-
arfélög landsins fá um 1.160.000
kr. í styrki og gjafir frá bæjar-,
sýslu- og sveitarfélögum, kaup-
félögum og ýmsum öðrum stofn
unum og einstaklingum. Að
auki leggja félögin fram vinnu
sjálfboðaliða fyrir um 500.000
kr. á ári, og ýmsir aðrir leggja
nokkuð fram til skógræktar,
svo að alls verða þetta um
7.000.000 kr., eins og áður er
sagt.
Fyrir þetta er unnt að gróð-
ursetja og ala upp um 1.000.000
trjáplantna á ári hverju ásamt
því, að annast um öll önnur
störf, sem skógrækt fylgja, svo
sem endurbætur og viðhald girð
inga og eigna. Ef gróðursetn-
ingin fer fram úr þessu, eins
og verið hefur í ár og í fyrra,
hefur það t.d. í för með sér
vanrækslu á viðhaldi girðinga.
En nokkuð auknu fjármagni
til skógræktar væri unnt að
tvöfalda eða þreffalda gróður-
.setninguna. Undanfarin ár hafa
gróðrarstöðvar landsins verið
stækkaðar mjög, og fengnar
hafa verið margskonar vinnu-
vélar í þær. Með litlum auka-
kostnaði geta stöðvarnar alið
upp tvöfalt eða þrefalt plöntu-
magn á við það, sem nú er.
Þá verður það nærri eingöngu
kostnaðurinn við gróðursetn-
inguna, sem við bætist, ef skóg-
rækt er aukin.
Við bráðabirgðaathugun hef-
ur talist svo til, að með 4.000-
000 króna viðbótarframlagi til
skógræktar mundi unnt að
gróðursetja 3.000.000 piantna
á ári. En þá þyrfti að friða og
girða lönd samtímis, og ef til
vill að kaupa skóglendi, en' til
þess þyrfti sennilega um 1.500-
000 króna. En þetta segir, að
ef framlög til skógræktar væru
hækkuð um 1%, væri unnt að
vinna þrefalt meir en nú er
gert.
Ef gerð væri áætlun um að
gróðursetia 3.000.000 trjáplanta
á i liér á landi, mundu um
600 hektarar lands fara undir
skcg ár' . Á 40 árum mundi
skóglendið verða um 24.000
hektarar. Þótt ekki væri reikn-
að nema 3 teningmetra viðar-
vexti á ári á hektara lands,
næmi hann 60% af því, sem
þjóðin notar nú. En vel gæti
farið svo að vöxturinn yrði
meiri.
Samtím.is þessu mundu fljótt
skapast lífsskilyrði fyrir nokk-
ur hundruð manns, og enn fleiri
mundu síðar eiga afkomu sína
undir nýjum atvinnuvegi á
íslandi.
Oryggi sveitarfélaga.
Að lokum má geta þess sem
dæmis um skógrækt sem vinnu-
gjafa, að á Vöglum í Fnjóska-
dal hafa undanfarin ár verið
greiddar hátt á fjórða hundruð
þúsund króna í verkalaun.
Mestalt af þessum verkalaun-
um rennur til fólks, sém er bú-
sett í Fnjóskadal. í þedrri sveit
eru um 35 byggðar jarðir, og
koma því að meðaltali um tíu
þúsund krónur á býli. Skipt-
ingin er auðvitað ekki jöfn á
milli bæja, en allir sjá, að tölu-
vert hlýtur að muna um slík-
^an vinnugjafa í ekki stærra
sveitarfélagi. Á Hallormsstað,
1 skal endað með einu dæmi enn.
i
; Hallormsstaður var og er mik-
il og góð jörð. Þar gætu búið
1 2—3 fjölskyldur og lifað sæmi-
lega af landbúnaði, ef jörðin
'væri eingöngu notuð til þess.
En þegar búið er að breyta
; Hallormsstaðaskógi í barrskóg
munu 14 til 16 manns geta haft
fulla atvinnu af að .stunda skóg-
arvinnu.
Þessu spjalli skal nú lokið.
Af því, sem sagt hefur verið,1
ætti að vera ljóst, að landbún-
aður þjóðarinnar getur ekki
alið önn fyrir nema litlu broti
af fólksfjölgun landsins. Mik-
ið af landi gefur litlar tekjur
af sér sem beitiland. Sumt af
þessu landi, og þá fyrst og
fremst hin gömlu skóglendi,
má gera arðbært með skógrækt.
Með skógræktinni fæst v.iðar-
framleiðsla, sem þjóðfélagið
hefur brýna þörf fyrir, en jafn-
framt skapast nýr atvinnuveg-
ur, sem stuðlar að því að fólk
byggi sveitirnar. Samtímis
þessu mætti einnig rannsaka,
hvort ekki væri unnt að auka
bæði garðyrkju og kornrækt.
Það, sem mest veltur á, er að
rækta landið á skynsamlegan
hátt og á þann veg, að gróður
þess gefi sem mest af sér án
þess að honum sé spillt og tor-
tímt. Þá og því aðeins getur
fólk búið í landinu.
Tónleikar í Hallgríms-
kirkju í kvöld.
Flutt verk eftir núiífandí Norðurlandatónskáld.
Kór Hallgrímskirkju heldur
samsöng þar í kirkjunni í kvöld
jkl. 8.3ð undir stjórn Páls Hall-
dórssonar organleikara. Auk
kórsins koma þarna fram tveir
listamenn, Árni Arinbjarnar-
son organleikari og Kristinn
Hallsson söngvari. Á efnis-
skránni verða eingöngu verk
eftir núlifandi tónskáld á Norð-
urlönduni.
Árni Arinbjarnarson leikur
tvö orgelverk eftir Pál ísólfs-
son: Chaconnu og Passacaglíu.
Kristinn Hallsson syngur nokk-
ur lög eftir Árna Thorsteinsson,
elzta núlifandi tónskáld okkar
íslendinga, en Árni verður ní-
ræður á næsta hausti. Kirkju-
kórinn flytur svo fimm mótett-
ur og sálmalög, sitt frá hverju
Norðurlandanna. Höfundar
þeirra verka eru Knud Jeppe-
sen prófessor í Kaupmanna-
höfn, Conrad Baden organleik-
ari í Drammen, Sulo Salonen,
finnskur organleikari, Gottfrid
Berg, organlekari í Gávle og dr.
Hallgrímur Helgason, en eftir
hann verður sunginn mótettan
„Svo elskaði Guð auman heim“,
sem unnin er upp úr ísl þjóð-
lagi úr sálmabók Guðbrands
biskups.
Aðgangur að þessum kirkj u-
tónleikum er ókeypis og öllum
heimill.
Nýju seðluiHim vel tekið.
Áfta milljónir i umferð á
laugardag.
Svo sem skýrt var frá í dag-
blöðum á laugardag, voru þá
settir í umferð nýju peninga-
seðlarnir, sem prentaðir hafa
verið fyrir skemmstu.
Um 14 milljónir króna voru
settir í umferð til bankanna, og
var áætlað, að þeir kæmu þeim
í umferð þá um daginn. Ös var
mikil strax um morguninn, og
virtist fólk forvitið að sjá og
handleika þessa nýju seðla. Var
vart um annað rætt meðal við-
skiptavina, en hvernig þeir
væru útlit.s, og sýndist mönnum
ýmist. Margir voru þeir, sem
fannst að seðlarnir væru full
litskrúðugir og skrautlegir til
þess að þeir hefðu þann „per-
sónuleika" til að bera, sem
virðulegum bankaseðlum er
nauðsynlegt, en flestum bar
samt saman um, að þeir væru
fallegir og þægilegir í með-
höndlun, og „vel fallnir til
landkynningar.“
Að loknum viðskiptum í
bönkum á laugardag skiluðu
bankarnir aftur tæpum sex
milljónum til Seðlabankans,
þannig að aðeins rúmar átta
milljónir hafa farið í umferð
þann dag.
Aðalféhirðir Seðlabankans,
Þorvarður Þorvarðarson, sagði
við fréttamann Vísis í gær,
að yfirleitt hefði seðlurium ver-
ið vel tekið, og að fólk virtist
ánægt með þá. Þó eru nokkrir
erfiðleikar þeirn samfara, sér-
staklega hjá peningastofnunum
sem hafa mikið af seðlum um-
hendis. Er augljóst mál að nokk
ur töf er að því að telja þessa
nýju seðla ásamt þeim gömlu.
sérstaklega vegna stæi'ðarmis-
munar. Þetta mun þó smátt og
smátt' færast í betra horf eftir
því sem þeir gömlu ganga úr
sér og hverfa.
Stefnuljós
fyrir vöru- og fólksbifreiðir.
Sjáifvirkir rofar og blikkarar 6 og 12 volta.
Bifreiðaperur — Ljósasamlokur 12 volta.
SIUYRILL
Húsi Samoinaða.
Sími 1-22-60.