Vísir - 15.06.1961, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 15. júní 1961
VISIR
9
anlega drátthagur nemandá.
Þess vegna var honum veitt
inntaka í listaskóla staðar-
ins, þegar hann var 14 ára.
Þar sagði kennari hans: —
Skoðaðu sérhvert form af
sígildri list — og gleymdu
því svo fljótt sem mögulegt
er til þess að skapa eitthvað
nýtt.
Þegar Jeanneret var 30
ára yfirgaf hann fæðingar-
bæ sinn í síðasta sinn. Hann
hefur síðar látið í Ijós and-
úð á Svisslendingum: —
„Svisslendingar eru hreán-
legir og iðjusamir — og til
fjandans með þÉ).“ Þó var
Le Corbusier búinn að setja
svip sinn á bæinn áður en
hann fór. Eitt húsanna, sem
hann teikpaði, var málað í
æpandi litum, annað var
kvikmyndahús, með múr-
húðarlausri framhlið og
mósaiklínum með jöðrum
hennar. Bæjarstjórnin kvart
áði yfir að húsið væri ekki
í samræmi við umhverfið.
Le Corbusier svaraði: Það
er umhverfið, sem ekki hæf
ir húsinu. Hann hæddist
að hinum háu og bröttu
þökum, sem einkenna hús í
Sviss frá þessum tíma. ,,Eim
ávinningurinn, ef um ávinn-
ing er að ræða, verður sá,
að snjórinn kemur í skrið-
um niður á grunlausa veg-
farendur.“ í staðinn lét
hann setja á hús sín þak,
sem var í laginu líkt þvotta-
bala. Þakið var hitað upp,
eins og annað í húsinu, að
minnsta kosti nægilega
mikið til að bræða snjóinn
á því, svo hann rynni burtu.
burtu.
Áður hafði Le Corbusier
farið í langt ferðalag til
Prag, gegnum Serbíu og
t Rúmeníu, til Istanbul og
Aþenu. Hann var 6 vikur
að kanna súlurnar á Akro-
polis. í endurminningum
sínum, þar sem hann nefnir
sig ætíð í þriðju persónu,
segir hann frá ferðareynslu
sinni: „Súlurnar liggja enn-
þá á jörðinni. Með því að
snerta þær fingurgómunum
fær hann skilning á hlut-
föllum smíðinnar. — Undr-
un. Raunveruleikinn er ekki
í kennslubókum. Hér var
\
allt sem kall innblástursins,
dans í sólargeislunum. —
Þannig var húsagerðarskóli /
L—C.“
En helzti skóli fyrir upp-
rennandi arkitekta var af
flestum talinn Beaux Arts
í París. En hann var ennþá
í gamla stílnum. En utan
við veggi Beaux Arts starf-
aði hugkvæmur bygginga-
leistari Auguste Perret og
sannaði rækilega hversu
steypublandan er gott bygg-
ingarefni. Annar slíkur var
Peter Behrens í Berlín.
Hann var brautryðjandi á
sviði gler- og stálbygginga
fyrir iðnaðarfyrirtæki. Le
Corbusier hafði unnið hjá
báðum.
■p\AG einn 1914 dró Le
Corbusier upp skipu-
lagsmynd fyrir tveggja
hæða húsi úr steinsteypu,
svo einfalt að gerð að það
hefði getað verið teikning
af leikfangi fyrir börn. Það
sem einkenndi voru stoð-
irnar 6. Veggir voru engir,
húsið var heldur aldrei
byggt. En súlurnar 6 eru
eitt af megineinkennunum i
húsateikningum Le Corbus-
ier. Þær komu í stað burð-
arveggja. Kostir þeirra voru
margir og óumdeilanlegir.
Menn sögðu: „Það eru engir
veggir í húsinu, hvað eigum
við að gera?“
í Bandaríkjunum hafði
Louis Sullivan nýlega lokið
við að byggja fyrsta skýja-
kljúfinn. Aðstoðarmaður
hans, Frank Lloyd Wright,
var þegar orðinn frægur
fyrir lágreistu preríu-húsin,
sem voru svo gaumgæfilega
felld inn í landslagið. í
Þýzkalandi var Walter Gro-
pius nýleg'a útskrifaður frá
vinnustofu Peter Behrens
og hafði byggt hina frægu
Fagus-tærksmiðjubyggingu^
úr stáli og gleri. Allt þetta
snerti Le Corbusier meira
og minna, en fyrstu árin
eftir heimsstyrjöldina fyrri
tók málaralistin mestan
tíma hans.
Sem málari tok Le Cor-
busier þátt í umræðum lista
manna og listfræðinga um
málaralistina. Hann gaf út
bók, sem hét „Eftir kúb-
ismann“ og síðar tímarit,
sem hélt á loft skoðunum
hans og félaga hans. Greinar
hans í tímaritinu vöktu
mikla athygli, einkum þær,
sem fjölluðu um húsagerð-
arlist. Þær urðu síðar grund
völlurinn að bókinni, sem
nefnd var í upphafi. þessar-
ar greinar. Um þetta leyti
tók hann upp nafnið Le
Corbusier og undirritaði all-
ar greinar sínar um húsa-
gerðarlist með þessu nafm.
HVAÐ er húsagerðarlist?
„Það var,“ sagði Le
Corbusier í bók sinni, ,,nokk
uð, sem var meira en stíll.“
„Stílgerðir Lúðvíks XIV,
XV, XVI og gotnesk-
ar stílgerðir eru húsagerð-
arlistinni það, sem fjöður er
kvenmannskolli.“ Hann seg-
ir að arkitektinn verði að
taka fullt tillit til verkfræð-
ingsins. Síðar segir hann
sína frægustu setningu, að
„húsið sé vél til að búa í.“
Eftir því sem árin liðu
tók Le Corbusier sér fyrir
hendur margvísleg verk-
efni. Hann gerði uppdrætti
að skipulagi borga. Hann
lagði til að Alsírborg, Barce
lona, Antwerpen og jafnvel
París yrðu endurskipulagð-
ar. Það mundi hafa í för
með sér niðurrif heilla borg-
arhverfa. Þegar Parísar-
skipulag hans var lagt fram
æptu listfræðingarnir: Stór-
Kapellan í Ronchamp.
mennskubrjálæði. — Villi-
mennska. Hégómagirni. En
Le Corbusier svaraði: „í
París sparka menn í rass-
inn á spámönnunum."
Ásamt félaga sínum og
frænda Pierre Jeanneret
lagði Le Corbusier árið 1927
fram teikningu af byggingu
Þjóðabandalagsins. Hann
segir sjálfur frá því með
nokkurri beizkju: „Eftir
að dómnefndin hafði haldið
65 fundi í Genf var tillaga
Le Corbusiers og Pierre Je-
annerets sú eina af 360 til-
lögum, sem fékk fjögur at-
kvæði af níu. Það var þá,
sem fulltrúinn frá París
benti á: Þessi uppdráttur er
ekki dreginn með Indlands-
bleki. Ég krefst þess að hon-
um verði vísað frá.“ Og það
var gert. Þá varð hinum upp
rennandi húsameistara að
orði: „Brjálæðingur.“
RIÐ 1930 varð Le Cor-
busier franskur ríkis-
borgari og kvæntist dökk-
hærðri stúlku frá Monaco,
Yvonne Gallis að nafni. Upp
úr þessu tekur hagur I.e
Corbusier að vænkast. Kona
hans kunni lagið á honum
og tókst að leiða krafta hans
inn í nýja farvegi. Hann
náði meiri árangrj og viður-
kenningin lét ekki á sér
standa. Hver af öðrum
hylltu arkitektar veraldar-
innar hann. Með ritum sín-
um hafði hann mikil áhrif
á hina uppvaxandi kynslóð
arkitekta. En hann hélt
áfram að vera umdeildur.
Le Corbusier hefur haft
vinnustofur sínar á sama
staðnum í París í um það
bil 40 ár. Þangað koma arki-
tektar úr öllum heimsálfum
til að skoða verk meistar-
ans. Enginn uppdráttur fer
frá skrifstofu hans án þess
að allstór hópur gesta hafi
áður skoðað hann.
Húsameistarinn hefur alla
tíð verið óútreiknanlegur
skapmaður. Hann á fáa
nána vini, en þykdr gaman
að tala við fólk. Þá er það
venjulegast hann sjálfur,
sem talar. Hann segir að það
gefi sér hugmyndir, örvi
ímyndunaraflið. „Og hvað
sem því líður, þá er óþarfi
að hlusta á það, sem aðrír
segja.“ í peningasökum þyk-
ir karlinn mesti nirfill. —
Hann heldur að allir séu að
reyna að féfletta sig. Le
Corbusier er fyrir löngu bú-
inn að gera það upp vdð sig
að mestu ræningjarnir búi
í Bandaríkjunum. Hann
skrifaði á sínum tíma ákaf-
lega lofsamlega um New
York borg, sem „hof nýja
heimsins.“ En þegar hann
kom þangað árið 1935 urðu
vonbrigðin algjör. Og í ann-
að sinn fór hann vonbrigða-
fulla ferð til New York.
Honum var boðið að taka
þátt í byggingu hins nýja
húss Sameinuðu þjóðanna.
Hann var að vísu ekki sett-
ur yfir verkdð, til þess þótti
hann ekki nægilega $am-
vinnuþýður. En hann hélt
því fram á eftir að hús
Sameinuðu þjóðanna væri
alveg eftir því, sem hann
hafði lagt til, en hdns vegar
væri honum meinað að eiga
heiðurinn af því. Þetta þyk-
ir þó ætíð hafa orkað tví-
mælis. Vitað var, að hann
I
lagði fram uppdrátt, sem
hafður var til hliðsjónar við
endanlega ákvörðun um út-
lit og innréttingu hússins.
TTANN hefur síðan þetta
gerðist byggt hverja
stórbygginguna af annarri.
Kann hefur skapað lista-
verk, sem þúsundir manna
heimsækja bednlínis til að
njóta listar hans. Kapellan
í Ronchamp er mikið skoð-
uð af fólki, sem dáist af Le
Corbusier. Hún gnæfir yfir
landinu, mikið listaverk. —
Corbusier breytti málverk-
um sínum í húsagerðarlist,
húsagerðarlistinni í högg-
myndalist, „þar til bygging-
ih er orðin til úr öllum þess-
um þrem meginlistum, sem
einni.“