Vísir - 16.08.1962, Blaðsíða 9

Vísir - 16.08.1962, Blaðsíða 9
Fimmtudagur 16. ágúst 1962. VlSIR 9 Borg víkingaaldar eyjarbók, en við erum jafnnær eftir vegna þess, að þar vantar aigerlega lýsingu á staðnum. Þar er þó að finna lýsingu á því, þegar Haraldur harð- ráði Noregskonungur eyddi Heiðabæ árið 1060 og má jiökk- uð ráða af henni hinn geysi- mikla auð, sem þar hafði verið safnað saman. Það var upp úr síðustu alda- mótum, sem tilvera þessara þriggja norrænu borga fór að verða Ijós af fornleifaupp- greftri. Hjá þeim hafa m. a. fundizt stórir kirkjugarðar með TjÁ er það einn liðurinn í þess- um rannsóknum, að tekið verður upp flutningaskip, knörr, sem talið er að hafi brunnið og sokkið árið 1050, þegar Haraldur harðráði eyddi staðinn, en flakið af honum fundu froskmenn á þriggja metra dýpi. Þessar athuganir Þjóðverja eru langsamlega umfangsmesta fornleifarannsókn sem fram hefur farið á fornleifum vík- ingaaldar. Þegar henni lýkur eftir svo sem áratug mun langt- um meira vitað en áður um grafin upp mörgum hundruðum, jafnvel þúsundum líka. Þó er eftir að vinna mikið átak við rannsókn- ir 1 þeim öllum. TV'O í sumar eru þýzkir forn- ' leifafræðingar að hefja stórfelldan uppgröft við Heiða- bæ, sem er í Suður-Jótlandi rétt hjá Slésvík. Frá því danski fornleifafræðingurinn Sophus Miiller hóf uppgröft við Heiða- bæ um síðustu aldamót hafa margir stórmerkilegir fundir verið gerðir þar, sem varpa al- gerlega nýju ljósi yfir líf Norð- urlandabúa á víkingatímunum. Þessir fundir hafa jafnframt sannfært menn um, hve mikið vantar í hin fornu rit íslendinga um lifnaðarhætti fólksins á þessum tíma. Þessi vöntun f þeim varðar fyrst og fremst verzlunarhættina. Fornleifauppgröfturinn sem Þjóðverjar undirbúa nú nær yfir hvorki meira né minna en 15 þúsund fermetra eða sem svar- ar ferhyrndu svæði um 120 metrar á hvorn veg. Ér álitið að þetta hafi allt verið þétt- byggt borgarsvæði og er það um 10 sinnum stærra svæði en til þessa hefur verið grafið upp þarna. í því er m. a. álitið að sé hluti af iðnaðarmannahverfi borgarinnar. lifnaðarhætti fólks á víkinga- tímanum. XJEIÐABÆR stendur við hið svokallaða „Slé“, sem er fjörður, er skerst langt inn í Iand í Suður-Jótlandi. Hún varð ein þýðingarmesta verzlunar- miðstöð Norðurlanda, vegna þess að farmennirnir hafa frek- ar kosið að fara með skip sín upp eftir ánum í Suður-Jótlandi og draga þau landveg yfir vatnaskilin en að sigla fyrir Jótlandsskaga. Það virðist við fyrstu sýn talsvert mikil fyrfr- höfn að þurfa í hvert skipti að draga skipin landveg nokkurra km leið, en gæta verður þess, að skipin voru fremur lítil og það var t. d. algengt að Vær- ingjar færu þannig að í Rúss- Iandi, sigldu upp eftir Nevu, Dvínu og Njemen, flyttu skipin yfir vatnaskilin og sigldu síðan niður Volgu, Don og Dnjepr. Það var styttra að fara þessa leið milli Norðursjávar og Eystrasalts, þó yfir landveg þyrfti að fara og loks er líklegt, að víkingar eða ræningjar hafi verið mikið á ferðinni út af Vendilsskaga eða Jótlandsskaga eins og hann er kallaður nú. Má búast við að það hafi eink- um verið víkingar frá Noregs- Framh. á bls. 10. Jjegar menn lesa hin- ar fornu íslenzku frásagnir um víkingaöld ina, fá þeir þá hugmynd að Norðurlönd hafi þá verið alger dreifbýlis- þjóðfélög. Menn hafi hvergi búið í þorpum eða bæjum, heldur á sveitabýlum eða í hæsta lagi í byggðatorfum. Lesandinn fær jafnvel þá hugmynd að konungs setur eins og Uppsalir, Niðarós og Hleiðra hafi ekki verið borgir, heldur aðeins dálitlar byggða- hverfitorfur úti í guðs- grænni náttúrunni. Yfirlitsmýnd yfir hinn víðtæka uppgröft Heiðabæjar. Skurður liggur gegnum borgina og má sjá af trjáleifum að hér hefur verið mjög fjölbýlt. íslenzku landnámsmennirnir settust allir niður á sveitabýlum, sem urðu höfðingjasetur. Hér mynduðust hvergi nein þorp. Þar sem skip komu að landi stóð kaupstefna yfir £ tjaldbúðum að eins stuttan tíma á hverju sumri. Og Þingvellir við Öxará, sem voru höfuðstaður landsins, voru. ekkert nema tjaldbúðir sem stóðu svo sem einn mánuð á hverju sumri. í frásögnum íslendingarita af víkingaferðum skín þetta sjónar- mið alls staðar í gegn. Um aðrar borgir er varla talað nema í þeim löndum sem víkingar fara um í ránsferðum, svo sem Lund únaborg, Rúðuborg og París. gull, silfur, þræla. Dýrgripir og skrautmunir sem þeir fluttu með sér hafa fundizt víða í fornald- arhaugum og fátækir eftirkom- endur þeirra hafa undrazt þann auð. Og nú á síðustu árum hefur það sannazt við fornleifafundi, ,að strax í byrjun 9. aldar fóru að myndast fáeinar verzlunar- borgir á Norðurlöndum. Þar er aðallega um að ræða þrjár borgir og það má heita mjög undarlegt, að í ritum íslend- inga er þeirra mjög lítið getið. Þær eru Skíringssalur vestan megin við Oslóarfjörð, sem lítið eitt er getið aðallega í Forn- aldarsögum íslendinga, sem konungsseturs, eyjan Birka í Leginum nokkru fyrir innan Stokkhólm, sem íslenzku ritin geta ekki einu sinni um og loks Heiðarbær, sem er að vísu oft nefndur í íslenzkum fornritum, svo sem Heimskringlu og Flat- Á SÍÐUSTU áratugum hefur þó orðið mjög mikil breyt- ing á skoðunum manna £ þessu efni. Það hefur sem sé komið £ ljós við æ fleiri fornminjafundi, að undirstaða þessarar gullaldar Norðurlandaþjóðanna, sem köll- uð hefur verið vfkingatfmarnir er geysilega viðtæk verzlun og viðskipti fbúanna. Þeir voru á þessum tímum mestu sæfarar og kaupmenn Evrópu. í íslendingasögunum er oft vikið að ferðum forfeðra okkar í Noregi norður á Finnmörk £ leit að loðskinnum. Þau eru að- eins ein greinin af hinni vlðtæku verzlun Norðurlandabúa, sem náði um allt svæðið frá Englandi austur um Eystrasalt, suður til Svartahafsins og suður til Araba landanna, svo sem Mesopóta- mfu. Á STÆÐAN fyrir þessari miklu verzlun Norðurlandabúa var fyrst og fremst sú, að Miðjarð- arhafið var stríðshaf. Þar logaði sffelld styrjöld milli kristnu þjóðanna norðanmegin og Mú- hameðstrúarmanna sunnan meg- in. Og Njörvasund mátti heita Iokað Evrópumönnum, þvi að Arabar réðu þá suður Spáni. F.n hinir norrænu farmenn höfðu ekki sérlegan áhuga á að verzla með daglegar neyzluvörr ur. Skip þeirra voru tiltölulega burðarlítil. Þess vegna hirtu þeir vart um að verzla með ann að en „lúxus-vörur“. Loðfeldi norðan frá Finnmörk, kjörvið, Nokkrar fornminjar, sem fundizt hafa í Heiðabæ. Á efri myndinni sjást skartgripir kvenna og kemur það heim við lýsingu Flateyjarbókar, að mikill auður hefur verið þar. Á neðri myndinni sést arabískt gler og vopn.

x

Vísir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Vísir
https://timarit.is/publication/54

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.