Vísir - 23.03.1963, Blaðsíða 8

VlSIR . Laugardagur 23. marz 1963.
VÍSIK
Útgefandi: Blaðaútgáfan VlSIR.
Ritstjórar: Hersteinn Pálsson, Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinsson.
Fréttastjóri: Þorsteinn Ó. Thorarensen.
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178.
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3.
• Áskrifsargjald er 65 krónur á mánuði.
I lausasölu 4 kr. eint. — Sími 11660 (5 línur).
Prentsmiðja Vísis. — Edda h.f.
islenzk list erlendis
Fyrir nokkrum dögum birti Vísir eftirtektarvert
og mjög tímabært viðtal við einn bezta listamann þjóð-
arinnar, Finn Jónsson listmálara, þar sem hann ræddi
einkum um þátttöku íslenzkra listamanna í fistsýning-
um erlendis, og hvernig slíkri þátttöku af íslendinga
hálfu væri að jafnaði hagað. Kom þar fram það, sem
hefir verið á vitorði margra um langt skeið, að al-
menningur er látinn greiða mikið fé fyrir að sýna er-
lendis listaverk, sem valin eru af þröngsýnum hópi
manna, er velur verkin alls ekki eftir listgildi, heldur
eftir mönnum og beitir miskunnarlaust hlutdrægni,
hvar sem við verður komið.
Það er tiltölulega fámennur hópur, sem þarna er
að verki, yfirleitt ungir menn, sem sumir skreyta sig
listainannsnafninu, þótt þeir eigi engan rétt til þess.
Þessum mönnum er fengið það mikla vald að velja
verk til sýningar erlendis, og þeir vita að sjálfsögðu,
að þeir eiga að rækja það starf af trúmennsku. En það
er öðru nær, að þeir láti það vera leiðarstjörnu sína.
Þeir láta sér í léttu rúmi liggja, hvort þeir sýna rétta
mynd af list þjóðar sinnar erlendis eðá ekki. Aðál-
atriðið er að koma að verkum ýmissa gæðinga, og er
sá mestur í þessu efni, sem frekastur er, eins og menn
sjá mýmörg dæmi í fjöimörgum sviðum þessa þjóð-
félags. Þarna haldast þröngsýni og rangsleitni í hend-
ur, og er þess vegna ekki von til, að rétt mynd sé sýnd
af íslenzkri list erlendis.
Alþingi ætlast ekki til þess, að fé því, sem það
veitir til kynningar á íslenzkri list erlendis, sé varið
með þeim hætti, sem Finnur Jónsson lýsir í viðtalinu.
Það ætlast til þess, að fénu sé varið til kynningar á
íslenzkri list yfirleitt, ekki til að hossa einum og fela
annan, en viðleitni hinna sjálfskipuðu sérfræðinga, sem
um þetta hafa fjallað, hefir ekki verið nein önnur.
Þess vegna verður hér að verða breyting á og það
fyrr en síðar. Það er hneisa, að Alþingi skuli leyfa
þeirri þröngsýnu klíku sem hér er að verki, að komast
upp með að beita marga ágæta listamenn ofbeldi, eins
og þeir hafa gert árum saman.
Þeim er ekki treystandi
Það er kunnara en frá þurfi að segja, að oft eru
deilur miklar meðal listamanna um stefnur, isma og
verðleika einstaklinga. Hitt er þó eins víst, að þeir
menn, sem hafa illu heilli fengið að ráða mestu um
kynningu íslenzkrar listar erlendis, hafa fyrirgert því
trausti, sem þeim hefir verið auðsýnt. Alþingi á þess
vegna að létta af þessúm mönnum vanda, sem þeir
hafa fært sönnur á, að þeir eru ekki menn til að leysa
af hendi.
Allir iistamenn eiga að vera jafnir fyrir lögunum,
þegar um er að ræða að kosta sýningar á list þeirra
með almannafé. Alþingi verður að búa svo um hnút-
ana, að það jafnrétti sé tryggt.
fflssa
BÆKliR 0G HOFUNOA
r r

E
BLAÐAMENNSKA

ii
f
Baldur Óskarsson: Dagblað,
skáldsaga, 125 bls. — Verð
kr. 175.10. — Fróði 1963.
glaðamennska er ung starfs-
grein á íslandi og hefur
ekki komið mikið við sögu í
íslenzkum skáldsögum. Nú hef-
ur hér orðið nokkur breyting
á. Dagblað Baldurs Óskarsson-
ar er þriðja bókin á einu ári
sem fjallar um blaðamenn. Hin-
ar tvær eru Brauðið og ástin
eftir Gísla J. Ástþórsson og Sól
myrkvi, leikrit Matthíasar Jó-
hannesens. Ástæðan er augljós
þar sem talsverður hópur ungra
rithöfunda stundar blaða-
mennsku í Reykjavík og þvf
næsta skiljanlegt að þeir velji
söguhetjum sfnum form þeirrar
veraldar sem þeir þekkja bezt.
Skáldverkin þrjú sem hér hefur
verið minnzt á eru þó næsta
ólík þótt umgerðin sé sameig-
inleg. Það er eiginlega ekki
fyrr en í Dagblaði Baldurs Ósk-
arssonar sem blaðamennskan er
þungamiðja skáldverks því hin
verkin tvö fjalla ekki um blaða-
mennsku blaðanna heldur um
önnur vandamál þeirra, ástina,
fjölskylduna.
O—o
'C'lestir eru sammála um að
erfitt sé að skrifa um hluti
sem maður þekkir ekki. Þá eru
og dæmi hins gagnstæða, þ. e.
a. s. að höfundurinn sé of ná-
tengdur og of háður umhverfi
sínu til að geta skrifað um það.
Höfundi er nefnilega ekki ein-
asta nauðsynlegt að þekkja
gerla til sögusviðs síns, hann
verður einnig að vera því ó-
háður og geta litið það augum
hins hlutlæga skoðanda. Bald-
ur Óskarsson uppfyllir fyrsta
skilyrðið svo sem bezt verður
á kosið, en varar sig ekki á
hættum síðara atriðisins. Það
er ef til vill skýring þess að
hann nær ekki tökum á við-
fangsefni sem hann þekkir út
í æsar. Viðfangsefnið ber hann
ofurliði, hann er of háður þvf
persónulega og skoðar verkefni
sitt sífelit „innan frá“ án þess
að muna eftir því að lesandinn
er fyrir „utan“. Ástæðan fyrir
þvf að þetta verður að alvar-
legum galla í bók hans er sú
að hann kemst ekki nægilega
að sögupersónu sinni fyrir
starfi hennar.
0-0
J alvarlegri skáldsögu hlýtur
manneskjan og vandamál
hennar að vera aðalatriðið en
ekki starf hennar. Starf er í
sjálfu sér ódramatfskt og get-
ur þar af leiðandi ekki verið
uppistaða f skáldverki nema ef
til vill í sakamálasögum með
æskilegum viðburðum og f róm
antískum læknareyfurum. Þess
háttar sögur verða einmitt lé-
legar fyrir þá sök að þær kom-
ast aldrei að fólkinu fyrir at-
burðum. Dagblað Baldurs Ósk-
arssonar er undir sömu sökina
selt. Honum tekst ekki að gera
bók sfna að skáldverki f eigin
legum skilningi þess orðs vegna
þess að smásmugulegar lýsing-
ar á sta fi blaðamannsins bera
manninn sjálfan algeru ofurliði.
Við fáum að vita að hann skrif-
aði eindálk um þetta og tvídálft
um hitt, fór til gjaldkerans til
þess að reyna að fá peninga,
drakk kaffi, hringdi f frétta-
ritara en við fáum aldrei neina
vitneskju um manninn sjálfan.
Ástamál hans gefa okkur ekki
einu sinni neina ákveðna mynd
af manninum. Við vitum í
rauninni ekkert hvernig maður-
inn er nema að hann er á móti
jjfflBglj
Baldur Óskarsson
pólitík að vissu marki eins og
flestir blaðamenn og sömuleiðis
gerir hann sér Ijóst af hverju
fslenzk dagblöð eru léleg. En
það er í rauninni aukaatriði og
gefur ekki heldur vfsbendingu
um eðli hans. I bókarlok getur
lesandinn einna helzt dregið þá
ályktun að Þorgeir blaðamaður
sé maður sem ekki getur hrif-
izt að neinu af því hann er al-
ger þræll starfs síns og það
hafi gert hann sálarlausan.
O-o
jjnnur helzta persóna bókar-
innar, Ásrún, ástkona blaða-
mannsins er engu sfður þoku-
kennd persóna og verður ekki
nægilega mikill hluti sögunnar
miðað við það hlutverk sem
maður getur ímyndað sér að
höfundur hafi ætlað henni. Hún
er sveitastúlka. sem þrífst ekk'’
í kaupstað en vandamál hennar
eru hvergi brotin til mergjar.
Samskipti þeirra Þorgeirs hefðu
réttu lagi átt að vera þunga-
miðja bókarinnar en þau eru of
köld, of vafningalaus til að ná
tökum á lesendum. Höfundur
sviptir stúlkuna þar að auki
þokka sínum og yndisleik með
þvf að láta hana hátta ofan í
rúm hjá ókunnugum blaða-
manni fyrsta kvöldið sem þau
hittast. Og blaðamaðurinn er
orðinn svo andlega vanaður af
starfi sínu að hann birtir hvergi
hrifningu hvað þá innileik í
faðmi stúlkunnar. Sviplegt lát
hennar í sögulok þegar hún hef-
ur sagt skilið við Þorgeir og
Reykjavfk er ómótíverað og
verður ekki dramatískur há-
punktur vegna þess að sam-
band þeirra öðlaðist aldrei
neina fyllingu.
0-0 ’
TJins vegar verða margar auka
persónur lifandi f höndum
Saldurs Óskarssonar, honum
teKst að bregða á loft stutt-
um skýrum myndum af vinnu-
félögum Þorgeirs og þar nýtist
einmitt þekking Baldurs f starfi
blaðamannsins. Allar lýsingar
hans á þvf sem gerist á sjálfu
blaðinu eru ágætar en þær
verða hins vegar of mikill hluti
sögunnar þar sem þær skyggja
á fólkið. En á hinu er vitan-
lega enginn vafi að fólk sem
ekkert þekkir til blaðamennsku
mun kunna að meta mynd Bald-
urs af því starfi sem dylst bak
við sfður dagblaðanna. Fram-
setning þessarar myndar mun
þó tæpast falla öllum í geð því
stíll Baldurs Óskarssonar kem-
ur ekki til móts við lesendann,
til þess er hann of stakkató,
of hnökróttur. Hann hraðar
ekki lestrinum heldur stingur
hann í augu annað slagið, ekki
fyrst og fremst vegna þess hve
knappur hann er heldur miklu
fremur af því hvað hann er
smáatriðasamur án þess þó að
þessi nákvæmni Ieiði neitt af
sér. Víða minnir stíllinn óþægi-
lega á Indriða G. Þorsteinsson.
Sá samanburður er Baldri Ósk-
arssyni ekki í vil þar sem Ind-
riði nær miklu meiri veruleika
út úr sínum stíl án þess þó að
verða í rauninni nokkurn tíma
smáatriðasamur nema það þjóni
ákveðnum tilgangi. Auk þess -
lætur Indriði starfið aldrei
skyggja á manneskjuna sjálfa.
O—o
TViðurstaðan verður því sú að
Baldri hafi tekizt að skrifa
sannferðuga og á margan hátt
lipra lýsingu á starfi blaða-
manns í Reykjavík. Hins vegar
verður ekki hjá því komizt að
segja að skáldskap vanti að
mestu f þá lýsingu og fyrir
bragðið kemst bókin ekki hjá
þvf að verða sjálf stimpluð sem
blaðamennska af betra taginu.
Ytri frágangur bókarinnar er
mjög þokkalegur og prófarka-
lestur góður.
Njörður P. Njarðvik.
'i * VUUi í U iUuuib '•
íí>.
;■ t wvrrrfniir'?yvv i ~.rn
í l •. !
rTH,nvj"v
c: r
^ YTM" Yi ’
‘ \ i
I—
í < I.
1 f 4 x '