Vísir - 03.09.1963, Blaðsíða 4

V í S I R . Þriðjudagur 3. sept. 1963.
□□□□aDaDcmDQEJDaaaciasDafaanDZiS'aciQaaQsaEaaHGaRD
HELANDER
QcntSnnncncnncDnEnraEacEscnEEsacEsnraíiEnRnRncEinn
Tvær vikur cru liCnar af rétt-
arhöldunum í Helandermálinu.
Höfuðandstæðingur biskupsins,
Segelberg, hefur verið yfir-
heyrður og það er mál manna
að verjanda biskupsins hafi
tekizt að draga nægiiega mikið
fram f dagsljósið til að sýna
fram á hversu dómurinn sé
byggður á veikum líkum. Marg
ir telja að ekki verði annað
unnt en sýkna Heiander. Ekki
er öll nótt úti enn.
Helander sjálfur á eftir að
vitna. — Og nú hefur það gerzt.
Fulltrúi saksóknarans á í fullu
tré við biskupinn ef hann vill
ganga hart að honum, því gamli
maðurinn er sjúkur, á að ganga
undir uppskurð, raunverulega
þegar í stað, en uppskurðinum
hefur verið frestað vegna rétt-
arhaldanna, fram í janúar. Son-
ur Helanders, sem er læknir, er
með föður sínum í réttinum. Á-
reynslan fyrir gamla manninn á
eftir að vera mikil og það er
rétt að vera við öllu búinn ...
,'Ú'g hef ekki minnstu hug-
mynd um það hver hefur
skrifað nafnlausu bréfin eða
hver póstlagði þau, segir Dick
Helander snemma í yfirheyrsl-
unum, sem svar við spurningum
Bemdtsson, fulltrúa ríkissak-
sóknara, og annars af tveimur
verjendum sínum, Dick Fred-
holm.
,Ég hef aldrei ritað greinar
eða bréf undir öðru nafni en
mínu eigin. Hins vegar hef ég
notað nafnið Georg Arvidson,
þegar ég hef gefið þessar smá-
gjafir, sem ég hafði efni á að
gefa til fátækra og sjúkra. Það
var einmitt undir nafninu Georg
~r% • 1
Arvidson, sem Helander keypti
Halda-ritvélina, sem skiptir
miklu máli. Að því verður kom
ið síðar i réttarhöldunum.
'p'ulltrúi saksóknara spurði Hel
ander náið út í samband
hans og Segelberg. Helander
kvað ekkert sérstakt um það að
segja. Hann minntist þess er
Segelberg réðst á hann á götu
og skammaði hann fyrir að hafa
ekki gefið sér nægilega háa
einkunn á einu guðfræðipröf-
inu. Hins vegar vissi hann ekki
til að Segelberg hefði veitt sér
stuðning í biskupskjörinu 1952,
en hann kvaðst hafa fengið
heillaóskaskeyti frá honum, þeg
ar hann var útnefndur biskup.
Helander var spurður um sam
tal hans við Segelberg og þá
staðhæfingu að Helander hefði
sagt honum að hann vissi hver
hefði ritað bréfin. Helander svar
aði því til, að hann hefði enga
fullvissu haft um þetta atriði.
Hann hefði gizkað á þetta eftir
fregnum, sem sér hefðu borizt
frá Stokkhólmi. Kvaðst biskup-
inn vilja undirstrika að hann
hefði aldrei haft einhvern sér-
stakan í huga, hvorki leikan eða
lærðan, eins og Segelberg hafði
fullyrt.
Ákærandinn: — Báðuð þér
Segelberg að draga ákæruna til
baka?
Helander: — Aldrei.
Ákærandinn: — Báðuð þér
hann um að fara til Aulen
biskups?
Helander: — Nei, aldrei. En
29. aprjl hringdi Aulen biskup
til mín frá Lundi og sagði að
Segelberg hefði verið hjá sér og
ámálgað að ég hefði ritað nafn-
lausu bréfin, og 28. apríl hringdi
Brillot erkibiskup til mín.
Ákærandinn: — Hvernig mun
ið þér þessar dagsetningar?
Helander: — Hinn 29. apríl
var brúðkaupsdagur minn.
Ákærandinn: — Eru menn
vanir að muna það sem gerist
á brúðkaupsdögum þeirra?
Helander: — Já, að minnsta
kosti man ég vel þenna brúð-
kaupsdag, því þá gerðist ýmis-
legt sérstætt. — Meira sagði
biskupinn ekki um þetta. En
hann hefði getað sagt hvað það
var, sem minnti hann á daginn.
Brillot erkibiskup hafði beðið
hann að víkja úr biskupsstóln-
um. Þetta vissi ákærandi og
þarfnaðist engra frekari skýr-
inga.
k kærandinn spurði út f atriði,
sem verjandinn hafði gert
mikið úr fyrr í réttarhöldunum.
Verjandinn hafði sagt að Segel-
berg hefði ritað bréf til danska
kirkjumálaráðherrans Karl Her-
mansen og hótað honum mál-
sókn, þar sem hann hafði ekki
leiðrétt eitthvað sem hann rit-
aði um Segelberg og Helander-
málið.
Ákærandinn: Fyrrverandi
kirkjumálaráðherra og nú Her-
máiuvNWv, pwófestur /?agði m.ér í
símtali. í gær að það væri ekki
r^í:.er,M§lfflfttftmJögfFæ.ðingur
hefði sagt í réttinum: Að sér
Helander er miðdepillinn í deilunni milli hákirkjumanna og lágkirkjumanna.
vitnastúku
(Hermannsen) hefðu borizt nafn
laus bréf frá Svíþjóð eftir að
honum hafði borizt bréfið frá
Segelberg.
Þá stóð Malmström á fætur
og sagði: Gott, þá óska ég eftir
að leggja fram sem sönnun bréf
frá prófastinum til Helander,
dagsett 30/6 1960 og ég les úr
bréfinu. „Ég hefi fengið sæg af
nafnlausum bréfum frá Svfþjóð.
Þessi bréf eru öll rituð af and-
stæðingum Helanders biskups“.
Bréfið var undirritað með eigin
hendi prófastsins.
Mei þessu Iauk yfirheyrslum
ákærandans yfir Helander
í bili. Stundum varð Helander
að bera við minnisleysi. Sagði
ákærandinn einu sinni í hæðnis
tón að verjandanum Malmström
hefði þótt það sérstakt tiltöku-
mál, þegar Segelberg misminnti.
Helander svaraði því til að ekki
væri hægt að bera sig saman
við Segelberg. „Ég vil benda yð
ur á að ég hefi átt við erfiðleika
að stríða síðan ég var dæmdur,
og eftir að gerður var á mér
uppskurður fyrir nokkrum ár-
um, tók ég eftir að minnið var
byrjað að bregðast.
TVTú tók Fredholm lögfræðing-
1 ^ ur við, en hann er annar af
verjendum Helanders. Hann
spurði Helander hvort hann
hefði nokkru sinni ritað nafn-
laus bréf eða greinar og neitaði
biskupinn því. Einnig lét hann
Helander rekja ýms ævitariði
sín. Þá spurði hann um hvenær
hann hefði fyrst keypt ritvél:
Helander: Ég keypti Halda-
ritvél árið 1920.
Þá rauf dómforsetinn yfir-
heyrslurnar og sagði: Jæja, verj
andi nú erum við að nálgast at-
riði, sem þarfnast sérstakrar at-
hugunar síðar. Spurði verjand-
inn þá ekki frekari spurninga og
var réttarhöldunum frestað.
Helander yfirgaf réttarsalinn,
í fylgd með syni sínum, greini-
lega þreyttur og slitinn. Menn
sögðu að Helander hefði sloppið
bærilega frá yfirheyrslunum.
Fuiltrúi saksóknara hafði hliðr-
að sér hjá að ganga mjög hart
að honum, og réttarhöldin
höfðu ekki verið látin standa
jafnlengi og við hafði verið bú-
izt.
J^ður skilist verður við þessar
yfirheyrsiur verður að géta
þess að 10 af hinum nafnlausu
bréfum, sem lögreglan hafði und
ir höndum við rannsókn máls-
ins á sínum tíma eru horfin.
Að sögn saksóknarans voru
Hugo Lindberg, þáverandi lög-
fræðingi, Helanders, fengin bréf
in í hendur, en hann afhenti
þau öðrum aðila til rannsóknar
á pappirnum, sem i þeim var.
Síðan voru þau aftur send til
Linbergs, en enginn veit hvar
þau eru nú niðurkomin. Engar
skýringar var unnt að fá á
þessu í réttarhöldunum Verj-
andinn, Nils Malmströn, taldi
það ekki vera skyldu sina að út-
skýra hvað yrði af gögnum lög-
reglunnar í málinu.
Tjá er ekki úr vegi að víkja
að hinum kirkjulegu deilum
sem blandast hafa I Helander-
málið. Nils Malmström hefur
sagt í langri ræðu, snemma í
þessum réttarhöldum, að ekki
væri unnt að komast að réttri
niðurstöðu i málinu án þess að
hafa þessar deilur í huga.
"|VTikill klofningur er innan
sænsku kirkjunnar. Skipt-
ingin er aðallega í svokallaða
lágkirkjumenn og hákirkjumenn.
Hákirkjumenn eru taldir standa
nær kaþólskum en hinir starfa í
samræmi við kenningar Lúthers.
Ýmis samtök hákirkjumanna
eru nefnd eftir kaþólskum dýr-
lingum. Það væri langt mál að
rekja ágreining í einstökum
atriðum. En vert er að hafa 1
huga, sagði Nils Malmström, að
Strangnes, biskupsdæmið, sem
Helander fékk veitingu fyrir,
eftir allharðar kosningar var
eitt af höfuðvígjum hákirkju-
manna. Þeir sóttu því fast að
vinna kosninguna, 1952, og enn
þá fastar að endurheimta biskups
dæmið eftir að Helander hafði
verið dæmdur. Eric Segelberg
höfuðandstæðingur Helanders, í
umræddu dómsmáli, er einn af
áköfustu og ofstækisfyllstu há-
kirkjumönnum Svíþjóðar. Og
Helander er að margra áliti eins
konar leiksoppur í hinum áköfu
deilum hinna stríðandi aðila.
Hreinsum vel og fljótt
Hreinsum allan fatnað — Sækjum — Sendum
EFNALAUGIN LINDIN H.F., Skúlagötu 51, sími 1825
Hafnarstræti 18, sími 18820.
I