Vísir - 24.09.1963, Qupperneq 7

VISIR
---■'■■n
Þriðjudagur 24. september 1863.
Sigurjón Bj'órnsson sálfræðingur:
Hinir
afskiptalausu

Vegirrlir góðir —
jgrfitt mun vera að gefa
nokkurt viðhlítandi svar
við því, hvers vegna sumir
eru trúhneigðir en aðrir trú-
litlir. Ástæðurnar liggja ef-
laust að miklu leyti djúpt i
skapgerð og tilfinningaiífi
einstaklingsins og eru mönn-
um mjög ósjálfráðar. Fróðir
menn eru þó nokkuð sam-
mála um, að tvö atriði skipti
miklu máli. Annars vegar
þörf mannsins til þess aö
koma skipulagi á tilveru
sína, sjá samræmi og tilgang
í því, sem annars gæti virzt
tilviljunarkennt og á ringul-
reið. Hins vegar er svo að
sjá sem trúarkenndin styðj-
ist mjög við kvíða og örygg-
isleysi mannsins. Þetta síðast
nefnda fæst iðulega staðfest.
Ef mönnum líður illa, líkarn-
lega eða andlega, eykst venju
lega trúarþörfin. Þegar fá-
tækt, sjúkdómar, styrjaldir
og annað böl steðjar að mann
fólkinu, lifnar í glæðum trú-
arinnar, en þegar allt leikur
í lyndi, kulna þær aftur.
Á sama hátt má skipta
æviskeiði manna í nokkur
tímabil mismunandi ríkrar
trúhneigðar.
Barnið er oftast haldið
nokkrum kvíða og öryggis-
leysi og reu til þess skiljan-
legar ástæður. Það hefur ekki
umhverfið á valdi sínu, en
er háð því. Líkami þess er
lítt þroskaður, hugsun þess
og þekking nær skammt.
Börnum er því gjarnt að
hverfa á náðir trúarinnar.
Líkt er gamalmennum farið.
Þau eru að missa tökin á líf
inu og dauðinn hinn óum-
flýjanlegi nálgast óðum. Ellin
verður því gróskuskeið trú-
arlífsins. Hins vegar verður
hjá mörgum nokkur lægð í
trúarþörfinni á blómaskeiði
ævinnar. Það verður sá tími,
sem margir eru mjög afskipta
lausir um trúmál, finnst þau
algert aukaatriði eða dautt
form, sem þeim komi lftið
sem ekki við.
^llt er nú þetta ofureðlilegt
og mannlegt og í rauninni
tæpast umtalsvert, ef ekki
kæmi eitt atriði til sögunn-
ar, sem nú skal getið. Það er
vitaskuld á blómaskeiði æv-
innar, sem flest fólk verður
foreldrar og er falið það verk
efni að ala upp börn sín. Þar
mætast tvær kynslóðir með
nokkuð ólíkar trúarþarfir. A.
m. k. er ekki algengt, að börn
foreldra, sem eru tómlát um
trúmál, velti talsvert fyrjr sér
hugmyndum um Guð og
Jesús, himin, engla og dauða.
Og mörg hafa þau þörf fyrir
að biðja til Guðs. Ég veit að
margir hinna afskiptalitlu
foreldra komast í nokkur
vandræði, þegar börn þeirra
brydda á þessum málum.
Sumir þagga þau niður, aðrir
hæðast að þeim, þeir þriðju
vísa á prestinn og enn aðrir
gera sér upp tilfinningar, sem
þeir hafa ekki. Ekkert af
þessu er verulega gott og
sumt af því slæmt. Ef til vill
getur það hjálpað trúlitlum
foreldrum eitthvað að hug-
leiða, hvernig þeir litu sjálfir
á þessi mál, þegar þeir voru
litlir. Ef til vill minnast þeir
þess, að þá áttu þeir helgi-
dóma innra með sér, sem þá
hefði tekið sárt að troða ó-
hreinum fótum. Og ef menn
reyna að horfa fram á við
og hugsa sér sig garnla og
slitna. vondaufa og kvíðna,
ja, hví skyldu þeir þá verða
frábrugðnir öðru gömlu fólki
hvað trúarþörf varðar. Sé
þannig hugsað, líta menn
frekar á trúardeyfð sína sem
tímabundið fyrirbæri, er þeir
hafa tiltölulega lítið vald yfir.
Og þeim ætti að verða auð-
veldara að bera virðingu fyr
ir trúartilfinningu barna
sinna og vera þakklátir þeim,
sem hlúa að henni (t. d. prest
um og kennurum).
í rauninni er nóg að temja
sér að ganga hljóður um helgi
dóm annarra. Það er nóg, en
það er einnig skylda. Því að
vissulega er það eitt af frum-
atriðum almennra mannrétt-
inda, — og þar eiga börn
sama rétt og fullorðnir —,
að fá að hafa helgidóm sinn
f friði, svo fremi að hann
skerði í engu mannhelgi ná-
ungans.
gtundum má heyra kirkjunn
ar menn kvarta yfir því,
að trúarlíf almennings sé of
dauft, fólk sé of áhugalaust
og afskiptalaust. Ætli þessi
kvörtun sé réttmæt? Ef deyfð
in stafar af því, að fólki líð-
ur nú almennt betur, er laus-
ara við kvíða og er öruggara,
í stuttu máli, unir sér betur
í heiminum en fyrr á tíð, —
ber þá ekki fremur að fagna
þvf en harma.
Getur það ekki á sama hátt
verið nokkurt áhyggjuefni,
ef barn er svo öryggislaust
og hjálparvana í foreldrahús
um, að því er nauðsyn mik-
illar trúarlegrar huggunar?
Auðvitað hlýtur það að
vera hugsjón okkar, að öllum
líði vel, og þvf hljótum við
að verða að hugsa okkur
tvisvar um, áður en við kjós-
um trúarvakningu á kostnað
veraldlegrar velferðar.
En um þessi mál má vissu
lega deila, sem vonlegt er,
þvf að hver er sá, að hann
treysti sér til að segja með
fullri vissu um, hver sé hinn
raunverulegi og endanlegi ti)
gangur mannlífsins.
■ Framhald af bls 9.
I
| staðar verður maður að njóta
| friðar.
I
; Skógur óhugsandi
! Og ennþá eins vil ég geta.
; Áður en ég kom til íslands fyrst
| vissi ég að það var skóglaust.
| Ég gat ekki hugsað mér skóg-
i laust land og var sannfærður
um að það væri leiðinlegt og
ljótt. En nú gæti ég ekki hugsað
mér skóg á íslandi. Þetta enda-
lausa tæra víðsýni er einhvern
veginn svo miklu dásamlegra.
Traustvekjandi hugarfar
— Hvað segið þér mér um
íbúana?
— Af þeim kynnum sem ég
hafði af þeim allt hið bezta. Ná-
in kynni myndast í fæstum til-
fellum vegna ólíkra tungumála
og Hka vegna þess að maður er
eins og fló á hörðu skinni, tollir
aldrei það lengi á sama staðn-
um að maður hafi tækifæri til
að kynnast fólkinu sem skyldi.
Hins vegar hef ég f gegnum
bcssi stuttu kynni orðið þess
áskynja að íslendingar eru með
fádæmum gestrisnir og alltaf
reiðubúnir að rétta hiálparhönd
hvar og hvenær sem eitthvað
bjátar á. Þá gengur það ótrú-
leika næst hvað húsakynni Is-
lendinga eru skemmtileg og
falleg. Ég bekki enga þjóð sem
býr iafn skemmtilega. hvað þá
betur.
Það er eitthvað í fari ykkar
íslendinga sem okkur Sviss-
lendingum geðjast að, eitthvað
traustvekiandi og heilbrigt hug-
arfar, sem gerir ykkur ólíka
Suðurlandabúum. Jafnvel þótt
við skiljum ekki málið ykkar þá
skiljum við fólkið þrátt fyrir
allt.
Hélt að Suðurlandsvegur
væri borg.
— Hvað er það helzt hér á
landi sem þér teljið helzt á-
bótavant eða viljið gagnrýna
sem útlendingur?
— Mér finnst að maður sem
notið hefur annarrar eins gest-
risni og hjartahlýju meðal þjóð-
ar yðar eigi ekki að gagnrýna,
jafnvel þótt honum finnist eitt-
hvað fara miður en skyldi. En
ef ég á endilega að leysa frá
skjóðunni á þann hátt myndi
ég helzt kjósa að benda forráða-
mönnum vegamála að koma upp
greinilegri vegvísum — prestum
— fyrir okkur útlendinga. Ég
lenti oft í nokkrum erfiðleikum
út af því að ég skildi ekki hvað
á þeim stóð. Ég vissi t. d. ekk-
ert hvað „Suðurlandsvegur"
þýddi. Hélt fyrst að þetta væri
þorp eða einhver mikilvægur
staður í grend við Reykjavík.
Ég leitaði um allt Islandskortið
að bæ eða borg sem héti Suð-
urlandsvegur, en árangurslaust.
Fyrir okkur útlendinga — og
raunar ykkur líka — væri heppi
legra að letra á vegvísinn Hvera
gerði eða Selfoss eða Vík. Mér
fannst þó fyrst kasta tólfunum
þegar ég kom að norðan og fór
að leita að vegvísi upp á Hvera-
velli. Þar hefði ég lent í mikl-
um villum og vandræðum ef ég
hefði ekki haft kunnugan leið-
sögumann. Er ekki unnt að
bæta úr þessu á einhvern hátt?
Dósir og nesti
Það er annað atriði sem mér
þykir ekki úr vegi að minnast
á. Það atriði eigið þið sam-
eiginlegt með okkur Svisslend-
ingum það er sóðalegur við-
skilnaður eða hirðuleysi úti í
guðsgrænni náttúrunni. Mér
finnst að við Svisslendingar
höfum meir en nóg af tómum
niðursuðudósum og öðru rusli
í lækjum og grasi, þó við þurf-
um ekki endilega að sjá þetta
fyrirbæri f ykkar fagra, og ann-
ars ósnortna landi. Ég vildi
óska að unnt væri að ráða bót
á þessu líka.
Sá myndabók
— Hvað kom yður til þess
að koma til íslands?
—Það var á þeim árum, sem
ég var hvað veikastur fyrir
kvikmyndatöku sem tómstunda
dútli að það barst í tal við
kunningja minn einn hvert
heppilegast væri að fara til að
taka sérkennilega og skemmti-
lega kvikmynd. Hann sagði mér
að fara til íslands. Reyndar
hafði hann ekki komið hingað
sjálfur, en hann vissi mikið um
landið og taldi það heppilegan
vettvang fyrir myndatöku.
Mér fannst þetta í fyrstu
vera fjarstæða. ísland var skóg-
laust land og hlaut þar af leið-
andi að vera ljótt og sviplaust.
Samt sat þetta nafn í huga
mér og einn góðán veðurdag
þegar ég átti leið framhjá bóka-
verzlun sá ég myndabók frá Is-
Iandi í glugganum. Ég fór inn
Og keypti hana. Þegar ég skoð-
aði hana heima hjá mér um
kvöldið varð ég svo heillaður
að ég ákvað þá um kvöldið að
fara til Islands. Ég hef ekki
orðið fyrir vonbrigðum.
Annars finnst mér undarlegt
hvað Island er Iftið kynnt í
Sviss og hvað svissneskar ferða
skrifstofur gera lítið til að
vekja athygli fólks á landinu
ykkar, sem er þó án efa eitt
sérkennilegasta land í Evrópu
og um Ieið það merkilegasta
jarðfræðilega séð.
— Teljið þér að þér hafið
náð góðum árangri í kvik-
myndatökunni?
— Ég vona það. Árið 1960
tók ég 1000 metra Ianga kvik-
mynd. Hún heppnaðist mjög vel
og bæði leikir og fagmenn sem
hafa séð hana urðu hrifnir og
hvöttu mig til að bæta við hana
og gera úr henni langa land-
kynningarmynd.
Það sem ég tók í sumar er
margfalt á við það, sem ég
kvikmyndaði fyrir þrem árum.
Og ég held líka betra. Til gam-
ans vil ég geta þess að það
fyrirbæri sem kvaldi mig mest
í fyrri ferðinni og sem ég bölv-
aði í sand og ösku frá morgni
til kvölds, þess saknaði ég
hvað mest nú.
Vantar mýflugur
— Hvað var það?
— Það var mý. Það ætlaði
mig lifandi að drepa þegar ég
var norður við Mývatn 1960. Þá
hafði ég ekki hugsun á því að
kvikmynda það, datt það of
seint í hug, en tók ákvörðun
um að gera það nú. Ég beið í
marga daga eftir mýi við Mý-
vatn í sumar, en það var alltof
hvasst — náði sér ekki upp.
— Hvað er meiningin að gera
við kvikmyndina þegar hún er
fullbúin?
— Það er allt í óvissu. Ég
hygg að það taki mig a. m. k.
tvö ár að ganga frá henni og
setja inn í hana tón og tal. Ég
hafði með mér upptökutæki og
tók ýmis hljóð, mannamál, söng
og hljóðfæraslátt, brimgný,
hljóð fugla og dýra, sog og
skvettur í hverum og þar fram
eftir götunum. Ég hef fyrst í
stað' hugsað mér að sýna hana
í ýmsum landfræði- og land-
kynningarfélögum, svo sem
svissneska Alpafélaginu og víð-
ar. Ef til vill kemur hluti af
henni í svissneska sjónvarpið.
en hvað frekar verður er allt ó-
ráðið ennþá. Fyrst verð ég að
sjá árangurinn.
Kæru vinir mínir.
Hugljúfar þakkir fyrir órjúfandi tryggð
og vináttu.
Ríkarður Jónsson.
SENDISVEINN
Sendisveinn óskast á skrifstofu vora.
H/F. HAMAR
- AUGLÝSIÐ í VÍSI —
AUGLÝSINGASÍMINN ER 1-16-63
KKmEsæi