Vísir - 10.12.1963, Blaðsíða 9

9
V í SIR . Þriðjudagur 10. desember 1963

LEIKLIST Á
VlSIR hefir komið að máli við
forstöðumann leiklistardeildar
útvarpsins, Þorstein Ö. Step-
hensen og beðið hann að gera
nokkra grein fyrir þeim leikrit-
um sem útvarpið hyggst flytja í
vetur. Hefir Þorsteinn orðið við
þeirri ósk og fjallar hér á eftir
um þau leikrit sem flutt verða
fram á vorið.
Galileo Galilei.
Síðan Bert Brecht féll í val-
inn fyrir nokkrum árum er sem
leikhúsmenn um allan heim, og
ásamt' þeim allur þorri þess
fólks sem áhuga hefur á bók-
menntum og leiklist, hafi loks
skilið til fulls hve mikilhæfur
leikhúsmaður og skáld hann
var. Að vísu er langt orðið síð-
an hann fékk sína fyrstu viður-
kenningu (Kleistverðlaunin árið
1922) en á allra síðustu árum
hafa leikhús hvarvetna í heim-
inum keppzt við að flytja verk
hans og leikhús hans sjálfs, Berl
inerensemle hefur, við mikinn
orðstír, ferðazt víða um heim,
með sýningar sem Brecht sjálf-
ur hafði sett á svið.
Á lslandi hafa verk þessa snill
ings aldrei verið flutt, hvorki
í leikhúsi né útvarpi (utan sýn-
ing L.R. á „Túskildingsóper-
unni“ fyrir nokkrum árum). Út-
bæði vinir og óvinir. Þýðinguna
gerir Bríet Héðinsdóttir.
Meðal hinna léttari Ieikja vetr
arins má nefna leikritið „Smith"
eftir Somerset Maugham, sem
oft áður hefur skemmt ísl. út-
varpshlustendum. Smith er
Bernhard Shaw.
vinnukona hjá fínu fólki í Lond
on, einu þcssara heimila þar sem
andlegt líf húsráðenda og heim-
ilisvina er ekki á mjög háu
„plani“. Þýðinguna gerir Jón
Einar Jakobsson.
vildu leikritinu nýtt form, Ijóð-
form, sem samræmdist vorum
tímum en hefði þó að nokkru
leyti forngrísku leikritaskáldin
að fyrirmynd. Höf kallar „Einka
ritarann" „komedíu. Er það að
vísu réttnefni, þótt ekki sé það
neinn venjulegur gamanleikur. 1
því er einnig mikið af djúpri i-
hugun og vizku, framsettri á
ljósan og alþýðlegan hátt, inn-
an um haglega innfléttuð atvik
sem koma á óvart, fyndni og
gamansemi. Leikritið er samið
á einföldu og skemmtilegu Ijóð-
máli.
Romulus
D«rrenmatt.
DUrrenmatt er nú sá höfundur
sem mest er leikinn í heiminum
og er hvert nýtt verk frá hans
hendi samstundis sett á svið í
fjölda leikhúsa. En einnig sum
af eldri leikritum hans þykja
vel gjaldgeng og er „Romulus
mikli" meðal þeirra. Þetta leik
rit gerist á árinu 476 e. kr. og
segir frá Romulusi, síðasta keis
ara Rómaveldis, sem höf. lætur
í bókstaflegrj merkingu stjórna
hnignun ríkisins og uppgjöf.
Keisadnn dvelur árið um kring
á sumarsetri slnu, hefur þar
hænsnabú, og lætur það ekki
W. Somerset Maugham.
ræðir við foringja Germana eftir
uppgjöfina, skilst ,yrst hvað það
var, sem olli aðgerðarleysi keis-
arans. Leikritið er ríkulega gætt
þeim eiginleikum sem kunnir
eru I verkum Diirrematts, hans
sérstæða húmor, með alvarleg-
um undirtón, sem reisir verkið
áður en lýkur I hæðir mikillar
listar.
Flutt verður leikritið „1 djúp
inu“ eftir Maxim Gorki í þýð-
ingu Halldórs Stefánssonar.
Þetta fræga verk Gorkis hefur
orðið mörgu leikhúsi frjótt og
skemmtilegt viðfangsefni, en
einnig í útvarpi getur það not-
ið sín vel. Persónur þess eru
ekki fyrirfólk, heldur samsafn
af margvlslegum glerbrotum á
haug mannfélagsins, búandi sam
an I kjallara sem hýsir slfkan
Verk Kaj Munks.
Enn vil ég nefna leikritið
„Hann situr við deigluna" eftir
Kaj Munk. Þetta leikrit gerist í
Þýzkalandi I tíð nazismans og
fjallar um gamlan þýzkan
menntamann sem nazistar ætla
að kúga til þjónustu við sig en
tekst ekki. Gamli maðurinn hef-
ur, þegar á hólminn kemur, sið-
ferðilegt þrek til að neita að
saurga menntun sína með þvl að
beita henni I þjónustu nazist-
iskra kennisetninga. Sveinn Ein
arsson gerir þýðingu leikritsins
og verður leikstjóri.
Flutt verður leikritið „Dimmu
borgir" eftir Sigurð Róbertsson.
Þetta leikrit var, eins og kunn-
ugt er, leikið I Þjóðleikhúsinu á
síðasta vetri. Sigurður hefur
samið fleiri leikrit, en þetta er
fyrsta Ieikrit hans sem tekið hef
ur verið til sýningar á leiksviði
og flutt I útvarp. Leikstjóri er
Gunnar Eyjólfsson.
Mörg fleiri leikrit eru á leik-
ritadagskrá vetrarins en hér
hafa verið talin, en ég læt hér
staðar numið.
Og er þá aðeins eftir að geta
eins merks atriðis sem fram-
undan eru á vetrinum: 400 ára
minningar Shakespeares. Þessa
stórafmælis meistarans mun
verða reynt að minnast með svo
verðugum hætti sem efni standa
til. Sjálft afmælið verður I aprfl
mánuði, en Shakespeare-dag-
skráin hefst I febrúar, og verð-
ur með tvennu móti: 1) Flutt
verða þrjú af leikritum hans, 1
á mánuði febr.-apríl: „Ofviðrið"
(The Tempest) I þýðingu Helga
Hálfdánarsonar, „Othello" I þýð
ingu Matthíasar Jochumssonar
i
i
ÖLDUM LJÓSVAKANS
varpið flytur nú I vetur eitt
leikrita hans „Galileo Galilei“.
Eins og af nafninu verður ráð
ið fjallar þetta leikrit um ævi
hins fræga vísindamanns, bar-
áttu hans fyrir því að halda á-
fram rannsóknum sínum og
þann fræga atburð er hið þröng
sýna kirkjuvald neyddi hann til
að afneita kenningu sinni. Hér
eru á ljósan hátt skýrðar marg
ar vísindalegar staðreyndir sem
almenningur hyggur vera flókn-
ar og óskiljanlegar. Þannig verð
ur leikri ið til fróðleiksauká. En
vegna þess að Brech var líka
skáld og humanisti ætti hlust-
andinn einnig að uppskera list
ræna nautn af að hlýða á það.
Þýðinguna gerði Ásgeir Hjartar
son.
„Tony teiknar hest“ er mjþg
léttur gamanleikur eftir skozka
konu, frú Lesley Storm, sem
löngu er kunn sem höfundur
skemmtilegra gamanleikja. Leik
riitð fjallar um lækni og fjöl-
skyldu hans, og allt það uppnám
sem Tony, ungur sonur læknis-
hjónanna, kemur af stað með
því að teiki a mynd af hesti á
vegginn I oiðstofu föður síns.
Leikstjóri verður Jónas Jónas-
son.
„Philemon og Baukis“ nefn-
ist leikrit eftir þýzkan höfund,
Leopold Ahlsen að nafni Hlaut
hann fyrir þetta leikrit „útvarps
leikjaverðlaun stríðsblindra"
fyrir fáum árum. Leikritið ger-
ist I stríðinu. Aðalpersónur I
þvl eru gömul hjón, sem rata
I þá raun að á náðir þeirra leita
Leikrit Shaws
og Eliots.
Flutt verður leikritið „Barbara
major“ eftir Bernard Shaw,
frumlegt verk og snjallt eins og
vænta má. Leikritið skrifaði
Shaw árið 1907 og fjallar það
um viðhorf einstaklingsins til
þjóðfélagsins.
Barbara Undershaft hefur
gengið I Hjálpræðisherinn, knú-
in löngun til að bæta úr þvf böli
sem hlýzt af ríkjandi þjóðskipu-
lagi. Faðir hennar Andrew Und-
ershaft, er andstæðingur henn-
ar, hann er vopnaframleiðandi
og breytir skv. þeirri sannfær-
ingu að peningar séu hin æðstu
gæði en fátæktin skammarleg.
Árni Guðnason hefur þýtt leik-
ritið en hinum snjöllu þýðing-
um hans á mörgum stórverkum
leikbókmenntanna sem útvarp-
ið hefur flutt á undanförnum ár-
um hafa hlustendur fengið að
kynnast. Leikstjóri verður Gísli
Halldórsson.
Þá verður I vetur flutt leik-
ritið „Einkaritarinn" (The con-
fidential clerk) eftir T. S. Eliot.
Utvarpið hefur ekki áður flutt
neitt af verkum þessa ensk-
ameríska höfundar sem haft hef
ur mikil áhrif á andlegt líf
samtíðar sinnar, ekki aðeins
með skáldverkum sínum heldur
einnig n heimspekingur og
gagnrýnandi, m.a. ritstjóri tíma-
ritsins Criterion. Leikrit hóf
hann ekki að semja fyrr en á
efri árum, og gerðist þá for-
göngumaður þeirra sem finna
raska ró sinni þótt Germanir
séu komnir að bæjardyrum hans
og muni ó hverri stundu leggja
undir sig ríki hans. Þegar sá
atburður hefur gerzt og hann
Sigurður Róbertsson.
lýð til einnar nætur eða fleiri.
Leikritið er ekki ríkt að atburð-
um en fullt af skýrum „karakt-
erum“ og þýð og góð er rödd
pílagrímsins, Luka, sem flytur
þessum vonsviknu lánleysingj-
um þann boðskap höfundarins
að trúa, þrátt fyrir allt, á lífið
og góðleikann.
Þá er næst að nefna leikritið
„Fjölskyldumaður" eftir John
Galsworthy. „Thema" þessa
leikrits hafa margir góðir höf-
undar fjallað um bæði fyrr og
síðar: heimilisharðstjórann sem
alla beygir undir vald sitt I
nafni sæmdar og siðgæðis, sem
hann þó sjálfur, að tjaldabaki
ekki rækir alltof vel, og I annan
stað uppreisn hinnar ungu kyn-
slóðar gegn þeirri eldri, með
hörðum átökum, og að endingu
sjálfgefnum sigri þess aðilans
sem lífið og þróunin heldur I
hönd með. Þetta Ieikrit er, þótt
það sé alvarlegt að efni, skrifað
af húmor og léttu skapi og frá
upphafi til enda gætt því geð-
fellda andrúmslofti sem mér
finnst einkenna verk þessa höf-
undar.
Ég hef oft orðið þess var að
leikrit af þessu tagi: efnismikil,
sterk í byggingu, samin I tlð og
með aðferðum höfunda raunsæ-
isstefnunnar — jafnvel þótt þau
skorti þá glettni sem hér er of-
in I verkið — eru mjög vinsæl
af mörgum hlustendum. Vil ég
þar til nefna „Þjóðníðinginn“ og
„Máttarstólpa þjóðfélagsins" eft
ir Ibsen sem við höfum flutt á
tveim síðustu árum.
og eitt leikrit I þýðingu Indriða
Einarssonar, sem enn er ekki
fullráðið hvert verður. 2) Flutt-
ur verður flokkur erinda um æfi
Shakespeares og verk hans.
Væntanlega einnig eitt erindi
um íslenzkar Shakespeareþýð-
ingar.
FLUG-
SLYS
Eldinru laust niður I þotu I
gærmorgun nálægt Elkton í
Maryland, Bandaríkjunum, og
varð sprenging I henni. Hrapaði
hún til jarðar í björtu báli og
fórust allir, sem í henni v.oru,
82 menn að áhöfn meðtalinni.
Sjónarvottar segja, að annar
vængurinn hafi dottið af og fólk
hrapað úr flugvélinni, en sam-
tímis orðið sprenging og eldur
læst sig um hana alla. Flugvélin
var frá Panamerícan World Air
ways og var af gerðinni Boeing
707. Hún var á leið frá Puerto
Rico til Filadelfíu, er hún lenti
í þrumuveðri, með þeim afleið-
ingum sem fyrr var greint.
Þetta er þriðja mesta flugslys
ársins. Mesta flugslysið varð í
Kanada 28. nóv. er flugvél af
gerðinni DC-8 hrapaði til jarðar
og 118 menn fórust, en í júní
hrapaði bandarísk Ieiguflugvél
til jarðar í Alaska og biðu um
eitt hundrað hermenn bana.
a