Vísir - 19.05.1964, Blaðsíða 8

V1SIR . Þriðjudagur 19. maí 1964.
Utgefandi: Blaðaútgáfan VlSIR
Ritstjóri: Gunnar G. Schram.
Aðstoðarritstjóri: Axel Thorsteinson
Fréttastjóri: Þorsteinn Ó. Thorarensen
Ritstjórnarskrifstofur Laugavegi 178
Auglýsingar og afgreiðsla Ingólfsstræti 3
Áskriftargjald er 80 krónur á mánuði.
1 lausasölu 5 kr. eint. — Simi 11660 (5 línur)
Prentsmiðja Vísis. — Edda h.f. _______
tm—»■ imi' innnÉtBmaw———
Mælistika framfaranna
jAÐ er verðmætur mælikvarði á framfarirnar í þjóð-
élaginu hve mikið þjóðarframleiðslan eykst á ári. í
öndum Vestur-Evrópu er aukningin að jafnaði 2—4%
í ári. í fyrra jókst þjóðarframleiðsla íslendinga um 7%
>g árið áður, 1962, hvorki meira né minna en um 8%.
’etta þýðir með öðrum orðum að þau verðmæti sem
>jóðin skapaði jukust um þessar tölur. Ekkert sýnir
>etur en þessar nýju tölur hvílíkt atorku og framfara-
;keið hefir ríkt með þjóðinni undir viðreisn. Þar hefir
iver einasti vinnufær maður haft starfi að sinna, ný
framleiðslutæki hafa runnið í stríðum straumum inn
i landið og hvarvetna skapazt ný verðmæti fyrir dug-
;ð og atorku þjóðarinnar. Þetta hefði ekki verið hægt
>f stjórnarstefnan hefði verið röng, ef lamandi hönd
íkisafskipta, hafta og banna hefði legið á hálsi þjóð-
rinnar. Þessi skínandi árangur hefir aðeins náðst
egna þess að frelsi viðreisnarinnar veitti skilyrðin
il mikilla starfa og leysti orku úr læðingi sem bjó með
^jóðinni, en var áður bundin. Þannig hefir t. d. frahi-
’eiðsluaukningin í byggingariðnaðinum numið 25% sem
x undraverður árangur.
j upphafi viðreisnarinnar spáði stjórnarandstaðan
nóðuharðindum og kreppu í landinu. Hin stórmikla
aukning þjóðarframleiðslunnar sýnir, hvílíkar fals-
-pár voru hér á borð bornar. Aukningin gefur til kynna
ið þjóðin hefir efnazt helmingi meira en nálægar þjóðir
i sama tímabili. Þess vegna ríður á miklu að stefna
/iðreisnar og uppbyggingar haldi áfram í landinu, jafn-
/ægi náist aftur og launastéttirnar fái réttláta hlut- fp;
deild í hinum auknu þjóðartekjum. Því verki verða
aðeins gerð góð skil undir forystu núverandi stjórnar- *
flokka. Hin lamandi hönd Framsóknar má þar hvergi
nærri koma.
Lausnarorð Framsóknar
{>AÐ er eðlilegt að menn renni huganum í þinglok
yfir störf löggjafarsamkundu þjóðarinnar og spyrji:
Hverju hefir hún áorkað? Hér hafa áður verið talin
’ipp hin mörgu framfaramál sem ríkisstjórnin bar fram
á þingi. En hver eru verk stjórnarandstöðunnar? Að
vísu er hún í minnihluta á þingi. En það er ekki skil-
yrði þess að góð mál nái fram að ganga að þau komi
frá þingmeirihlutanum því í fjölmörgum málum ráða
ekki flokksböndin. En minnast menn eins einasta þjóð
þrifamáls, sem frá stjórnarandstöðunni hafi komið?
Sú leit verður erfið, enda er þá farið í geitarhús að
leita ullar. Sannleikurinn er sá að starf stjórnarand-
stöðunnar hefir verið óvenju neikvætt á þessu þingi.
Þó er það kjarni þingræðisins að stjórnarandstaðan
haldi ekki aðeins uppi sjálfsagðri gagnrýni heldur leggi
einnig efnislega til málanna. Að vísu bar fyrrverandi
forsætisráðherra, Hermann Jónasson, fram frumvarp á
íðasta degi þingsins. Það var ef til vill táknrænt fyrir
aráttu stjórnarandstöðunnar. Þar var svo fyrir mælt
að harðlega skyldi bannaður innflutningur á sjónvarps-
tækjum til landsins! Það var lausnarorðið.
MEISTARI NORSKRAR
MÁLARA
LISTAR
>f
Þegar Edward Munch varð
fimmtugur ákvað hann að halda
saman öllum málverkum sínum.
Sum þeirra málverka sem hann
hafði þegar selt málaði hann
upp á nýtt og ef hann seldi
einhver málverk, svo sem pant
aðar mannamyndir, þá lét hann
þau ekki af hendi, fyrr en hann
hafði málað annað eintak handa
sjálfum sér.
Hann tók ennfremur þá á-
kvörðun löngu síðar að arfleiða
Osló að öllu málverkasafni sínu
Þegar hann lézt 30 árum síðar
var safnið orðið umtalsvert, 6
höggmyndir, 1026 olíumálverk
4473 vatnslitamyndir og 15.391
svartlistarmyndir.
Þegar Munch dó 23. janúar
1944 voru styrjaldar- og her-
námsár. Og það var ekki fyrr
en sl. ár á 100 ára fæðingaraf-
mæli hans að lokið var í Osló
byggingu listasafnshúss, sem á
að varðveita einungis málverk
þessa frægasta listmálara Nor-
egs.
■það kom mjög á óvart, þeg-
" ar Munch lét í það skina
nokkru fyrir andlát sitt, að hann
ætlaði að arfleiða borgina að
safni sínu, þvl að á yngri árum
sínum hafði honum ekki verið
sérlega hlýtt til íbúa Kristianíu
en svo kallaðist Osló þá. Hann
Frægasta málverk Munchs „Ópið“
vakti svo mikið hneyksli, að
nokkrum dögum síðar ákvað
meirihluti félagsstjórnar að loka
sýningunni. En við þá ákvörðun
klofnaði félagið og upp úr því
var stofnað félag róttækustu
yngri málaranna. Þetta mál
vakti feikilega athygli um allt
Þýzkaland og Munch varð fræg
ur maður. Honum var boðið að
halda sýningar í Köln, Dussel-
dorf, Weimar o.s.frv. og fólk
þyrptist að sýningum hans til

Edvard Munch á líkbörunum.
varð að þola hverja niðurlæging
una á fætur annarri, það urðu
uppþot og slfelldar erjur við
listgagnrýnendur. Hann minnt-
ist síðar þessara fjandmanna
sinna með svofelldum orðum:
„Þeir vildu fá nýslátraðan mál-
ara með morgunmatnum sem
viðbit."
Síðan fluttist Munch til Ber-
línar og þar varð hann einnig
að þola niðurlægingu, sem þó
varð upphaf frægðarferils hans
Listamannafélagið „Verein Ber-
liner Kiinstler" bauð honum ár
ið 1892 að halda sýningu í
skála félagsins, en sýningin
að skoða norska hneykslismál-
arann. Og fremstu listaverka
salar Þýzkalands tóku hann upp
á sína arma.
T^uttugu árum síðar mátti
sjá, að sigur Munchs var
ekkert augnabliks fyrirbæri. Þá
var haldin voldug málverkasýn-
ing Þýzkalands. í heiðurssæti
á henni var þessi norski maður
Hann varð sjálfstæður maður
fjárhagslega, já, forríkur. Hann
keypti sér fjórar landareignir
í Suður-Noregi með 43 málara-
stofum.
Munch hafði lært i Parfs und-
ir handarjaðri impressjónistanna
en hann gerðj uppreisn gegn
þeim, honum nægði ekki að
sýna yfirborðið, hann tók að
beita formum og litum til að
lýsa hinum innra manni, sálará-
standi hans. Edward Munch
varð þannig fyrsti expressjón-
istinn.
HPveir viðburðir úr æsku
hans höfðu gagnger áhrif
á hann, dauði móður hans og
dauði Soffíu systur hans. Eina
myndina kallaði hann „Veika
barnið", hún sýnir systur hans
berklaveika og ólæknandi. Hann
málaði þá mynd fimm sinnum
og auk þess fjölmargar svart-
listarmyndir. Hann eyddi tveim
árum í að mála fyrstu mynd-
ina af henni 1885-86. „Flest
sem ég hef síðar málað rekur
rætur sínar til þeirrar myndar,"
sagði hann.
Hann varði einnig tveimur
árum 1899-1900 til að mála
myndina „Hin dauða móðir“ og
hangir sú mynd á listasafninu í
Bremen. Og frægasta mynd
hans „Ópið“ er eins konar af-
brigði af móðurmyndinni. „Ég
fann þetta mikla óp gegnum
náttúruna," skrifaði Munch á
svartlistarafbrigði af myndinni.
Viðfangsefni hans voru ótti,
örvænting, þunglyndi og auk
þess allt sem snerti samskipti
kynjanna, ást, sorg, afbrýði-
semi. Líkt og Strindberg sá hann
í ástinni ójafna baráttu kynj-
anna, þar sem karlmaðurinn er
tákn hreinleikans, konan tákn
hins dimma, hættulega, glæp-
samlega.
J myndum Munchs liggur
konan eins og ólyftanlegt
farg á höfði mannsins, öldung-
ar skríða undir gaddavírsgirð-
ingu til að komast til kvenn-
anna, menn grænir af afbrýði-
semi stara úr myrkrinu á ást-
meyjar sínar tæla aðra menn.
Munch giftist aldrei. Að jafn
Framh. á 10. síðu.