Vísir - 05.06.1964, Blaðsíða 4

4
V í SIR . Föstudagur 5. júní 1964.

Cigur Barry Goldwaters í
prófkosningunum í Kali-
fomíu er alvarleg aðvörun um
það, að hvergi í heiminum sá
að vænta stöðuglyndis og ör-
yggis í stjómmálum. Við höf-
um vanizt því allt frá lokum
heimsstyrjaldarinnar að líta á
Bandaríkin sem fyrirmyndarríki
þar sem allt væri í jafnvægi og
alltaf hægt að reiða sig á þau.
Þar virtist ekki einu sinni
skipta máli þótt Bandaríkin
ættu óleyst eitt viðkvæmasta
innanrfkismál allra vestrænna
þjóða, svertingjavandamálin í
Suðurrikjunum. Og McCarthy
æðið, sem gekk yfir Bandaríkin
um skeið reyndist bóla ein,
sem fljót var að hjaðna. Hvað
sem öllu þessu leið voru
Bandaríkin sá burðarás í hópi
vestrænna þjóða, sem alltaf var
hægt að treysta.
Umburðarlyndi forystumann-
anna í Bandaríkjunum, hjálp-
semi þeirra og fórnarlund virtist
takmarkalaus. Með stórveldis-
hugmyndinni og þeirri ábyrgð,
sem fylgdi miklu valdi voru
þeir reiðubúnir að kasta fyrir
róða einangrunarstefnunni. sem
svo lengi hafði verið landlæg
vestanhafs.
gn sem sagt, allt er hverf-
uit í þessum heimi, sig-
Barry Goldwater.
framkomu hinn góðlátlegasti og
hægasti maður. Hann er gam-
all orustuflugmaður úr strið-
inu og hefur m.a. flugstjórnar-
réttindi á þotu. Þar fyrir utan
á hann ótal áhugamál sem
stuðla mjög að því að gera
hann alþýðlegan I augum vænt-
anlegra kjósenda. Hann er t.d.
kunnur radíóamatör, gamall í-
þróttamaður, sem lagði stund á
miklu frekar afturhaldsmaður,
sem vill hverfa aftur til bar-
áttutíma landnemanna. Sjá'.f-
ur er hann úr því fylki Banda-
ríkjanna, þar sem heita má, að
landnám fari enn fram, þar
sem mannfjölgunin er nú hlut-
fallslega mest og minnstar
hömlur enn orðnar á landnáms-
og framkvæmdahuganum.
Nú er það þó staðreynd, að
ingar og sjúkrasamlög. Loks
er að nefna dreifingarkostnað
og verzlunarálagningu, sem er
furðu há á evrópskan mæH-
kvarða og stuðlar þannig mjög
að því að viðhalda hinum
mikla kjaramisrétti í Bandankj
unum.
A f þessu sem hér hefur ver-
ið upp talið hefði sízt átt
að vera þörf fyrir Bandarikja-
menn allra vestrænna þjóða, að
stefna til afturhalds. Bandarik-
in voru svo mjög komin aftur
úr í eðlilegri jajóðfélagsþróun
nútfmans, að utanaðkomandi
mönnum virtist sízt vanþörf fvr-
ir umbótatillögur Kennedys,
sem stefndu að því að draga úr
örmustu fátækt í landinu og
vinna bug á atvinnuleysinu. En
svo virðist, sem bandaríska
þjóðin hafi ekki verið tilbúin
trl að taka við slíkum breyting-
um Til dæmis var sjúkrasam-
Iagslöggjöf Kennedys Itæfð
miskunnarlaust á þingi með
margs konar tilvitnunum um að
velferðarríki Svíþjóðar hefði
leitt til þjóðarspillingar. Og ég
er hræddur um að það aftur-
hvarf sem felst í stefnu og
fylgisaukningu Barry Goldwat-
ers sé bein afleiðing af þvf, að
Kennedy hafi farið of geyst í
umbótatillögum sfnum, banda-
ríska þjóðin hafi ekki að sinni
verið reiðubúin að melta þær.
Ofan á þetta bætist svo, að
svo virðist sem einn vænlegasti
frambjóðandi republikana í
frjálslyndara arminum, Nelson
Rockefeller, hafi dæmt sig úr
leik með hjónaskilnaðinum um
svo öfluglega hafa fylgismenn
Goldwaters unnið síðustu mán-
uði í flokksstarfsemi republik-
ana, að áður en forystumennirn-
ir gátu litið við var hann búinn
að tryggja sér til fylgis nær
því nægilega mikið fylgi til að
vinna sæti frambjóðanda flokks-
ins. Er nú talið að hann ráði
yfir um 620 atkvæðum á flokks-
þingi republikana, sem haldið
verður í júlí, en til þess að ná
kjöri sem frambjóðandi, þarf
hann að fá 655 atkvæði.
jporystumenn hins frjáls-
lynda arms flokksins
hafa við þetta hrokkið upp af
værum blundi og virðist sem
þeir séu orðnir óttaslegnir um
að Goldwater nái marki sínu.
Sýna það bezt hin skyndilegu
viðbrögð Eisenhowers, fyrrver-
andi forseta, sem fór á síðustu
stundu fyrir prófkosningarnar
í Kaliforníu að lýsa yfir and-
stöðu sinni við Goldwater, en
tókst þó ekki að koma í veg
fyrir sigur hans þar.
Þannig hefur styrkur hreyf-
ingar Goldwaters komið mönn-
um á óvart og af því draga
menn svo aftur þá ályktun, að
vel geti verið að styrkur hans í
sjálfum forsetakosningunum
hafi verið vanmetinn. Svo kunni
að vera, að óánægjan með hina
frjálslyndu stefnu, vegna skatta
byrða og kostnaðar við erlenda
efnahagsaðstoð og fleira sé orð
in svo megn í Bandaríkjunum,
að það fleyti Goldwater upp í
forsetastólinn. Þar renna menn
nokkuð blint í sjóinn, því að
lengi hefur engum hægrisinnuð-
9Í lift ÍÓIV^
fram
ur Goldwaters er köld aðvör-
un til samstarfsþjóðanna am,
að órólegir timar kunni að vera
framundan í Bandaríkjunum.
Það er því eðlilegt, að menn.
fyígist með nokkrum ugg með
framþróun þessara mála, því að
í kringum Goldwater virðast nú
safnast öll þau öfl, sem ískyggi-
legust og hættulegust eru, svo
sem John Birch félagsskapur-
inn og aðrir fasistalitir félags-
skapir auk hópa hvítra kyn-
þáttakúgara í Suðurríkjunura.
En sjálfri hreyfingu Goldwat-
ers má einna helz(t líkja víð
hina alræmdu hreyfingu Pouja-
dista f Frakklandi á dögum
fjórða lýðveldisins.
Það undarlega er, að maður-
inn, sem öll þessi skuggalegu
öfl safnast saman um, Barry
Goldwater, er í persónulegri
hina vinsælu knattleiksíþrótt,
baseball, ennfremur er hann á-
hugaljósmyndari, veiðimaður
góður með haglabyssu og safn-
ar sér til afþreyingar Indiána-
forngripum. Annars er hann vel
efnum búinn, erfði og rekur nú
stærsta verzlunarhús í Phoen-
ix höfuðborg Arizona-fylkis.
Jjótt Goldwater virðist
þannig geðugur maður í
framgöngu allri, er hann öfgá-
maður í skoðunum, sem notfær-
ir sér miskunnarlaust í pólitískri
framsókn sinni ýmiss konar ó-
ánægjuöfl, sem eru farin að
gera vart við sig, eftir áratuga
frjálslynda stjórnarstefnu. Hann
hótar að gjörbylta öllu þjóðfé-
laginu, en fremur í þá átt að
snúa flestu I fyrra horf. Hann
kallar sig íhaldsmann, en er
Bandaríkin eru á margan hátt
orðin aftur úr Evrópu í eðli-
legri þjóðfélagslegri þróun.
Þetta getur hver sá séð, sem
heimsækir Bandaríkin. Mismun-
ur á auði manna er þar miklu
meiri en tíðkast i Evrópu, og
víða í bandarískum borgum
blasa við fátækrahverfi, sem eru
miklu verri en þekkist nokkurs
staðar að minnsta kosti í norð-
anverðri Evrópu. Þetta kemur
greinilega fram í skýrslum
þeim, sem bandarísk stjórnar-
völd hafa sent frá sér nýlega,
og leiddu í ljós þá furðulegu
staðreynd, að í þessu mesta
gósenlandi veraldar skyldi það
enn viðgangast að nærri fjórði
partur þjóðarinnar lifði við ar-
mæðu og fullkomið öryggisleysi
þar skortir svo dæmi sé nefnt
allar eðlilegar almannatrygg-
árið, svo að flokkinn skorti
eftir það traustan forystumann.
Þannig hefur Goldwater tekizt
að smeygja sér inn styrktur af
öllum aðstæðum.
Tjegar kosningaundirbúning-
”urinn í republikanaflokkn-
um var kominn nokkuð á leið í
vor, gætti vonleysis meðal
flokksmanna, Johnson forseti
virtist fara svo vaxandi að vin-
sældum og áliti, að vonlaust
væri að fella hann. Fóru þá
að heyrast raddir jafnvel innan
hins frjálslynda arms repu-
blikana, að réttast væri að gefa
Goldwater tækifæri til að reyna
sig. Var þá talað um, að von-
laust væri að hann gæti náð
kosningu og gilti því einu þó
hann fengi framboðssætið. Það
gæti þá orðið til þess, að hægri
armur flokksins hlypi af sér
homin.
En hreyfing Goldwaters nef-
ur síðan orðið miklu sterkari
en menn hugðu. Það sýna bezt
kosningaúrslitin í Kaliforníu,
þar sem Goldwater hafði sigur
að vísu all nauman, en í beinni
samkeppni við Rockefeller. Og

DRECID EFTIR FJÚRA DACA
Hnottferð — Þrír bílnr
Verðmæti 700 þúsund krónur
Happdrætti Sjálfstæðisflokksins

um frambjóðanda gefizt tæki-
færi til að setja sjónarmið sin
fram í bandarískum forsetakosn
ingum. Auk þess reynir Gold-
water mjög að hagnýta sér ó-
ánægju hvítra manna í Suður-
ríkjunum, sem vilja allt til
vinna að kveða niður þá hreyf-
ingu til mannréttinda og jafn-
réttis kynþáttanna sem nú er
ríkjandi meðal stjórnarvaldanna
Mun Goldwater vænta þess að
geta fengið stuðning allra Suð-
urríkjanna og fæli það í sér mik
il umskipti því að Suðurríkin
hafa fram til þessa verið sterx-
asta virki demokrataflokksins.
Cvo mikið er víst, að ef
Goldwater næði því marld
að setjast í forsetastól Banda-
ríkjanna yrði samstarf vest-
rænna þjóða aldrei samt og
jafnt eftir. Það er ótrúlegt, að
bandamennimir í Evrópu gætu
eftir það treyst á Bandaríkin
eða litið á þau sem burðarás í
vestrænu samstarfi. Svo gerólík
virðast viðhorf Goldwaters
vera hinum evrópsku viðhorf-
um.
Þorsteinn Thorarensen