Vísir - 04.12.1964, Qupperneq 9

V í S I R . Föstudagur 4. aesember 1964.
sssssrsr im^nEBare.-'ivssEsa m '■&v*:ÆtRwmtoxug%
☆
Tyi'enn hafa fylgzt með at-
burðunum austur í Stan-
leyville í Kongó með talsverð-
um spenningi. Það er varla
nema von að menn hugsuðu með
samúð og vorkunnsemi til vesa-
lings hvíta fólksins, sem dvald
ist þama innikróað lengst inni
í myrkviðum frumskóganr.a
umkringt siðlausum svertingj-
um villidýrum og malaríu-fúa-
mýrum, með vofandi yfir höfði
sér hótanir um misþyrmingar og
morð.
Hugmyndir manna um pann
villimannalýð, sem þarna ræður
ríkjum, kolbláir og kannski
kenndir við fomagaldur og
mannát bregður vissum hryil-
ingsblæ yfir fréttimar.
Það er því fullkomlega eðli-
legt, að menn hafi haft rika
samúð með þessu vesalings fólki
sumt af þvl er einmitt sendi-
boðar mannúðar og kærleika,
kristniboðar, læknar og hjúkr-
unarfólk, sem hefur litið á það
sem skyldu sína, þrátt fyrir
hitabeltissvækju og óaldartima
að reyna að þrauka af hvað
sem á gengur og verða hinu
frumstæða fólki að liði með því
að líkna, lækna og hugga.
ferði svertingjanna, mannaveið
um þeirra, morðum misþyrming
um og jafnve! nauðgunum
kvenna sem áður hafa mátt
horfa á aflífun eiginmanna
sinna.
— Við höfum lært að hata,
segir flóttafólkið. Margt hefur
fengið taugaáfall og bíður þess
aldrei bætur á sálinni, skelfing-
in lýsir enn úr augu þess.
Tjannig þroskast hugmynd
okkar af ógnum myrkvið
anna og fær á sig hinn hryllileg
asta svip. Og við leiðumst ó-
sjálfrátt út I það að bendia
saman þessum skelfingarsöguro
fólksins og mati okkar og hug.
myndum um það, hverjir séu
hinir brotlegu, seku og glæpsam
legu í styrjöldinni I Kongó. En
þar held ég, að við verðum að
gæta meiri íhygli. Við verðum
að athuga það, að örlög þessa
vesalings fólks eru ekkert eins-
dæmi. Þetta er það sem gerist
jafnan I stríðshrjáðum löndum,
sérstaklega ef um borgarastyrj-
öld er að ræða. Og við verðum
einnig að hyggja að því, að orott
flutningur þessa fólks og flótti
getur markað þáttaskil I sam.
búð Evrópu og Afríku. Hér er
að brotna niður og eyðast ril
grunna sú von manna, að hvíti
og svarti kynstofninn geti unn
ið friðsamlega saman og hafa þó
báðir mikla þörf fyrir að við-
Og hvað hefur verið að gerast
I Kongó að undanfömu? Halda
menn að hræðsla hvita fólksins
við svertingjana sé ástæðulaus,
að ekkert hafi verið komið á
undan þessu? Við verðum þá
fyrst að spyrja. hvort það sé
alger tilviljun, að atburðir þess
ir gerast einmitt á því svæði
Kongó, þar sem nýlendustjórn
Belga var grimmust og viðbjóðs
legust? Einmitt á þessu svæði
við norðurbug Kongófljóts
Iifðu sjálfráðustu og herskáustu
þjóðflokkar landsins, sem Belg-
íumenn undirokuðu með mest-
um fantabrögðum. Þar tíðkaðist
mest sú refsing við hverjurn
mótaðgerðum, að svertingjarnir
voru handhöggnir I stórum stíl
Það voru afar þessa fólks sem
nú lifir, sem þannig var leik'ð
En þetta er aðeins liðin saga og
þó undirstaða þeirrar kenns.u
I menningu og siðum, sem Belg
íumenn kenndu undirsátum sín.
Ctyrjöldin í Kongó hefur að
^ undanfarið orðið sérlega
harðskeytt og miskunnarlaus.
Stjórnin I Leopoldville hefur
gert örvæntingarfullar tilraunir
til að bæla niður uppreismr í
landinu. Menn gerðu sér um
tíma vonir um að henni myndi
takast að friða landið. En að-
gerðir hennar strönduðu á
mótspyrnu íbúanna á svæðinu
Tsjombe forsætisráðherra I Leopoldville.
170 þegar sókn stjómarnerj.
anna til Stanleyville
misheppnaðist greip Tsjombe
forsætisráðherra til þess ráðs að
falast eftir hvítum leiguher-
mönnum sem vildu koma og
aðstoða hann við að bæla nið.
ur uppreisnina. Tilboð og aug
lýsingar hans um feikilega há
laun dreifðist út um öll lönd og
m.a. er það vitað að ráðninga-
menn Tsjombes hafa verið að
hygli hefur vakið herferð 400
manna hóps hvítra manna I átt
ina að Stanleyville. Vonaöist
stjómin til að þeim tækist að
skakka leikinn.
Þessi flokkur hefur farið fram
með hinni ofboðslegustu
grimmd. Þeir hafa engu eirt.
Þeir hafa brennt þorp svertingja
sem á vegi þeirra hafa orðið
og stundum myrt íbúa heilia
þorpa, stundum valið þá sem
Björgunaraðt
Stanleyville
Cvo er skyndilega frain-
kvæmd björgunaraðgerð,
sem við fögnum allir I sjálfu
sér og hún er vissulega fram-
kvæmd af frábærum flýti og
festu. Bandaríkjamenn leggja t'!
hraðfleygar flutningaflugvé'ar
Belgíumenn hinir gömlu ný-
lenduherrar leggja til narð-
gerða og röska hermenn. í morg
unsárið koma flugvélamar með
miklum hvin yfir litlu frumskóga
bæina StanleyviII,e og Paulis og
marglitar kringlóttar fallhlífa-
húfumar svífa til jarðar, allt
verður þögult I bili, svo heyrast
drunur I bifreiðah'reyflum, nróp
og köll og vélbyssuskothrið. Fall
hlífaliðarnir þjóta um bæina og
taka þá í skyndiáhlaupi. En
svertingjunum hefur þó tekizt
að vera fyrri til og grípa til
hefndarráðstafana. A nokkrum
dögum tekst að bjarga 1600
hvítum mönnum, en eitthvað
í kringum 40 em myrtir. Ekkert
er vitað með vissu um örlóg
þúsund hvítra manna, sem búa
í frumskógunum, hingað og
þangað á þessu viðlenda flæmi.
En taka verður með I reikning
inn að ríkið Kongó nær yfir ná
lega eins stórt svæði og öll Fvr
ópa, og svæði það sem uppreisn-
armenn ráða yfir er álíka stórt
og Frakkland.
Siðan líða aðeins tveir til
þrír dagar þangað til farið er
að flytja. sumt af flóttafólkmu
heim til Evrópu. Fyrstu flugvel
arnar lenda i Briissel og blöðin
skýra ítarlega frá lýsingum og
frásögnum þess. Þær em átak-
anlegar og skelfilegar. Saklaus
börnin sem fylgja með þeim og
hafa mátt upplifa þessi ósköp
gera frásagnirnar enn átakan.
Iegri. Þetta em fyrst og fremst
lýsingar á villimannslegu fram
halda þessu samstarfi. Hvaða
dilk getur þetta dregið á eftir
sér sfðar? Er þetta kannski upp
hafið að þvl að allir hvítir
menn I löndum svertingja veróa
að flýja burt og hvar standa
þá ríki svertingja, sem nar'a
svo mikla þörf fyrir aðstoö,
bæði lækna- og heilbrigðisþjón.
ustu og tæknikunnáttu á öllum
sviðum? — Hvað verður næst,
hefst fjöldaflótti næst rrá
Tanganyika, sfðan frá Kenya
o.s.frv? Þetta er mál sem við
þurfum að gaumgæfa.
umhverfis Stanleyville. Þar var
uppreisnin sterkust meðal hinna
gömlu fylgismanna Lumumba,
foringja þeirra sem myrtur var
á hinn svívirðilegasta hátt af
hvítum herforingjum Katanga.
stjórnar.
Það hafði verið komið á sam
komulag um að reyna að forð-
ast erlenda fhlutun í málefni
Kongó. Eina leiðin f þessu óng-
þveiti væri að svertingjarnír
sjálfir reyndu að ráða deilum
sínum til lykta.
verki alla leið uppi
Þeir vilja fá harðgera krafta-
karla, sem láta sér fátt fyrir
brjósti brenna.
Hópur ungra hvítra manna
með ævintýralöngun nefur
flykkzt til Kongó, en mestur
hluti þeirra mun þó vera frá
Suður.Afríku og Rhodesiu úr
þeim byggðum hvítra manna,
sem óttast mest sjálfstæði sverl
ingjanna. Þessir hópar ævintyra
manna hafa framkvæmt styrj-
öld sem er sízt til þess fal'in
að lægja öldurnar. Mesta at-
pmqv:>* . ■ v
Svíþjóð. voru komnir yfir vissan aldur.
Af framferði þessara leiguher-
manna sprettur fyrst og fremst
skelfingaröldin, sem nú ríkir í
Norður-Kongó.
Gbenye foríngi uppreisnarmanna í Stanleyville og nokkrir hermenn hans.
í þessu sambandi er og vert
1 að athuga það, að þeir
hvftu menn, sem áður dvöldust
á þessu svæði höfðu áður kosið
að ilengjast þar, þrátt fyrir
valdatöku svertingja. Þeir hafa
haldið áfram að starfa, hver að
sínu verki, sem stjórnendnr
plantekra, vélahúsa, samgöngu-
tækja og ýmiss konar fyrir-
tækja. Þeim ber flestum saman
um, að þeim hafi vegnað vel og
sambúðin við svertingjana ver-
ið árekstrarlaus ef undan oru
skilin venjuleg afbrot, sem al-
drei er hægt að veita fullkomin
grið fyrir. Frásagnirnar fjöll-
uðu um það, hvað svertingjarn-
ir væru orðnir áræðnir og á-
hugasamir um hvers kyns fram
farir og þeir vildu gera hlut
hvltu hjálparmannanna sem
beztan til þess að njóta áfram
aðstoðar þeirra.
En svo nálguðust myrðandi
og brennandi Ieiguhersveirir
hvitra manna og öllu þessu mik
ilvæga samstarfi var hrundið.
Tortryggni og hatur blossaði
upp. Svertingjarnir fóru að hand
taka hvlta menn og líta á þá
sem strlðsfanga og einn hinna
hvítu íbúa og þann sem hafði
bezt orð á sér, Carleeon, kristni
boða tóku þeir og dæmdu til
dauða fyrir njósnir
Djörgunaraðgerðin mikla
var I sjálfu sér mannleg
og eðlileg. Það má segja, að
það hafi verið ómögulegt að
sitja hjá aðgerðarlaus eins og
ofstopi svörtu uppreisnarmann-
Framhald á bls. 7.